"Ciąża pojedyncza, 7 tydzień. Podejrzenie poronienia chybionego". Być może w swojej historii medycznej też masz dokument z taką lub podobną adnotacją. Całkiem prawdopodobne, że nie jeden. Bo chociaż nie jest to temat z pierwszych stron gazet, to jest to temat, który po cichu dotknął niejedną z par, które znasz. Z raportu NIK sprzed dwóch lat wynika, że w okresie 2017-2019 każdego roku średnio 1700 kobiet urodziło martwe dziecko, a 40 tysięcy poroniło.
Taka strata miewa różny finał dla zdrowia, stąd jej prawny, a w konsekwencji również finansowy aspekt. Temat pozostaje też nie bez znaczenia w kontekście prawa pracy, przepisy bowiem dają kobiecie możliwość skorzystania ze skróconego urlopu macierzyńskiego. Zdaniem niektórych pracodawców to, jak i inne prawa, o których mowa w dalszej części artykułu, nie powinny przysługiwać, gdy do poronienia doszło przed 22. tygodniem ciąży (po nim mówi się o tzw. martwym urodzeniu).
– Pracownice niejednokrotnie spotykają się z kwestionowaniem możliwości złożenia wniosku o udzielenie skróconego urlopu macierzyńskiego, w przypadku gdy doświadczają poronienia na wczesnym etapie. Pomimo tego, że rodzice ustalili płeć dziecka, a dziecko zostało zarejestrowane w USC, pracodawcy nie widzą powodów do udzielenia urlopu macierzyńskiego, gdyż zdaniem niektórych przysługuje on dopiero w przypadku straty powyżej 22 tygodnia ciąży – tłumaczy Agata Iwanow z Fundacji Medycyny Prenatalnej im. Ernesta Wójcickiego, organizacji, która udziela bezpłatnej porady prawnej w tym zakresie.
Podobne obserwacje ma w swojej praktyce zawodowej Katarzyna Łodygowska, prawniczka wspierająca w zakresie prawa pracy kobiety będące w okresie ciąży. Jak mówi, wysyłanie do pracownicy takich komunikatów najczęściej wynika z braku znajomości odpowiednich przepisów.
Ani pracodawca, ani na przykład personel medyczny nie mają prawa przekazywać informacji niezgodnych z faktycznym stanem prawnym i wywierać nacisków w związku z którymkolwiek z uprawnień. Żeby wiedzieć, jak reagować, trzeba znać kilka podstawowych zasad.
Pamiętaj:
1. Jeśli doświadczysz poronienia, nie masz w związku z tym żadnych obowiązków prawnych czy finansowych
Ani urlop macierzyński, ani pozyskanie aktu urodzenia w urzędzie stanu cywilnego, pochówek, ani tym bardziej płatne badania genetyczne w celu ustalenia płci nie są obowiązkiem rodziców, którzy doświadczyli poronienia (określenie stosowane do 22. tygodnia ciąży). Wszystkie opisane w dalszej części przywileje dla rodziców po stracie dziecka są wyłącznie możliwościami, z których mają prawo skorzystać, jeśli taka jest ich wola i spełniają określone w prawie warunki.
2. Masz prawo do (skróconego) urlopu i zasiłku macierzyńskiego
Kobiecie, która doświadczyła poronienia lub martwego urodzenia przysługuje prawo do skróconego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni (56 dni kalendarzowych). Świadczenie przysługuje niezależnie od etapu ciąży, na którym doszło do straty.
Urlop macierzyński przysługuje od dnia poronienia (martwego urodzenia), nawet jeśli nie jest wtedy znana płeć dziecka, a w celu jej ustalenia należy zaczekać na wyniki badań genetycznych.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego w sytuacji poronienia lub martwego urodzenia to 100 proc. podstawy wymiaru.
Jak ubiegać się o taki urlop? Pracodawca udzieli go na podstawie złożonego przez pracownicę wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego, do którego załącznik stanowi akt urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu, uzyskany z urzędu stanu cywilnego (więcej w punkcie 3).
3. Żeby skorzystać z urlopu macierzyńskiego, urlopu okolicznościowego lub zasiłku pogrzebowego, musisz zarejestrować dziecko w USC
Żeby uzyskać z urzędu stanu cywilnego akt urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu (przysługuje zarówno w przypadku poronienia, jak i martwego urodzenia), w pierwszej kolejności konieczne jest uzyskanie ze szpitala karty martwego urodzenia (w sytuacji gdy nie jest znana płeć dziecka i rodzice nie zabiegają o jej ustalenie, szpital w przypadku poronienia lub martwego urodzenia może wydać rodzicom kartę zgonu, która może uprawniać ich do pochówku).
Z kolei żeby szpital wystawił kartę martwego urodzenia, znana musi być płeć dziecka. Jeśli płeć dziecka w momencie śmierci jest znana, szpital może wystawić kartę martwego urodzenia i przekazać ją do USC.
W przypadku straty na wczesnym etapie ciąży, dla określenia płci dziecka konieczne będzie wykonanie płatnych, nierefundowanych badań genetycznych (więcej na ten temat w punkcie 4).
4. Badania umożliwiające ustalenie płci dziecka są płatne i nie refunduje ich NFZ
Powtórzmy: żeby (m.in. w celu skorzystania z urlopu macierzyńskiego i/lub zasiłku pogrzebowego) ustalić płeć dziecka, do którego straty doszło na wczesnym etapie ciąży, konieczne jest wykonanie odpłatnych badań genetycznych. Pełny koszt badań pokrywają rodzice, nie przysługuje za nie refundacja z Narodowego Funduszu Zdrowia.
Przybliżony koszt badań genetycznych umożliwiających ustalenie płci dziecka to 400 zł.
