Miniony piątek był jakiś feralny. W tym dniu byłem umówiony na spotkanie z poważnym klientem, który tym razem zamierzał powierzyć zgrabną sumę pieniędzy towarzystwu oferującemu niestandardowe rozwiązania w zakresie inwestowania w topowe fundusze inwestycyjne. Byliśmy umówieni na określoną godzinę. Nauczony doświadczeniem, potwierdziłem ją i nic nie wskazywało na jakiekolwiek problemy. Tymczasem... Jest godzina czternasta. Przyjeżdżam do siedziby firmy klienta. Jest firma, jest klient, tylko jakiś taki blady, zagubiony. - Panie Sławku, z przykrością informuję, iż nasze spotkanie musimy przełożyć na bliżej nieokreślony termin, wszak właśnie co rozpoczęła się w moim zakładzie kontrola skarbowa. Przyznaję, iż jestem nią mocno zaskoczony, a nawet wyprowadzony z równowagi... Spadła na mnie jak grom z jasnego nieba. Rozumie pan, że nie jest to dla mnie sytuacja komfortowa, nawet nie jestem w stanie skupić się na pańskich propozycjach – wyrzucił jednym tchem. Co tu rozumieć. Klient blady, rozkojarzony, ja jeszcze skory do działania. Pomiędzy nami urzędnicy kontroli skarbowej. Okazałem zrozumienie, wymieniliśmy zdawkowe formułki. Jesteśmy w kontakcie. W dwie godziny później dzwoni agencyjny kolega z pytaniem, czy mam jakieś doświadczenie w sprawach kontroli skarbowej, bo właśnie otrzymał wezwanie do urzędu skarbowego i chętnie posłuchałby jakichś rad, jak w takiej sytuacji zachowywać się racjonalnie. Co mówić, czego nie mówić, jakie środki mu przysługują na określone zachowania urzędnika skarbowego. Zbieg okoliczności, czy wysyp kontroli przed upływem roku podatkowego? Cokolwiek to jest, kontrola skarbowa działa na podatnika, jak czerwona płachta na byka. Warto jest posiadać wiedzę minimum na jej temat, by nie wpadać w panikę, nie tracić rozumu i zachowywać się przytomnie.
Osoby zainteresowane szczegółową wiedzą na ten temat odsyłam na stronę www.mf.gov.pl. Kontrola skarbowa jest wykonywana przez organy kontroli skarbowej w celu ochrony interesów i praw majątkowych Skarbu Państwa, jak również skuteczności egzekwowania zobowiązań podatkowych i innych należności stanowiących dochód budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych. Kontrola skarbowa jest realizowana w dwóch formach: postępowaniu kontrolnym oraz wywiadzie skarbowym. Uregulowana jest przepisami ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 65 z późniejszymi zmianami). Do jej zakresu przedmiotowego m.in. należy:
- kontrola rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochody budżetu państwa, a także innych należności pieniężnych budżetu państwa lub państwowych funduszy celowych;
- ujawnianie i kontrola niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej, a także dochodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów;
- kontrola źródeł pochodzenia majątku, w przypadku niezgłoszenia do opodatkowania działalności gospodarczej, a także dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów;
- ujawnianie składników majątkowych podmiotów zobowiązanych do uiszczania należności publicznych lub podejrzanych o czyny zagrożone karą grzywny lub karami pieniężnymi, w celu zapewnienia skuteczności poboru tych należności oraz wykonania orzeczeń lub mandatów karnych;
Pełny zakres przedmiotowy kontroli wymieniony jest w siedemnastu punktach. Kontroli podlegają:
- zobowiązani do świadczeń pieniężnych na rzecz Skarbu Państwa lub państwowych funduszy celowych;
- wydatkujący, przekazujący i otrzymujący środki publiczne oraz środki pochodzące z Unii Europejskiej i międzynarodowych instytucji finansowych, podlegające zwrotowi;
- zobowiązani do wywiązywania się z warunków finansowania pomocy ze środków, o których mowa w punkcie wyżej wymienionym;
- władający i zarządzający mieniem państwowym;
- jednostki wykorzystujące mienie przekazane przez Skarb Państwa w celu realizacji zadań publicznych oraz sprywatyzowane mienie Skarbu Państwa;
- beneficjenci poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa oraz podmioty, za które Skarb Państwa poręczył lub gwarantował;
- osoby zatrudnione lub pełniące służbę w jednostkach organizacyjnych administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych;
- jednostki organizacyjne administracji celnej, podatkowej oraz kontroli skarbowej /.../.
Organami kontroli skarbowej są:
- minister właściwy ds. finansów publicznych jako naczelny organ kontroli skarbowej,
- Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej jako organ wyższego stopnia nad dyrektorami urzędów kontroli skarbowej,
- dyrektor urzędu kontroli skarbowej.
