Sytuacja osób budujących dom metodą gospodarczą na pewno nie jest godna pozazdroszczenia. Bardzo duże podwyżki cen niektórych materiałów budowlanych skutkują bowiem problemami ze „spięciem” budżetu. Dezaktualizacja kosztorysów stanowi problem nie tylko dla osób, które z powodu zaciągnięcia kredytu mieszkaniowego (budowlanego) muszą zakończyć budowę np. w ciągu trzech lat. Obecna sytuacja może skłaniać do ponownego rozważenia poprzednio wykorzystywanej opcji, jaką był częściowy zwrot VAT-u za materiały budowlane. Inne rozwiązanie jest mniej skomplikowane i polega po prostu na obniżeniu podatku dotyczącego materiałów budowlanych. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl przyglądają się obydwu tym wariantom.
Ceny materiałów budowlanych szybują. Drewno, stal, styropian bezlitośnie w górę
Drewno i stal drożeją w ekspresowym tempie, ale podwyżki dotyczą także pozostałych materiałów budowlanych. Wzrost cen materiałów może przynieść rekordowe ceny mieszkań w przyszłości, czego już teraz nie wykluczają sami deweloperzy. Winna jest hossa na rynkach surowców, za którą stoi pandemia koronawirusa.
Zwrot VAT-u został zamieniony na program MdM
Wiele osób może już nie pamiętać, że zakończenie zwrotu VAT-u od materiałów budowlanych na dużą skalę było warunkiem wprowadzenia programu Mieszkanie dla Młodych (MdM). Wspomniany program także przewidywał częściowy zwrot podatku, ale obciążony dodatkowymi restrykcjami (związanymi np. z wiekiem beneficjentów i budową pierwszego lokum). Zwrot VAT-u na starych zasadach można było uzyskiwać poprzez prawa nabyte, ale ta furtka prawna zamknęła się 31 grudnia 2018 r. (w przypadku wydatków z lat 2012-13).
Zwrot VAT-u kosztował 6 mld zł
Sprawdzenie, ile przez lata kosztował podatników częściowy zwrot VAT-u za materiały budowlane, jest dość trudne. Rząd nie wykazuje bowiem kosztów z tego tytułu w zestawieniu wydatków na sferę mieszkaniową. Po dokładniejszych poszukiwaniach odpowiednie informacje znajdziemy jednak w uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej MdM. Wspomniany dokument informuje, że budżet państwa poprzez częściowy zwrot VAT-u za materiały budowlane stracił następujące kwoty:
- 2006 r. - 527,2 mln zł,
- 2007 r. - 600,7 mln zł,
- 2008 r. - 1000,5 mln zł,
- 2009 r. - 1001,2 mln zł,
- 2010 r. - 1024,1 mln zł,
- 2011 r. - 1064,9 mln zł,
- 2012 r. - 1037,6 mln zł.
Wyniki zaprezentowane powyżej wskazują, że w analizowanym siedmioletnim okresie średnioroczny koszt zwrotu VAT wynosił około 900 mln zł. Przy porównywaniu tego wyniku do obecnych realiów trzeba pamiętać o inflacji. Tym niemniej wydaje się, że koszt na poziomie ok. 1-1,5 mld zł rocznie byłby jak najbardziej możliwy do „udźwignięcia” przez budżet państwa - zwłaszcza po rezygnacji z zapowiadanych bonów mieszkaniowych. Warto przypomnieć, że mają one kosztować około 1,2 mld zł rocznie.
A może obniżka VAT-u?
Innym rozwiązaniem byłaby ogólna obniżka VAT-u dotyczącego materiałów budowlanych. Ten wariant wydaje się jednak mało prawdopodobny, patrząc na fiskalistyczny trend w działaniach państwa i konieczność prowadzenia bardziej zrównoważonej polityki budżetowej po 2022 r. Selektywne zastosowanie niższej stawki VAT tylko dla konsumentów (bez późniejszego zwrotu) wiązałoby się prawdopodobnie z koniecznością udowadniania, że kupowane materiały faktycznie służą do potrzeb prywatnych (budowy prywatnego domu).
Zwrot podatku nie rozwiązałby wszystkich problemów
W ramach podsumowania eksperci portalu RynekPierwotny.pl przypominają, że zwrotu podatku VAT lub jego obniżki nie można traktować jako rozwiązania wszystkich problemów dotyczących wzrostu kosztów budowy domów. Warto pamiętać, że obecny kryzys cenowy na rynku materiałów budowlanych ma również charakter podażowy i jest związany ze zbyt wolną odbudową mocy produkcyjnych po pandemicznym zastoju.
Kluczowa wydaje się także proinflacyjna polityka rządu związana z mocną stymulacją fiskalną, a także skłonność RPP do utrzymywania niskiego kosztu pieniądza. Nie można zapominać, że ogólny poziom inflacji także ma przełożenie na koszty budowy (m.in. robociznę). W tym kontekście niepokojąco dla inwestorów prywatnych zabrzmiały niedawne wypowiedzi ministra finansów i premiera RP. Sugerują one, że proinflacyjny kurs w polityce gospodarczej będzie utrzymywany przez dłuższy czas.
Andrzej Prajsnar