Czym jest czek?

❓ Czym jest czek?

❓ Jakie elementy musi zawierać czek?

❓ Jakie są rodzaje czeków?

Opis formy i treści czeku określa Prawo Czekowe zawarte w Ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 roku. W dokumencie znajdziesz dokładny opis wszystkich elementów, jakie powinny znaleźć się na czeku. 

Być może nie jest to najpopularniejsza forma rozliczeń, ale jest grupa podatników, która używa czeków. Dla większości osób mogą się one kojarzyć z amerykańskimi filmami z lat 90. i 00., gdzie czeki często się pojawiały. Przykładem może być film z Leonardo DiCaprio i Tomem Hanksem – „Złap mnie, jeśli potrafisz”. Wróćmy jednak do samych dokumentów.

Co to jest czek?

➡️ Czek jest przede wszystkim środkiem zapłaty. 

➡️ Czek wręcza się zamiast pieniądza przy zakupie towarów lub usług.

W „Słowniku finansów” – A. Bień, W. Bień (Warszawa 2010) przeczytać można, że czek to: 

✒️ „dokument wystawiony w ściśle przewidzianej przez prawo czekowe formie, zawierający polecenie jego wystawcy, skierowane do banku, wypłacenia oznaczonej kwoty pieniężnej okazicielowi czeku lub wymienionej osobie, ze środków, jakimi w tym banku dysponuje wystawca”

Czek to dokument w formie blankietu wydanego przez bank posiadaczowi rachunku bankowego w postaci książeczki czekowej. Wypełniając dokument, polecasz bankowi wypłacenie wskazanej sumy pieniężnej okazicielowi ze swojego rachunku w danym banku.

Przykładowy czek z 1933 roku.

Źródło: Standard Bank of South Africa and Government of South Africa.

Formularze czekowe muszą zawierać nazwę „czek”, bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej kwoty pieniężnej, oznaczenie miejsca płatności i banku, który ma zapłacić oraz datę wystawienia i podpis wystawcy.

Kim jest wystawca czeku?

➡️ Wystawca czeku to osoba lub instytucja, która wydaje czek. 

➡️ Jest to osoba, która posiada konto bankowe i upoważnia bank do wypłaty określonej kwoty pieniędzy odbiorcy czeku (remitentowi). 

➡️ Wystawca czeku zobowiązuje się do pokrycia tej kwoty z własnych środków na koncie bankowym, z którego czek jest wypłacany. 

Czek jest zatem rodzajem polecenia zapłaty, w którym wystawca zleca bankowi wypłatę pieniędzy na rzecz odbiorcy.

Na kogo może być wystawiony czek?

➡️ Czek może być wystawiony na określoną osobę.

W takim przypadku można dodać wyraźne oznaczenie „na zlecenie”. Przy wystawieniu czeku na daną osobę można dodać zastrzeżenie „nie na zlecenie”.

➡️ Czek może być wystawiony na okaziciela.

Sytuacja ma miejsce, gdy czek jest wystawiony na rzecz określonej osoby z dopiskiem „lub okazicielowi” albo gdy nie wskazano osoby, której ma być wypłacona kwota. 

(shutterstock/LanKS)

Terminy na zapłatę czeku

W przypadku czeków krajowych termin przedstawienia czeku do zapłaty wynosi 10 dni. Płatność musi być zrealizowana w kraju, w którym czek został wystawiony.

Z kolei w przypadku czeków zagranicznych terminy wynoszą od 20 do 70 dni. Termin realizacji zależy od tego, czy czek jest płatny na tym samym kontynencie.

Po upływie powyższych terminów czek może zostać odwołany przez wystawcę. Jeśli jednak nie zostanie on odwołany, to pozostaje on ważny i można go zrealizować.

Jakie informacje powinien zawierać czek?

Obowiązujące regulacje dokładnie określają, co powinien zawierać czek i są to:

• Polecenie zapłaty określonej kwoty wskazane słownie i cyfrowo. Zapłata ma być bezwarunkowa;

• Oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;

• Miejsce realizacji dokumentu;

• Wyraźne oznaczenie „czek” w języku, w którym go wystawiono;

• Rachunek bankowy, z którego ma być pobrana zapłata;

• Nazwa osoby zobowiązanej do zapłaty (tak zwanego trasata);

• Podpis wystawcy czeku (tak zwanego trasanta).