Jednostkami organizacyjnymi kontroli skarbowej są urzędy kontroli skarbowej, na czele których stoją dyrektorzy. Dyrektor UKS upoważnia m.in. inspektorów i pracowników do przeprowadzenia czynności kontrolnych, wydaje decyzje w sprawach określonych ustawą, wydaje wynik kontroli. Kontrola jest prowadzona zgodnie z planem kontroli, jednak – gdy okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli – może być ona wszczęta po okazaniu kontrolowanemu legitymacji służbowej i znaku identyfikacyjnego. Wszczęcie postępowania kontrolnego następuje wyłącznie z urzędu w formie postanowienia. Datą wszczęcia postępowania jest dzień doręczenia kontrolowanemu postanowienia o wszczęciu postępowania kontrolnego. W ramach postępowania kontrolnego może być prowadzona kontrola podatkowa, która jest prowadzona na podstawie imiennego upoważnienia udzielonego przez organ kontroli skarbowej. Wszczęcie kontroli podatkowej następuje poprzez doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia. Czynności kontrolnych dokonuje upoważniony inspektor wraz z upoważnionymi pracownikami, po okazaniu legitymacji służbowej i znaków identyfikacyjnych.
Każde postępowanie kończy się:
1. Decyzją, gdy ustalenia dotyczą podatków, podatku akcyzowego, opłat i nieopodatkowanych należności budżetu państwa.
2. Wynikiem kontroli, gdy ustalenia dotyczą nieprawidłowości (art. 2 ust. 1 pkt.4 ustawy o kontroli skarbowej, innych niż wymienione w pkt. 1).
3. Postanowieniem, w sytuacji przedawnienia zobowiązania podatkowego.
Od decyzji organu skarbowego przysługuje odwołanie do właściwego dyrektora izby skarbowej albo do właściwego dyrektora izby celnej, jeżeli decyzję wydał dyrektor urzędu kontroli skarbowej.
Kontrola podatkowa może się rozpocząć wyłącznie w oparciu o upoważnienie wystawione przez uprawniony organ podatkowy. Upoważnienie powinno zawierać oznaczenie urzędu, datę i miejsce wystawienia, podpis i funkcję osoby udzielającej upoważnienia, podstawę prawną, imię i nazwisko oraz numer legitymacji kontrolującego, oraz oznaczenie kontrolowanej firmy. Kontroler ma obowiązek poinformować podatnika o przysługujących mu prawach oraz obowiązkach. Z kolei kontrola skarbowa może być rozpoczęta wyłącznie w oparciu o postanowienie o jej wszczęciu i na podstawie przygotowanego planu. W niektórych sytuacjach, np. gdy istnieje ryzyko utraty materiału dowodowego, jak również w przypadku prawdopodobieństwa popełnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego, kontrolowany ma obowiązek wpuścić kontrolera, gdy nie posiada on upoważnienia bądź postanowienia. Wówczas na pracowniku skarbówki ciąży obowiązek dostarczenia właściwego dokumentu upoważniającego do prowadzenia kontroli w terminie trzech dni od daty rozpoczęcia kontroli. Podatnik nie ma obowiązku, zaś pracownik kontroli nie ma prawa żądać dokumentów niezwiązanych z zakresem kontroli, wynikającym z upoważnienia.
W trakcie kontroli trzeba zachować spokój i zimną krew. Nie należy używać języka ponad należną miarę. Nie można wybiegać przed orkiestrę, udzielając natychmiastowych odpowiedzi na zadane przez inspektora pytania. Zawsze mamy prawo do wyjaśnień pisemnych w wyznaczonym terminie. Na każdym etapie postępowania podatnik ma prawo do wglądu w dokumentację i uczestniczenia w czynnościach jego dotyczących. Może żądać uwierzytelnienia odpisów lub kopii akt sprawy, bądź wydania z akt sprawy uwierzytelnionych odpisów. Ma prawo zgłaszać własne wnioski dowodowe, przedstawiać dokumenty, wnosić o powołanie świadków i biegłych, składać dodatkowe wyjaśnienia – ustnie lub pisemnie. Przed wydaniem decyzji przysługuje podatnikowi prawo do wypowiedzenia się w kwestii zebranego materiału dowodowego w ciągu siedmiu dni od daty doręczenia zawiadomienia. Uprawnieniom towarzyszą obowiązki – składania wyjaśnień na żądanie urzędu, dokonania określonej czynności osobiście, przez pełnomocnika lub na piśmie, dostarczania kontrolującemu żądanych dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, zapewnienia kontrolującemu warunków do pracy, w tym – w miarę możliwości – samodzielnego pomieszczenia i miejsca do przechowywania dokumentów.
Chciałoby się powiedzieć, że jeśli w dokumentacji podatkowej wszystko jest w porządku, jest prowadzona rzetelnie, nie ma podstaw do obaw i powodów do wpadania w panikę. Tak jednak nie jest. Powszechnie uważa się, że w kontroli skarbowej podatnik stoi na przegranej pozycji. To przekonanie potwierdzają przykłady wielu przedsiębiorców, na czele z Romanem Kluską, właścicielem Optimusa, którzy polegli w starciu z fiskusem. Podstawowym zadaniem kontrolera skarbowego jest znalezienie dowodów na przekroczenie prawa przez podatnika. Nie wydaje się to specjalnie trudne, zważywszy na niejednoznaczność, niejasność polskich przepisów podatkowych i często sprzeczne ze sobą ich interpretacje. Gdy do tego uwzględni się rosnące potrzeby budżetu, trudno się dziwić, że z roku na rok wzrasta liczba podatników, którym urzędnicy skarbowi nakazują zapłacić należne podatki wraz z odsetkami, nawet gdy po czasie okazały się być nienależnymi. Spokojnie, to tylko kontrola. Jasne, że spokojnie!
Sławomir Dąblewski
e-mail: esde@wp.pl
Źródło:
