Jak zbudowany jest system bankowy w Polsce? Kto sprawuje nad nim nadzór? Jakie funkcje pełni? W artykule opisaliśmy ogólny kontekst systemu bankowego w gospodarce rynkowej. Dodatkowo przybliżyliśmy jego specyficzne cechy funkcjonowania w Polsce i na arenie międzynarodowej. Głodni wiedzy? Zapraszamy na aperitif.
Co to jest system bankowy?
-
System bankowy to kompleks (całość) instytucji bankowych wraz z normami, które opisują ich wzajemne powiązania i relacje z otoczeniem.
Aby system bankowy mógł powstać, konieczny jest jednoczesny rozwój banków i rynków finansowych, które umożliwiają jasne określenie struktury tego systemu. W efekcie powstaje układ bankowy, który składa się z dwóch głównych szczebli:
-
banku centralnego;
-
banków komercyjnych.
Wyróżnia się dwa modele systemu bankowego:
-
anglosaski – charakteryzuje go wyraźny podział na bankowość depozytowo-kredytową (banki uniwersalne) i inwestycyjną (banki inwestycyjne);
-
niemiecko-japoński – nazywany także kontynentalnym, łączy bankowość depozytowo-kredytową i inwestycyjną w banku uniwersalnym.
[Warto wiedzieć]
Banki uniwersalne oferują pełen zakres usług finansowych od przyjmowania depozytów, przez udzielanie kredytów, aż po oferowanie produktów depozytowych. Zapewnia to szeroki dostęp do usług finansowych, które zaspokajają różne potrzeby.
Banki inwestycyjne zajmują się świadczeniem usług finansowych dla firm, instytucji finansowych i klientów indywidualnych w obszarze inwestycji kapitałowych i finansowych.
(pexels/lina-mamone) [ Prawo ] Kluczowe akty prawne regulujące działalność bankową w Polsce
-
Ustawa z dnia 26 lutego 1982 r. Prawo bankowe pomogła dostosować system bankowy w Polsce do uwarunkowań gospodarki rynkowej.
Obecny system bankowy w Polsce to efekt nowelizacji Ustawy, którą przeprowadzono w 1989 r. (Dz.U. 1989 nr 4, poz. 21). Dokument dał początek modelu banku uniwersalnego, czyli instytucji, która ma swobodę w kwestii oferowania usług i działania na rynkach finansowych.
[Dwuszczeblowa struktura systemu bankowego w Polsce]
-
Bank Centralny – Narodowy Bank Polski (NBP);
-
Banki komercyjne.
[ Ważne! ]
Istotnymi elementami systemu bankowego w Polsce są także Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) i Bankowy Fundusz Gwarancyjny (BFG).
[ Nadzór ] Komisja Nadzoru Finansowego i system bankowy w Polsce
-
Komisja Nadzoru Finansowego to instytucja, która w Polsce odpowiada za monitoring i nadzór nad bankami.
Do 2008 r. funkcję tę pełniła Komisja Nadzoru Bankowego, którą następnie przejęła KNF. Co istotne, Komisja Nadzoru Finansowego podlega w Polsce pod nadzór Prezesa Rady Ministrów. Ponadto banki mają prezesów, którzy zarządzają instytucją finansową.
Rosnąca elastyczność systemu bankowego prowadzi do zwiększenia roli rynku w działaniu banków przy jednoczesnym ograniczeniu interwencjonizmu regulacyjnego państwa. Dzięki temu:
-
można zlikwidować bariery pomiędzy sektorami bankowości;
-
ograniczyć ingerencję państwa, jako właściciela banków.
Warto jednak zaznaczyć, że powyższy trend nie jest w pełni realizowany. Oznacza to, że państwo ma swój udział w kształtowaniu systemu bankowego. Dla przykładu: Rząd wprowadził regulacje, które troszczą się o interesy deponentów (gwarancja depozytów do 100 tys. EUR w BFG). Ponadto regulator interweniuje w działalność banków, gdy te znajdują się w trudnej sytuacji finansowej i potrzebują wsparcia.
(pexels/christian-fohrer) [ Budowa ] Jak zbudowany jest system bankowy w Polsce? Bank centralny i banki komercyjne to nie wszystko
-
System bankowy w Polsce tworzą trzy grupy instytucji: stabilizujące, tworzące rynek i pomocnicze.
[ Instytucje stabilizujące ]
Do składników systemu bankowego w Polsce zaliczamy:
-
Narodowy Bank Polski – odpowiada za regulowanie płynności banków i podaż pieniądza w obiegu (ilość gotówki na rynku), co wpływa na politykę kredytową banków komercyjnych. Ponadto stabilizuje i wspiera stabilność finansową np. sektora bankowego.
-
Komisję Nadzoru Finansowego – monitoruje i zapewnia kontrolę nad prowadzeniem działalności bankowej. Co więcej, podejmuje działania mające na celu usprawnienie funkcjonowania rynku finansowego i ochronę jego uczestników.
-
Bankowy Fundusz Gwarancyjny – wspiera stabilność systemu bankowego i zapewnia gwarancję depozytów. BFG uczestniczy także w restrukturyzacji i likwidacji banków.
