Historię upadłości konsumenckiej liczyć można w Polsce od 2015 r. Wówczas wprowadzono zmiany w prawie, które sprawiły, że opcja bankructwa stała się rzeczywiście dostępna przynajmniej dla części dłużników. Wcześniej, przez kilka lat obowiązywania pierwszej wersji przepisów, z takiego rozwiązania skorzystało łącznie zaledwie kilkudziesięciu konsumentów.
Od 2015 r. co roku liczba odnotowanych ogłoszeń o upadłości osób fizycznych rosła nieprzerwanie. Cezurą wyznaczającą nowy rozdział historii tej instytucji okazało się wejście w życie nowelizacji prawa upadłościowego w marcu 2020 r. Bankructwo stało się dostępne dla wszystkich – nawet umyślne doprowadzenie do niewypłacalności przestało być przeszkodą. Wina dłużnika nie jest obecnie badana na pierwszym etapie postępowania, a wpływa tylko na warunki oddłużenia. Nowe prawo upadłościowe przewiduje także kilka nowych rozwiązań – m.in. warunkowe umorzenie zobowiązań.
Wkrótce po starcie „upadłości 2.0” liczba ogłoszeń zaczęła gwałtownie rosnąć. Liberalizacja przepisów zaowocowała wzrostem zainteresowania „nowym startem”. W 2020 r. przybyło 13 tys. bankrutów, niemal dwukrotnie więcej niż rok wcześniej. W 2021 r. wynik był jeszcze wyższy – 18,2 tys. upadłości konsumentów. Na tym tle rok 2022 jest wyjątkowy – przełamał widoczny od dłuższego czasu trend.
Upadłości na minusie
Z danych zebranych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej wynika, że w 2022 r. bankructwo ogłosiło 15,6 tys. osób. To o 14 proc. mniej niż w 2021 r., rekordowym w historii upadłości konsumenckiej w Polsce.
Z porównania danych kwartalnych wynika, że wyraźny spadek liczby ogłoszeń miał miejsce na początku 2022 r. Dopiero w ostatnich trzech miesiącach minionego roku szeregi bankrutów przyrastały w podobnym tempie, co rok wcześniej.
Załamanie w liczbie ogłoszeń nie jest dziełem przypadku. Jak wskazywaliśmy na łamach Bankier.pl, istotną rolę odegrało wprowadzenie Krajowego Rejestru Zadłużonych. W grudniu 2021 r. zmieniły się procedury określające zasady wnioskowania i prowadzenia procesu upadłościowego. Aplikacja składana jest obecnie przez KRZ, a korespondencja z sądem także prowadzona jest w postaci elektronicznej. Dla części wnioskujących problemem okazała się bariera technologiczna.
„W mojej ocenie spadek liczby upadłości konsumenckich jest bezpośrednio związany ze spadkiem wydolności sądów upadłościowych. Od momentu wprowadzenie Krajowego Rejestru Zadłużonych w większości sądów drastycznie wydłużył się czas oczekiwania na rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości. Wcześniej wynosił on średnio 2-3 miesiące. Aktualnie w niektórych sądach zajmuje to nawet pół roku lub dłużej. Tym samym gros wniosków złożonych w 2022 r. nie zostało dotychczas rozpoznanych” – wskazuje adw. Michał Hajduk, specjalizujący się w sprawach upadłościowych.
W IV kwartale 2022 r. miesięczna liczba ogłoszeń o upadłości powróciła do wartości notowanych w okresie przed zmianami proceduralnymi. Może to zwiastować kontynuację trendu przerwanego wraz z przejściem na cyfrowy proces. Nie jest zatem wykluczone, że rozpoczynający się rok spowolnienia gospodarczego okaże się rekordowy dla upadłości konsumenckiej.