Czym jest WIBOR? Ile wynosi i kto ustala stawkę WIBOR

Kończy się era taniego pieniądza - przynajmniej tymczasowo. Do takiego wniosku można dojść obserwując ostatnią serię podwyżek podstawowych stóp procentowych NBP. Dodatkowo nie ma pewności, czy czeka nas dalsze zacieśnianie polityki pieniężnej. Osoby spłacające od wielu lat zobowiązania o zmiennym oprocentowaniu, zdążyły zauważyć, że wysokość miesięcznej raty może podlegać wahaniom.

Jest to szczególnie widoczne w przypadku kredytów hipotecznych zaciąganych na ponadprzeciętnie wysokie kwoty z wieloletnim okresem spłaty. W takiej sytuacji nawet z pozoru niewielka zmiana oprocentowania przekłada się na wzrost lub spadek miesięcznej raty o setki złotych. Za taki stan rzeczy odpowiada bezpośrednio poziom stawki WIBOR, który wraz z marżą banku składa się na oprocentowanie nominalne kredytu.

Czym jest WIBOR?

WIBOR (z angielskiego Warsaw Interbank Offered Rate) to referencyjna wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym w ujęciu rocznym. Wskaźnik WIBOR jest wykorzystywany w sytuacji, kiedy banki udzielają sobie wzajemnych pożyczek. Warto wiedzieć, że instytucje finansowe także zgłaszają pomiędzy sobą zapotrzebowanie na kapitał, a ich działalność nie ogranicza się wyłącznie do obsługi klientów indywidualnych, instytucjonalnych i firmowych.

Kto i w jaki sposób oblicza WIBOR?

Wysokość stawki WIBOR ustalana jest każdego dnia roboczego o godzinie 11 podczas tzw. fixingu. W przedsięwzięciu tym bierze udział najczęściej kilkanaście największych banków komercyjnych działających w Polsce, które na potrzeby tego procesu nazywane są dealerami rynku pieniężnego. Przekazują one sobie informacje na temat ceny kredytów dla innych banków. Po zgromadzeniu wszystkich danych obliczana jest średnia arytmetyczna przedstawionych ofert.

Warto pamiętać, że odrzucane są dwie najniższe i dwie najwyższe oferty. W wyniku takiej kalkulacji poznajemy wysokość stawki WIBOR. Zdarza się, że w fixingu bierze udział mniejsza liczba banków, co przekłada się na inny sposób liczenia średniej arytmetycznej. Jeśli swoje propozycje zgłasza od 8 do 9 instytucji finansowych, to odrzucane są dwie skrajne oferty - najwyższa i najniższa. W wariancie, kiedy banków jest mniej niż 8 w obliczaniu średniej biorą udział wszystkie zgłoszone oferty.

Jak stopy procentowe NBP wpływają na wskaźnik WIBOR?

Chociaż w ustalaniu wysokości stawki WIBOR bierze udział kilkanaście największych banków komercyjnych działających w Polsce, to w rzeczywistości wszystko odbywa się ramach nakreślonych przez Radę Polityki Pieniężnej. RPP to organ decyzyjny Narodowego Banku Polskiego, a jednym z jej zadań jest określanie wysokości podstawowych stóp procentowych.

Za ich pomocą NBP może m.in. wpływać na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach, co jest jednym ze sposobów regulowania ilości pieniądza na rynku. Do podstawowych stóp procentowych NBP zaliczamy:

• stopę referencyjną - jeśli NBP chce zmniejszyć ilość środków na rynku międzybankowym to emituje bony pieniężne, których poziom rentowności określa stopa referencyjna. Bony pieniężne pozwalają regulować ilość pieniądza w obiegu. Ich emisja ściąga pieniądz z rynku, a ich skup wtłacza do obrotu dodatkową gotówkę.
• stopę redyskontową weksli - określa cenę skupu weksli od banków komercyjnych przez NBP. Weksle te wcześniej zostały nabyte przez banki od klienta. Bank korzysta z tej opcji, kiedy chce zapewnić sobie szybszy dostęp do gotówki przypadający wcześniej niż termin zapadalności weksla wystawionego przez klienta.
• stopę lombardową - wykorzystywana jest do określenia maksymalnego oprocentowania kredytów na rynku międzybankowym. Zmiana stopy lombardowej będzie zatem przesuwać granicę kosztu pieniądza pozyskanego przez banki komercyjne.
• stopę depozytową - określa wysokość oprocentowania jednodniowych depozytów zakładanych przez banki komercyjne w NBP. Im wyższy poziom stopy depozytowej, tym wyższa zyskowność depozytów założonych w bankach komercyjnych,
• Stopę dyskontową - to cena, którą płacą NBP banki komercyjne, w zamian za kredyt udzielony pod zastaw własny weksli przedsiębiorstw. Weksle te stanowią zabezpieczenie udzielonych przedsiębiorcom kredytów obrotowych.

W jaki sposób zatem stopy procentowe wpływają na poziom WIBOR? Wysokość stawki WIBOR zmienia się w kanale, który z jednej strony ograniczony jest stopą depozytową, a z drugiej stopą lombardową. Najlepszym punktem odniesienia jest jednak stopa referencyjna, która najczęściej wykorzystywana jest w trakcie transakcji na otwartym rynku.

Sytuacja, w której stawka WIBOR jest wyższa od stopy lombardowej banki nie pożyczałyby pieniędzy od siebie, bo taniej byłoby zaciągnąć kredyt w NBP. Natomiast gdyby WIBOR byłby niższy od stopy depozytowej, to banki, zamiast udzielać kredytów, przekazywałyby środki na jednodniowe depozyty w NBP. Podsumowując - wzrost podstawowych stóp procentowych NBP powoduje wzrost stawki WIBOR, a ich spadek prowadzi do jej obniżenia.

Na jakim poziomie znajdują się podstawowe stopy procentowe NBP?

W wyniku działań Rady Polityki Pieniężnej od października 2021 roku do lutego 2022 roku przeprowadzono serię pięciu podwyżek stóp procentowych, których aktualny poziom (na dzień 09.02.2022) prezentuje się następująco:

• stopa referencyjna - 2,75% w skali rocznej,
• stopa lombardowa - 3,25% w skali rocznej,
• stopa depozytowa - 2,25% w skali rocznej,
• stopa redyskonta weksli - 2,80% w skali rocznej,
• stopa dyskontowa - 2,85% w skali rocznej.

Trzeba mieć jednak na uwadze, że gospodarka znajduje się obecnie w szczególnie trudnej i wymykającej się wszelkim prognozom sytuacji. Wpływają na nią przede wszystkim zawirowania wywołane pandemią koronawirusa oraz dająca się we znaki inflacja. W obliczu tych zagrożeń może dochodzić do częstych i zdecydowanych ruchów ze strony Rady Polityki Pieniężnej, co będzie przekładać się na odczuwalne zmiany stóp procentowych, a co za tym idzie także stawek WIBOR.

WIBOR 3M i WIBOR 6M - czym się różnią?

Zarówno w umowach zawieranych z bankiem, jak i w medialnym przekazie stawka WIBOR niemal zawsze prezentowana jest z dodatkowym elementem, nadającym jej pewnej dozy tajemniczości. W rzeczywistości ten kod jest łatwy do rozszyfrowania i dotyczy okresów, na jakie banki udzieliły sobie pożyczek. W tym czasie stopa procentowa nie ulega zmianie. I tak wyróżnić możemy stawkę:

• WIBOR ON (overnight) – wysokość rocznej stopy procentowej, jaką banki zapłacą za środki pożyczone na jeden dzień,
• WIBOR TN (tomorrow next) – wysokość rocznej stopy procentowej, jaką banki zapłacą za środki pożyczone od jutra na jeden dzień,
• WIBOR SW (spot week) - środki pożyczone na jeden tydzień od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 2W - środki pożyczone na dwa tygodnie od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 1M – środki pożyczone na jeden miesiąc od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 3M – środki pożyczone na trzy miesiące od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 6M – środki pożyczone na sześć miesięcy od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych,
• WIBOR 1R – środki pożyczone na jeden rok od momentu dostawy, która następuje po dwóch dniach roboczych.