[ Instytucje tworzące rynek ] – sektor bankowy
-
Banki – uniwersalne, hipoteczne, spółdzielcze to instytucje finansowe, które działają w ramach danego systemu bankowego.
[ Instytucje pomocnicze ]
-
niebankowi emitenci kart płatniczych;
-
firmy ubezpieczeniowe;
-
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych;
-
Krajowa Izba Rozliczeniowa;
-
Biuro Informacji Kredytowej;
-
Związek Banków Polskich.
Wszystkie trzy grupy instytucji stale ze sobą współpracują. Dzięki temu łatwo otworzysz konto bankowe i zrealizujesz przelew (krajowy lub zagraniczny), założysz lokatę, przelejesz środki na konto oszczędnościowe oraz weźmiesz kredyt gotówkowy lub hipoteczny.
[ Funkcje ] Jakie funkcje pełni system bankowy w Polsce?
-
Emisyjna – prawo do emisji banknotów i monet to wyłączność Narodowego Banku Polskiego (NBP). Ciekawostka: obecne w obiegu monety mają ustawową moc zwalniania z całości zobowiązań i żadna osoba nie może nie zgodzić się na ich przyjęcie jako formę zapłaty.
-
Regulacyjna – umożliwia kontrolę podaży pieniądza z uwzględnieniem popytu na niego. Bank Centralny nie powinien tworzyć „pustego” pieniądza, który nie ma pokrycia w towarach i usługach.
-
Depozytowo-kredytowa – zdolność banków do przyjmowania depozytów klientów i udzielania kredytów i pożyczek klientom, którzy potrzebują pieniędzy.
-
Rozliczeniowa – kontrahenci przekazują środki pomiędzy sobą, tzn. dłużnicy przelewają pieniądze dla wierzycieli. Istnieje także możliwość zrealizowania płatności np. za zakupy przy użyciu karty debetowej, kredytowej i płatności zbliżeniowych.
-
Alokacyjna – rolą banków jest alokacja kapitału i środków finansowych z jednego sektora gospodarki do drugiego w celu efektywnego wykorzystania zasobów i wspierania rozwoju gospodarczego.
-
Finansowo-doradcza – polega na świadczeniu klientom usług doradczych w zakresie zarządzania finansami i podejmowania decyzji inwestycyjnych. Jest to ważna część działalności banków, które starają się nie tylko oferować produkty finansowe, ale także pomagać klientom w podejmowaniu świadomych i odpowiedzialnych decyzji finansowych.
-
Stymulacyjna – odnosi się do roli, jaką banki pełnią w pobudzaniu aktywności gospodarczej poprzez udzielanie kredytów i finansowanie inwestycji. Banki mogą wpływać na gospodarkę poprzez zarządzanie stawkami procentowymi, warunkami przyznawania kredytów i dostępnością kapitału.
System bankowy w Polsce pełni szereg ważnych funkcji, które mają kluczowe znaczenie dla stabilności i rozwoju gospodarczego kraju. Dzięki nim banki zapewniają płynność finansową, wspierają inwestycje, efektywnie alokują kapitał, udzielają doradztwa finansowego i stymulują aktywność gospodarczą. Wszystkie te działania przyczyniają się do zapewnienia stabilność i rozwoju, a w efekcie do sprawnego funkcjonowania gospodarki.
(pexels/francis-desjardins) Co wpływa na rozwój systemów bankowych?
Najważniejsze czynniki wpływające na rozwój systemów bankowych:
-
ład gospodarczy i społeczny, który wyraża społeczne wartości i cele gospodarcze;
-
wysokość i struktura popytu na usługi bankowe;
-
regulacje prawne działań bankowych;
-
skłonność banków do innowacji.
Wszystkie wymienione elementy są ze sobą wzajemnie powiązane i należy je traktować jako spójną całość. System bankowy ukierunkowany przez główne cele systemu gospodarczego ma szansę osiągnąć rozwój. Ważną częścią, która wpływa na dynamiczny rozwój systemu bankowego, jest dostosowanie struktury i zakresu usług bankowych do potrzeb klientów.
System bankowy w Polsce i na świecie
W Polsce funkcjonuje dwuszczeblowy system bankowy na wzór modelu anglosaskiego, gdzie osobno działają banki uniwersalne i inwestycyjne. Alternatywą jest model banku uniwersalnego (niemiecko-japoński). W tym systemie bankowym instytucja finansowa obsługuje podstawowe produkty, jak konta bankowe i lokaty, ale także realizuje inwestycje.
Wspieranie stabilności finansowej i sprawny przepływ środków finansowych to obszary, którymi opiekuje się system bankowy i działające w jego ramach instytucje. Wśród najważniejszych są NBP, KNF i BFG, choć jest także sporo podmiotów wspierających, jak np. KDPW czy KIR, które także pełnią istotne funkcje w systemie bankowym.
System bankowy to serce gospodarki. Dostarcza on kluczową infrastrukturę finansową, która umożliwia przepływ kapitału i zapewnia płynność pieniądza w całym organizmie ekonomicznym (np. danym państwie). System reguluje przepływ zasobów, kontroluje ryzyko i zapewnia stabilność funkcjonowania całej gospodarki. Ponadto dostarcza on kapitał, co wspiera różne sektory rynku i stymuluje jego rozwój.
Komentarze