Jeżeli na dokumencie zabraknie któregokolwiek z powyższych elementów, to nie można go nazwać czekiem.

Jakie są rodzaje czeków?

Na rynku funkcjonuje przynajmniej osiem rodzajów czeków. Poniżej krótko opiszemy każdy z nich.

Rodzaje czeków:

1️⃣ Czek gotówkowy – jest to dokument uprawniający bank do wypłaty gotówki i przekazania jej osobie, która go przedstawi.

2️⃣ Czek rozrachunkowy – upoważnia bank do przelania środków z konta wystawcy na konto innej osoby. Tego rodzaju dokumenty stosuje się wyłącznie do rozliczeń księgowych.

3️⃣ Czek podróżny – umożliwia pobranie gotówki za granicą. Jest to czek imienny, co oznacza, że zawiera nazwisko lub nazwę firmy oraz zastrzeżenie „nie na zlecenie”. Zabezpiecza to gotówkę przed zgubieniem lub kradzieżą.

4️⃣ Czek zakreślony – to dokument, który chroni wystawcę i jego posiadacza przed wypłatą gotówki przez nieuprawnioną osobę, która np. znalazła lub w inny sposób zdobyła dokument. Kwotę wskazaną na czeku zakreślonym może otrzymać jedynie bank lub stały klient.

5️⃣ Czek potwierdzony – potwierdzenia czeku dokonuje bank. Dokument musi zawierać oświadczenie, że na koncie wystawcy znajduje się określona suma pieniędzy. Bank blokuję tę kwotę na rachunku wystawcy do momentu realizacji czeku. Jest to rodzaj czeku rozrachunkowego.

6️⃣ Czek bankierski – wystawia go bank i zawiera polecenie wypłaty skierowane do innego banku na rzecz okaziciela.

7️⃣ Czek postdatowany – to dokument, którego data wystawienia jest późniejsza niż faktyczna data wystawienia.

8️⃣ Czek antydatowany – to dokument, którego data wystawienia jest wcześniejsza niż data rzeczywistego wystawienia.

(shutterstock/Andrey_Popov)

Jak przebiega odwołanie czeku?

Artykuł 32 Ustawy o Prawie Czekowym reguluje, że wystawca czeku ma możliwość cofnięcia dokumentu.

Odwołanie wiąże się z wycofaniem upoważnienia banku do wypłaty określonej kwoty na czeku. Można to zrobić w dwóch sytuacjach, gdy:

• upłynie termin płatności określony na czeku;

• czek jest imienny lub na zlecenie i został przekazany przez wystawcę do banku, ale nie został jeszcze wypłacony.

Co to jest czek bez pokrycia?

Wystawca czeku powinien mieć wystarczającą ilość środków pieniężnych na jego pokrycie. Jeśli zapłata czeku nie nastąpiła, np. ze względu na brak środków na koncie bankowym, to grozi mu odpowiedzialność prawna, w tym:

⚖️ kara pozbawienia wolności do dwóch lat;

📟 ograniczenie wolności;

💰 wysoka grzywna.

Oznacza to, że wystawienie czeku bez pokrycia rodzi odpowiedzialność zarówno cywilną, jak i karną.

[ Ważne! ] Bank nie ponosi odpowiedzialności za realizację czeku, jeśli na koncie wystawcy brakuje wystarczających środków.

Co oznacza, że czek można oprotestować?

Czek można również oprotestować – czyni to posiadacz czeku, którego płatność nie została dokonana z powodu braku środków. Protest czeku sporządza notariusz w formie stosownej adnotacji na odwrotnej stronie czeku lub na osobnej karcie, połączonej z czekiem. Na podstawie tego notarialnego zawiadomienia remitent może domagać się spłaty długu.

🏛️ Czek jest precyzyjnie sformułowanym dokumentem, będącym powszechnie używanym środkiem płatniczym w transakcjach bezgotówkowych. Stanowi on bezwarunkowe i nieodwołalne zlecenie na wypłatę określonej kwoty przez bank posiadający środki wystawcy. Ta nieodwołalność stanowi pewność dla beneficjenta czeku, że otrzyma on zapłatę.