Powyższe okresy oznaczają czas, na jaki banki pożyczają sobie pieniądze. Przykładowo, kiedy jeden bank pożycza od drugiego kapitał na jeden miesiąc, a oprocentowanie takiego kredytu wynosi 5% oznacza to, że WIBOR 1M wynosi 5%. Zatem WIBOR 3M i WIBOR 6M różnią się okresem kredytowania, w którym oprocentowanie nie ulega zmianie.

Te dwie stawki są szczególnie ważne dla klientów banków, gdyż są one najczęściej wykorzystywane do ustalania oprocentowania kredytów opartych o stopę zmienną. Dotyczy to zdecydowanej większości kredytów hipotecznych, ale można też trafić na oferty kredytów gotówkowych z oprocentowaniem zmiennym - szczególnie, jeśli ich kwota jest wysoka, a okres spłaty wynosi kilka lat.

Jak WIBOR wpływa na sytuację przeciętnego klienta banku?

Jak wspomnieliśmy stawka WIBOR ma wpływ na oprocentowanie kredytów, co ostatecznie przekłada się na wysokość miesięcznej raty. Ważne, aby przed podpisaniem umowy kredytowej mieć świadomość, że wysokość raty w trakcie spłaty zobowiązania może się zmienić, a wybór raty równej nie oznacza, że jest ona niezmienna w okresie finansowania.

Oprocentowanie kredytów ze zmienną stopą składa się z dwóch elementów. Pierwszym z nich jest marża kredytowa. Jej wysokość zależy od wewnętrznej polityki banku i można podjąć próbę jej negocjacji - szczególnie w sytuacji, kiedy mamy wzorową zdolność kredytową. Uznaje się, że marża jest niezmienna w całym okresie finansowania, jednak może dojść do sytuacji, w której strony umowy wspólnie ustalą jej obniżenie lub podwyższenie.

Przykładowo klient po kilku latach spłaty kredytu hipotecznego znalazł dużo korzystniejszą ofertę w innym banku. Mając na uwadze, że do końca bieżącej umowy ma jeszcze kilkanaście lat, zdecydował się na kredyt refinansowy. Obecny bank nie chcąc tracić perspektywicznego klienta zdecydował się na obniżenie dotychczasowej marży kredytowej, na co kredytobiorca się zgodził.

Drugim elementem składającym się na oprocentowanie zmienne jest właśnie stawka WIBOR. Banki najczęściej stosują WIBOR 3M i WIBOR 6M. Czasami klient ma możliwość wyboru stawki. Trzeba mieć jednak na uwadze, że nie mamy żadnego wpływu na poziom stawki WIBOR. Pojedynczy bank również.

Dlatego przed zaciągnięciem kredytu warto rozeznać się, jaka jest bieżąca sytuacja gospodarcza i jakie są przewidywania dotyczące przyszłych stóp procentowych. Oczywiście nie ma gwarancji, że prognozy się spełnią, ale trzeba być przygotowanym na zmiany w tym zakresie, a co za tym idzie na podwyższenie lub obniżenie kosztu naszego kredytu.

Jak zmiana stawki WIBOR 3M wpływa na oprocentowanie kredytu?

Aby zobrazować, jak zmiana stawki WIBOR wpływa na wysokość raty kredytu hipotecznego, przeprowadziliśmy symulację dla trzech wariantów. W pierwszym z nich WIBOR 3M wynosi 0,20%, czyli niemal tyle, ile historyczne minimum odnotowane w okresie od grudnia 2020 roku do sierpnia 2021 roku.

Drugi wariant zakłada stawkę WIBOR 3M na poziomie 2,96% (stan na 27.01.2022). Trzeci, najmniej optymistyczny scenariusz przewiduje, że stopa WIBOR 3M wynosić będzie 4,50%.
Symulacja dotyczy kredytu hipotecznego z 20-letnim okresem spłaty. Marża kredytowa wynosi 2,00%. Kwota kredytu zmienia się od 100 tys do 1 mln zł.