Badanie można wykonać w wybranym przez rodziców laboratorium, niezbędne jest dostarczenie fragmentu tkanek płodu.
W przypadku poronienia w szpitalu, celem zabezpieczenia tkanek płodu do badania płci, konieczne jest wcześniejsze poinformowanie personelu o chęci zarejestrowania dziecka w USC.
W przypadku poronienia w domu, konieczne jest samodzielne zabezpieczenie materiału genetycznego do badania i niezwłoczne zgłoszenie się do szpitala z informacją, że takie badania chcemy przeprowadzić. W przypadku gdy do poronienia doszło w domu, pacjentkom zaleca się wizytę (wraz zabezpieczonymi tkankami) w szpitalu. W przeciwnym razie zdarzyć się bowiem mogą utrudnienia natury formalnej na etapie rejestracji dziecka w USC.
Z praktyki Fundacji Ernesta wynika, że podczas poronienia, zwłaszcza na wczesnym etapie ciąży, nie zawsze możliwe jest zabezpieczenie tkanek niezbędnych do badania płci. Jeśli nie uda się ich zabezpieczyć także w ramach dodatkowych badań, brak materiału potrzebnego do ustalenia płci może zamknąć drogę do wystawienia karty martwego urodzenia, a dalej - do rejestracji dziecka w USC, niezbędnego do wnioskowania o urlop macierzyński czy zasiłek pogrzebowy.
5. Masz prawo do pochówku i zasiłku pogrzebowego
Bez względu na to, w którym tygodniu ciąży doszło do poronienia lub martwego urodzenia, rodzicom przysługuje prawo do pochówku oraz do zasiłku pogrzebowego.
Ile wynosi zasiłek? Zasiłek pogrzebowy wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych po zorganizowaniu pogrzebu wynosi 4000 zł, niezależnie od kosztów poniesionych w związku z pogrzebem.
Jeśli po poronieniu lub martwym urodzeniu rodzice nie chcą skorzystać z zasiłku pogrzebowego i nie chcą pochować dziecka we własnym zakresie, zwykle podpisują w szpitalu zgodę na dokonanie pochówku zorganizowanego przez szpital (często szpital przekazuje tę kwestię do odpowiednich organów gminy, np. MOPS). Tym samym tracą prawo do świadczenia z ZUS-u.
Jeśli rodzice nie chcą skorzystać z zasiłku pogrzebowego, ale chcą skorzystać z prawa do pochówku, mogą ustalić szczegóły pochówku z zakładem pogrzebowym i zarządcą wybranego cmentarza na podstawie wydanej przez szpital karty zgonu (np. gdy nie jest znana płeć dziecka i rodzice nie chcą jej ustalać).
Jeśli rodzice chcą skorzystać z zasiłku pogrzebowego, najpierw muszą zorganizować pochówek, a po nim mogą wystąpić z wnioskiem o świadczenie do ZUS - na podstawie wydanego przez urząd stanu cywilnego aktu urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu, dołączając do niego również paragony i faktury potwierdzające organizację pogrzebu.
Ważne: na złożenie wniosku rodzice mają 12 miesięcy od daty poronienia lub martwego urodzenia.
6. Masz prawo do urlopu okolicznościowego
Zarówno matce, jak i ojcu w przypadku straty dziecka w wyniku poronienia lub martwego urodzenia przysługuje w Polsce prawo do 2 dni urlopu okolicznościowego z tytułu urodzenia oraz 2 dni z tytułu śmierci i pogrzebu, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Ważne: prawo do urlopu okolicznościowego nie przysługuje matce, jeśli skorzysta z prawa do skróconego urlopu macierzyńskiego. Wówczas z urlopu okolicznościowego może skorzystać wyłącznie ojciec dziecka.
Warunkiem udzielenia tego urlopu jest złożenie pisemnego wniosku u pracodawcy wraz z dokumentem potwierdzającym urodzenie, śmierć lub pogrzeb, to jest: aktem urodzenia z adnotacją o martwym urodzeniu, a więc dokumentem, który należy uzyskać z urzędu stanu cywilnego (patrz punkt 3).
Kiedy można lub trzeba wykorzystać taki urlop? "Przepisy nie regulują w sposób jednoznaczny terminu wykorzystania urlopu okolicznościowego. Taki urlop udzielany jest pracownikowi bezpośrednio w związku z określonym wydarzeniem i powinien zostać wykorzystany w możliwie bliskim terminie od tego zdarzenia", informuje Fundacja Ernesta.
7. Masz prawo do zasiłku chorobowego
Jak padło już w pierwszym punkcie, żadna z omawianych możliwości nie jest obowiązkiem kobiety doświadczającej straty. Oznacza to, że będąc po poronieniu, kobieta nie musi skorzystać z urlopu macierzyńskiego. Jeśli jednak nie czuje się na siłach, by wracać do pracy, na podstawie zwolnienia lekarskiego może przysługiwać jej świadczenie chorobowe w wysokości 80 proc. podstawy wymiaru wynagrodzenia, jednak przyznanie takiego zwolnienia zależy od stanu zdrowia kobiety i decyzji lekarza.
Celem poprawnego wyliczenia wysokości zasiłku, w przestawionym pracodawcy zaświadczeniu lekarskim powinna być zapisana data poronienia lub martwego urodzenia.
***
"Rodziconomia" to nowy projekt Bankier.pl, w którym piszemy o wszystkim, co o swoich finansach powinni wiedzieć rodzice. Piszemy m.in. o mało popularnych źródłach finansowania, ważnych przepisach, potrzebnych produktach finansowych, zmieniającym się rynku pracy, prawach konsumenta w praktyce, cyberbezpieczeństwie, edukacji dzieci i dorosłych. Zapisz się na nowy newsletter, żeby nie przegapić żadnego z odcinków tej serii.