"W 2022 roku zasięgi ubóstwa ekonomicznego w gospodarstwach domowych ogółem w Polsce pozostały na podobnym poziomie jak w 2021 r., choć przeciętna sytuacja materialna gospodarstw domowych realnie pogorszyła się, m.in. z powodu wysokiej inflacji" - napisał GUS.
Stopa ubóstwa relatywnego wyniosła ok. 11,8 proc. wobec 12,2 proc. w 2021 roku, a ustawowego 7,1 proc. wobec 7,4 proc.
GUS podaje, że podstawę wyznaczania granicy ubóstwa skrajnego stanowi minimum egzystencji szacowane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). Kategoria minimum egzystencji wyznacza bardzo niski poziom zaspokojenia potrzeb. Konsumpcja poniżej tego poziomu utrudnia przeżycie i stanowi zagrożenie dla psychofizycznego rozwoju człowieka.
Przebieg zmian zasięgów poszczególnych rodzajów ubóstwa ekonomicznego w Polsce w latach 2010-22 był różnorodny. W przypadku ubóstwa skrajnego, w latach 2010-2015 jego zasięg wynosił ok. 6-7%, a od 2016 do 2022 roku włącznie – ok. 4-5%.
Stopa ubóstwa relatywnego w latach 2010-2015 kształtowała się na poziomie 16-17%. W latach 2016-2019 wartość wskaźnika ubóstwa relatywnego spadła do 13-14%. Od 2020 do 2022 roku w ubóstwie relatywnym żyło ok. 12% osób w gospodarstwach domowych.
Z kolei zasięg tzw. ubóstwa ustawowego od 2010 do 2012 wynosił ok. 7%. W 2013 roku stopa ubóstwa wyraźnie wzrosła do ok. 13% i w latach 2013-2016 utrzymywała się na poziomie 12-13%. W kolejnych latach zasięg ubóstwa ustawowego malał i od roku 2021 kształtuje się na poziomie ok. 7%.
Wartość progów ubóstwa relatywnego zależy od poziomu przeciętnych wydatków ogółu gospodarstw domowych w kraju (stanowi ona 50% średnich wydatków).
Z kolei zmiany wartości granic tzw. ubóstwa ustawowego wynikają z decyzji dotyczącychwysokości progów dochodowych uprawniających do ubiegania się o świadczenie pieniężne. Progi te zmieniają się w okresach kilkuletnich. Do końca września 2012 r. obowiązywały progiustalone jeszcze w 2006 r. Kolejne trzy okresy w których obowiązywały takie same granice ubóstwa ustawowego obejmowały: (1) październik 2012 r. – wrzesień 2015 r.; (2) październik 2015 r. – wrzesień 2018 r.; (3) październik 2018 r. – grudzień 2021 r. Od stycznia 2022 roku obowiązują nowe progi tzw. ubóstwa ustawowego.
Istotnym czynnikiem różnicującym zasięgi ubóstwa skrajnego jest przeważające źródło utrzymania w gospodarstwach domowych. Do najbardziej zagrożonych ubóstwem skrajnym w 2022 roku należały osoby z gospodarstw domowych utrzymujących się głównie z innych niż emerytura i renta, niezarobkowych źródeł utrzymania (ok. 12%), jak i gospodarstw domowych rolników (8,5%) oraz rencistów (ok. 6%). Grupą najmniej zagrożoną ubóstwem skrajnym, były osoby z gospodarstw domowych, których główne źródło dochodu stanowiła praca na własny rachunek (ok. 3%). Niższe od przeciętnej w kraju stopy ubóstwa skrajnego zaobserwowano także wśród gospodarstw emerytów (4%) oraz pracowników (4,5%).
Chociaż z Badania budżetów gospodarstw domowych wynika, że w 2022 r. w porównaniu z rokiem 2021 wartość stopy ubóstwa wśród ogółu gospodarstw domowych nie zmieniła się, to zwraca m.in. uwagę odnotowany w 2022 r. dosyć wysoki spadek odsetka osób doświadczających ubóstwa skrajnego w gospodarstwach domowych, których głównym źródłem utrzymania była działalność rolnicza (z ok. 12% do 8,5%).
Przy czym nie wpłynęło to na zmianę zasięgu ubóstwa skrajnego wśród ogółu mieszkańców wsi, który w obu latach był na takim samym poziomie (ok. 8%). O 2,5 p. proc. (z prawie 15 % do ok. 12%) zmniejszyła się wartość stopy ubóstwa skrajnego wśród osób z gospodarstw domowych utrzymujących się z innych niż emerytura lub renta niezarobkowych źródeł.
Wśród pozostałych, uwzględnionych w analizie grup ludności dynamika zasięgów ubóstwa skrajnego rok do roku (pomiędzy rokiem 2021 a 2022) kształtowała się najczęściej co najwyżej na poziomie ok. 1 p. proc. lub była mniejsza. Przy czym te zmiany dotyczyły zarówno zmniejszenia jak i zwiększenia wartości stopy ubóstwa skrajnego.
KWS, GUS