Zaciągając modelowy kredyt hipoteczny na kwotę 300 tys zł w okresie rekordowo niskich stawek WIBOR, trzeb było pogodzić się z miesięczną ratą kredytową na poziomie 1.546 zł. Oprocentowanie nominalne kredytu wynosiło wtedy 2,20%. Miesięczna rata przy stawce WIBOR 3M na poziomie 2,96% to 1.973 zł, co oznacza wzrost o 427 zł.

Zakładając dalsze zacieśnianie polityki pieniężnej i stawkę WIBOR 3M na poziomie 4,50%, miesięcznie obciążenie generowane przez kredyt hipoteczny wynosiłoby 2.237 zł, czy o 691 zł więcej niż w scenariuszu bazowym. To kwota, obok której nie może przejść obojętnie większość gospodarstw domowych.

Ile aktualnie wynoszą stawki WIBOR?

Aktualna wysokość stawek WIBOR interesuje wielu uczestników rynku - nie tylko obecnych i potencjalnych kredytobiorców. Administratorem wskaźników referencyjnych jest GPW Benchmark, wchodzący w skład Grupy Kapitałowej GPW. Aktualne stawki (na dzień 08.02.2022) prezentowanie za pośrednictwem serwisu internetowego GPW Benchmark wynoszą:

• WIBOR ON - 2,15%
• WIBOR TN - 2,61%
• WIBOR SW - 2,75%
• WIBOR 2W - 2,77%
• WIBOR 1M - 2,77%
• WIBOR 3M - 3,17%
• WIBOR 6M - 3,65%
• WIBOR 1R - 3,89%

Jak zmieniała się wysokość stawki WIBOR w przeszłości?

Warto przy okazji sprawdzić, jak wysokość stawek WIBOR prezentwała się w przeszłości. Dzięki temu możemy spojrzeć szerzej na kwestie związane z ryzykiem zmiany oprocentowania kredytu na skutek wzrostu wskaźnika referencyjnego WIBOR. Skupmy się na stawkach jedno-, trzy- i sześciomiesięcznych oraz na stawce rocznej.

Zacznijmy od najbliższej przeszłości, czyli okresu związanego z serią obniżek stóp procentowych NBP w odpowiedzi na zawirowania gospodarcze wywołane pandemią koronawirusa. W kulminacyjnym okresie stopa referencyjna NBP wynosiła 0,10%. Zobaczmy, jak prezentowały się stawki WIBOR 1 lipca 2021 roku:

• WIBOR 1M - 0,18%
• WIBOR 3M - 0,21%
• WIBOR 6M - 0,25%
• WIBOR 1R - 0,26%

Symboliczne stawki WIBOR przekładające się na niski koszt kredytu oraz rozpędzająca się inflacja napędzająca popyt na rynku nieruchomości przełożyły się na rekordowy popyt na kredyty hipoteczne. Taki stan nie może trwać wiecznie i aktualnie jesteśmy świadkami szybkiego wzrostu kosztu pieniądza. Cofnijmy się jeszcze o dziesięć lat - do 27 stycznia 2012 roku. W tym dniu stawki WIBOR prezentowały się następująco:

• WIBOR 1M - 4,75%
• WIBOR 3M - 4,98%
• WIBOR 6M - 5,01%
• WIBOR 1R - 5,01%

To poziomy wyraźnie wyższe niż 27 stycznia 2022 roku. Jak widać, nie ma żadnej gwarancji, że stawki WIBOR będą utrzymywać się przez lata na zbliżonym poziomie, ale też nie można oceniać ich poziomu w oderwaniu od sytuacji gospodarczej i realów ekonomicznych. Analizując wysokość stawek WIBOR warto robić to zawsze wielopłaszczyznowo, zwracając uwagę m.in. na poziom inflacji czy politykę oprocentowania depozytów bankowych.

Kredyt hipoteczny - jaka jest rola stawki WIBOR?

