Podatek od wzbogacenia - ile wynosi? Kto i kiedy musi go zapłacić?

Ile wynosi podatek? Czy zawsze trzeba go płacić w razie zakupu samochodu albo mieszkania? Jakie są możliwości zapłaty podatku i dlaczego lepiej zrobić to w terminie? Na te i inne pytania na temat zapłaty PCC odpowiadam w poniższym artykule.

Podatek od czynności cywilnoprawnych, czyli podatek od wzbogacenia się

PCC często określa się jako podatek od wzbogacenia, ponieważ dotyczy sytuacji, w których podatnik zyskuje na wartości majątkowej, takiej jak:

• zakup auta,

• zakup nieruchomości,

• zaciągnięcie pożyczki.

W Polsce ten podatek funkcjonuje od 2001 roku, kiedy to zastąpił opłatę skarbową. Do obowiązku zapłaty podatku dochodzi w sytuacji przesunięcia praw majątkowych między sprzedającym a kupującym. Ustawodawca określa, że wszelkie czynności cywilnoprawne, które mają wpływ na majątek podatnika i nie są objęte podatkiem VAT, mają być objęte PCC.

Jaka jest stawka podatku PCC?

Nie można dyskutować o konieczności uiszczenia podatku - w znakomitej większości przypadków jest to po prostu obowiązkowe. Jednak pytanie brzmi: jaka jest wysokość podatku? Okazuje się, że nie jest ona stała.

Stawka podatku PCC zależy od charakteru transakcji. Przykładowo:

• W przypadku umowy sprzedaży nieruchomości, rzeczy ruchomych (np. samochodów), praw majątkowych lub innych przedmiotów, stawka wynosi 2% od wartości rynkowej przedmiotu transakcji.

• Dla umów pożyczki, stawka podatku wynosi 0,5% od kwoty pożyczki.

Podstawą opodatkowania w przypadku podatku PCC jest wartość rynkowa przedmiotu transakcji, co oznacza, że nie zawsze podatek wyliczany jest na podstawie ceny zawartej w umowie. Ma to na celu zapobieganie sytuacjom, w których ceny np. samochodów czy mieszkań są sztucznie zaniżane i podatek jest płacony od niższych kwot.

Uwaga ❗ Urząd Skarbowy ma 5 lat na to, aby zakwestionować wartość Twojego zakupu i domagać się podwyższenia wartości transakcyjnej, a co za tym idzie - dopłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.

Kto i kiedy musi zapłacić podatek od wzbogacenia się?

Podatek od wzbogacenia się musi zapłacić osoba, która uzyskuje prawa majątkowe lub inne korzyści w wyniku zawarcia określonej transakcji. Obowiązek ten powstaje w dniu:

• zawarcia umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,

• zawarcia umowy pożyczki, pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,

• podpisania umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów
  i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,

• podpisania umowy dożywocia,

• zawarcia umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,

• ustanowienia hipoteki,

• ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,

• zawiązania umowy depozytu nieprawidłowego,

• podpisania umowy spółki.

W zależności od rodzaju transakcji różne strony mogą być zobowiązane do zapłaty podatku PCC. Na przykład, w przypadku umowy sprzedaży nieruchomości lub samochodu, podatek ten płaci kupujący. W sytuacji, gdy zawierana jest umowa pożyczki, obowiązek zapłaty spoczywa na pożyczkobiorcy.

Termin na zapłatę podatku do Urzędu Skarbowego

Termin zapłaty podatku wynosi 14 dni od dnia zawarcia umowy kupna samochodu czy mieszkania. W tym czasie podatnik musi złożyć deklarację PCC-3 w urzędzie skarbowym oraz uiścić należny podatek na właściwe konto urzędu. Ważne jest, aby przestrzegać tego terminu, ponieważ niedotrzymanie go może skutkować naliczeniem odsetek za zwłokę oraz kar finansowych nałożonych przez urząd skarbowy.

Czy trzeba płacić podatek do Urzędu Skarbowego w przypadku zakupu samochodu?

W przypadku zakupu używanego samochodu trzeba zapłacić podatek od wzbogacenia się. Dotyczy to sytuacji, w której samochód jest kupowany od osoby prywatnej, która nie jest płatnikiem VAT. Wówczas nabywca pojazdu odprowadza do Urzędu Skarbowego podatek PCC w wysokości 2% od wartości rynkowej samochodu.

Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą zawarcia umowy sprzedaży. Podatnik ma następnie 14 dni na złożenie deklaracji PCC-3 oraz na zapłatę podatku na konto właściwego urzędu skarbowego.

Spójrzmy na przykład ze strony podatki.gov.pl:

5 października 2024 r. pan Andrzej zawarł z panem Mieczysławem umowę sprzedaży samochodu. W jej wyniku pan Mieczysław został właścicielem pojazdu. Data 25 października 2018 r. oznacza dzień, w którym powstał obowiązek podatkowy.

Od tej daty dolicza się 14 dni i jest to termin, w jakim należy opłacić podatek na konto urzędu skarbowego. W tym przypadku będzie to najpóźniej 8 listopada 2024 roku.

Podatek od kupna samochodu z komisu lub salonu

Warto zauważyć, że podatek PCC od zakupu samochodu nie jest naliczany, jeśli zakup odbywa się od przedsiębiorcy, który jest płatnikiem VAT. W takiej sytuacji transakcja podlega pod VAT, który już jest wliczony w cenę pojazdu, a kupujący nie musi płacić dodatkowo PCC.

Uwaga ❗ Wartość rynkowa samochodu powinna być zgodna z ceną rynkową podobnych pojazdów. Zbyt niska może zaalarmować Urząd Skarbowy. Jeśli kupujesz pojazd w okazyjnej cenie, możesz sam zgłosić się do US celem złożenia wyjaśnień, z czego tak niska kwota wynika (np. auto jest uszkodzone, powypadkowe itd.).