Opisaliśmy wcześniej mechanizm przedstawiający wpływ stopy WIBOR na kwysokość raty kredytu hipotecznego. Z uwagi na fakt, że to  najczęściej zobowiązanie na wysokie kwoty z wieloletnim terminem spłaty, decyzja o skorzystaniu z oferty powinna być szczegółowo przemyślana. Oprocentowanie kredytów hipotecznych udzielonych w Polsce w zdecydowanej większości jest zmienne i nie gwarantuje stałej raty w całym okresie finansowania.

Na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych składa się stawka WIBOR, na której poziom nie mamy żadnego wpływu i stała marża banku, którą możemy negocjować, a w szczególnych przypadkach nawet zmienić. Wymaga to jednak zgody obu stron zawartej umowy i nie jest powszechnie stosowaną praktyką.

Zaciągając taki kredyt hipoteczny bierzemy na siebie ryzyko zmiany stopy procentowej. Co gorsza, nie jesteśmy w stanie określić, jak stopa procentowa będzie kształtować się na przestrzeni kilkunastu czy kilkudziesięciu lat. A na takie właśnie okresy najczęściej zaciągane są kredyty hipoteczne.

Częściowym wyjściem w takiej sytuacji jest kredyt hipoteczny z oprocentowaniem stałym. Dlaczego częściowym? Banki oferujące takie rozwiązanie proponują stałą stopę procentową, gwarantującą niezmienność miesięcznej raty, tylko na okres od 5 do 7 lat. Po upływie tego terminu kredyt spłacany będzie w oparciu o oprocentowanie zmienne lub nastąpi zablokowanie oprocentowania na kolejny okres, ale warunki spłaty ulegają renegocjacji.

Niestety z uwagi na fakt, że bank musi zabezpieczyć się przed ryzykiem zmiany stopy procentowej, kredyty hipoteczne z okresowo stałym oprocentowaniem są alternatywą wyraźnie droższą. Tłumaczy to dlaczego kredyt hipoteczny ze stałym oprocentowaniem nie jest popularnym rozwiązaniem wśród klientów polskich banków.

Jak WIBOR wpływa na koszt kredytu gotówkowego?

Panuje przekonanie, że oprocentowanie zmienne dotyczy wyłącznie kredytów hipotecznych. Nie jest to prawdą. Oprocentowanie wyliczane w oparciu o stawkę WIBOR i stałą marżę banku może dotyczyć także kredytów gotówkowych. Ostatecznie wiele zależy od oferty konkretnego banku. Kredyty gotówkowe na niewielką kwotę, z okresem spłaty wynoszącym nie więcej niż kilkanaście miesięcy, najczęściej oprocentowane są stałą stopą.

To duże udogodnienie, ponieważ rata kredytu nie zmienia się w okresie finansowania, a całkowity koszt kredytu jest z góry znany. Jednak kiedy mamy do czynienia ze zobowiązaniem na wysoką kwotę z kilkuletnim terminem spłaty to w grę wchodzi oprocentowanie zmienne. Część banków wybrało trzecią drogę i oferuje kredyty gotówkowe z oprocentowaniem stałym obowiązującym np. przez pierwsze 36 miesięcy spłaty, a po upływie tego terminu ustalane jest już w oparciu o WIBOR plus marża.

Wybór oferty kredytowej - który WIBOR lepszy?

Osoby stojące przed wyborem oferty kredytowej mogą zastanawiać się, czy lepszym rozwiązaniem będzie WIBOR 1M, 3M czy może 6M. Ocenę poszczególnych wariantów przeprowadzić trzeba w szerszym kontekście. Na pierwszy rzut oka najlepszym wyborem jest WIBOR 6M, ponieważ stawka ta daje gwarancję, że oprocentowanie kredytu nie zmieni się przynajmniej przez 6 miesięcy - może być to pewna wartość dodana w środowisku rosnących stóp procentowych.

Zakładając jednak scenariusz, w którym spodziewamy się obniżek głównych stóp procentowych NBP to wybór stawki sześciomiesięcznej nie jest już taki oczywisty. Jeżeli pojawia się szansa, że poziom WIBOR w najbliższych miesiącach będzie regularnie spadać, to korzystniejsza będzie aktualizacja oprocentowania z większą częstotliwością.

Czy wysokość WIBOR powiązana jest z poziomem inflacji?

Wysokość stawki WIBOR i raportowany poziom inflacji łączy widoczna korelacja dodatnia. Inflacja jest zjawiskiem wpływającym na spadek wartości nabywczej pieniądza na skutek rosnących cen towarów i usług. Przykładowo jeżeli posiadasz 10.000 zł, które odłożone są na nieoprocentowanym rachunku bankowym, a średnia inflacja w ciągu 12 miesięcy wyniesie 10%, to po roku wartość nabywcza oszczędności stopnieje do 9.000 zł.

Oczywiście to duże uproszczenie. Każdy bowiem posiada swoją osobistą inflację i w ostateczności uszczerbek wywołany wzrostem cen może być niższy lub wyższy od oficjalnie raportowanego poziomu. A gdzie w tym wszystkim WIBOR? Wspominaliśmy wcześniej, że poziom stawki WIBOR znajduje się pomiędzy stopą depozytową i lombardową. Z kolei jednym z zadań Rady Polityki Pieniężnej jest utrzymywanie stabilności cen, które określane są jako wzrost koszyka inflacyjnego o 2,5 proc. z możliwym odchyleniem o jeden punkt procentowy w dół lub w górę.

W sytuacji, kiedy poziom inflacji znajduje się poza przyjętymi widełkami, Rada Polityki Pieniężnej może podjąć decyzję o podwyższeniu lub obniżeniu głównych stóp procentowych NBP. Ruchy te przekładają się na poziom stawki WIBOR. Podsumowując - kiedy inflacja rośnie, powinny rosnąć też stopy procentowe, co oznacza wyższy WIBOR. 

Czy WIBOR wpływa na oprocentowanie lokat i kont oszczędnościowych?

WIBOR interesuje także osoby starające się pomnażać zgromadzone środki finansowe. Choć produktów oszczędnościowych, których oprocentowanie oparte jest bezpośrednio o jedną ze stawek WIBOR jest niewiele, to są one coraz częściej zauważane przez klientów banków. To alternatywa dla pozostałych lokat bankowych i kont oszczędnościowych, które w większości przyoadków bardzo ospale reagują na wzrost stopy referencyjnej NBP.

Zgodnie z danymi DepoTracker Bankier.pl średnie oprocentowanie lokat trzymiesięcznych (bez warunków) do kwot 10 tys. zł wyniosło w grudniu 2021 roku 0,50%. Natomiast średnie oprocentowanie lokat na ten sam okres, ale dla kwot do 100 tys. zł wyniosło 0,87%. Natomiast średnia stawka WIBOR 3M w grudniu 2021 roku to 2,35%. Z tego właśnie powodu lokaty bankowe i konta oszczędnościowe oparte o wskaźnik WIBOR mogą być rozwiązaniem wartym uwagi. Trzeba być jednak ostrożnym.

Produkty oszczędnościowe oferujące oprocentowanie powiązane ze stawką WIBOR, choć na pierwszy rzut oka atrakcyjne, w szczegółach mogą stracić swój blask. Trzeba koniecznie zwrócić uwagę, czy bank nie koryguje stawki, oferując co prawda oprocentowanie oparte o wskaźnik WIBOR 3M, ale pomniejszony np. o 1,8%.

Może również okazać się, że oprocentowanie według stawki WIBOR 3M dostępne jest tylko do określonej kwoty, powyżej której warunki nie są już atrakcyjne. Należy także pamiętać, że podobnie jak w przypadku kredytów, oprocentowanie takiej lokaty lub konta oszczędnościowego aktualizowane jest zgodnie z okresem opisującym stawkę WIBOR.

Sprawdź też: Co to jest zdolność kredytowa? Jak sprawdzić i zwiększyć zdolność kredytową?

Sprawdź też: Numer IBAN i kod BIC / SWIFT - czym są i do czego służą?