Płatność podatku PCC od zakupu mieszkania

Zakup mieszkania również podlega PCC, ale tylko w sytuacji, gdy transakcja nie jest objęta podatkiem VAT. Dzieje się tak najczęściej w przypadku zakupu mieszkania z rynku wtórnego, gdzie sprzedawcą jest osoba prywatna. W takiej sytuacji stawka podatku wynosi 2% od wartości rynkowej nieruchomości.

Podatek ten musi zostać uiszczony w terminie 14 dni od podpisania umowy sprzedaży, a kupujący zobowiązany jest złożyć odpowiednią deklarację PCC. W praktyce, w przypadku transakcji nieruchomości, często notariusz, który sporządza akt notarialny, przejmuje na siebie obowiązek obliczenia i pobrania podatku, a następnie przekazuje go do urzędu skarbowego.

W przypadku zakupu nieruchomości od dewelopera transakcja zazwyczaj jest już opodatkowana. Deweloper jest płatnikiem podatku VAT, co oznacza, że nabywca nie jest zobowiązany do zapłaty PCC.

Podatek od wzbogacenia się a pożyczki i kredyty

Umowy pożyczki zawierane między osobami prywatnymi - dotyczy podmiotów niebędących podatnikami VAT - również są objęte podatkiem PCC. To, że trzeba w takiej sytuacji zapłacić podatek, wynika z ustawy z 9 . września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych. Reguluje ona:

✔️ obowiązek opłacenia podatku w wysokości 0,5% od kwoty pożyczonych pieniędzy,

✔️  pożyczkobiorca musi złożyć deklarację PCC-3 w urzędzie skarbowym,

✔️  to, że trzeba zapłacić podatek w ciągu 14 dni od zawarcia umowy.

Z kolei kredyty bankowe nie są objęte podatkiem PCC, gdyż instytucje finansowe, które udzielają kredytów, są płatnikami VAT. Oznacza to, że osoba zaciągająca kredyt np. przy zakupie samochodu, budowie domu czy na dowolny cel konsumpcyjny nie musi obawiać się dodatkowych obciążeń w postaci podatku od wzbogacenia.

Pożyczka od rodziny a obowiązek podatkowy

Jednak nie wszystkie pożyczki między osobami prywatnymi podlegają PCC. Pożyczki od rodziny są zwolnione z podatku, pod warunkiem, że zostaną zgłoszone do urzędu skarbowego w ciągu 14 dni od zawarcia umowy.

Poza tym, jest jeszcze konieczność udowodnienia, że biorący pożyczkę otrzymał ją na rachunek bankowy albo na rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem pocztowym.

Na tej zasadzie pieniądze mogą być pożyczane od bliższej oraz dalszej rodziny:

• małżonka,

• zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków),

• wstępnych (rodziców, dziadków, pradziadkówe)

• pasierba,

• rodzeństwa (siostry, brata),

• ojczyma i macochy.

Jak rozliczyć podatek od wzbogacenia się? Deklaracja PCC-3

W przypadku transakcji objętych podatkiem PCC podatnik musi złożyć deklarację podatkową PCC-3 w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy sprzedaży. Zrobisz to wygodnie online lub osobiście w Urzędzie Skarbowym właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby spółki.

Korekta wartości rynkowej pojazdu, mieszkania itd.

Jeśli urząd skarbowy uzna, że zadeklarowana wartość rynkowa przedmiotu transakcji (np. samochodu lub nieruchomości) jest zbyt niska w porównaniu do cen rynkowych, może zażądać wyjaśnień. Jeśli zakwestionuje wyliczoną pierwotnie kwotę podatku, wówczas trzeba będzie uiścić dodatkowy podatek na podstawie skorygowanej wartości.

Ulgi i zwolnienia - kto nie musi płacić podatku?

W przypadku niektórych transakcji możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia z podatku PCC. Kiedy nie powstaje zobowiązanie podatkowe? Wyróżniamy zwolnienie osobowe oraz przedmiotowe:

Kto jest zwolniony z zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych (od wzbogacenia się)?

✔️ Obce państwa, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, międzynarodowe instytucje, urzędy konsularne, siły zbrojne i inne, które na mocy umów i ustaw korzystają z międzynarodowych immunitetów.

✔️ Organizacje pożytku publicznego w sytucaji, gdy dokonują np. zakupu samochodu na rzecz nieodpłatnej działalności czy wolontariatu.

✔️ Osoby, które podejmują się kupna samochodu na cele własne, a w świetle prawa są zaliczane do grupy osób niepełnosprawnych o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Co jest zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych?

Jeżeli sprzedajesz lub kupujesz rzeczy ruchome o wartości nieprzekraczjącej 1000 złotych, wówczas jesteś zwolniony z podatku od czynności cywilnoprawnych. W takiej sytuacji, nie tylko podatek od kupna samochodu nie jest wymagany, lecz także nie ma obowiązku składania deklaracji PCC.

Odpowiedzialność solidarna - kto płaci podatek PCC?

W niektórych przypadkach, zwłaszcza w umowach wielostronnych, może wystąpić odpowiedzialność solidarna za zapłatę podatku PCC. Oznacza to, że jeśli jedna ze stron nie zapłaci podatku, druga może zostać pociągnięta do odpowiedzialności.

Kwestie podatkowe często wzbudzają w nas niechęć czy nawet obawę. Niepotrzebnie. Świadomość tego, czym jest i ile wynosi podatek oraz jak należy opłacić podatek od wzbogacenia pozwoli bezstresowo przejść przez proces zakupu samochodu czy mieszkania.