Co to jest podatek dochodowy?

Jest historia sięga dopiero XIX wieku, kiedy to po raz pierwszy wprowadzono go w Wielkiej Brytanii jako środek zaradczy w obliczu potrzeb finansowania wojen. Od tego czasu ewoluował, adaptując się do zmieniających się warunków gospodarczych i społecznych, stając się fundamentalnym narzędziem fiskalnym w rękach państwa.

W Polsce podatek dochodowy regulowany jest przez dwie główne ustawy: o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) oraz o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Każda z tych form ma swoje specyficzne zasady i stawki, które zależą od wielu czynników, takich jak wysokość osiągniętych dochodów, źródło przychodów czy możliwości skorzystania z licznych ulg i odliczeń podatkowych.

Podstawy prawne

Podatek ten w Polsce opiera się na dwóch głównych aktach prawnych: ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) oraz ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). 

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT)

Ustawa ta reguluje sposób opodatkowania dochodów generowanych przez osoby fizyczne. Zawiera przepisy dotyczące różnych form dochodów, takich jak wynagrodzenia z pracy na etacie, działalność gospodarcza, najem czy sprzedaż nieruchomości. Podatnicy mogą być opodatkowani według różnych skali podatkowych, w tym liniowej stawki podatkowej (obecnie 19%) lub według progresywnej skali podatkowej, która w Polsce wynosi 12% dla dochodów nieprzekraczających 120 000 zł, 32% dla nadwyżki ponad 120 000 zł. 

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT)

Ten akt prawny dotyczy firm i innych organizacji prawnych, określając zasady opodatkowania ich zysków. Podatek CIT jest naliczany od dochodu netto, który zostaje obliczony po odjęciu od przychodów wszelkich kosztów uzyskania przychodu. Standardowa stawka podatku CIT w Polsce wynosi 19%, jednak istnieją różne preferencje podatkowe dla małych przedsiębiorstw oraz specjalne strefy ekonomiczne, które mogą oferować niższe stawki.

Rodzaje podatku dochodowego 

Podatek dochodowy można podzielić na dwa główne rodzaje: podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) i podatek dochodowy od osób prawnych (CIT). Każdy z nich ma swoje specyficzne cechy, zasady oraz grupy docelowe.

1. Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

PIT jest podatkiem, który obciąża dochody osób fizycznych. W Polsce istnieją różne formy opodatkowania w ramach PIT, w zależności od źródła dochodów:

• Opodatkowanie według skali podatkowej – obejmuje dochody z pracy na etacie, emerytur czy rent. Skala podatkowa jest progresywna, co oznacza, że stawka podatkowa wzrasta wraz z wysokością dochodu. Obecnie stawki wynoszą 13% do progu podatkowego, a powyżej niego – 32%.

• Podatek liniowy – stawka wynosząca 19% dochodu, stosowana głównie przez osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą.

• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych – stawki różniące się w zależności od rodzaju prowadzonej działalności, są to stawki niższe, które upraszczają sposób rozliczania podatków.

• Karta podatkowa – sposób opodatkowania preferowany przez niektóre małe firmy, gdzie podatek jest stałą kwotą ustalaną indywidualnie.

Różnice między PIT a CIT

Główna różnica między PIT a CIT polega na tym, że PIT dotyczy indywidualnych osób fizycznych, a CIT jest stosowany do opodatkowania dochodów generowanych przez osoby prawne. Mechanizmy rozliczeń oraz ulg i odliczeń także różnią się między tymi dwoma rodzajami podatku, co wynika z odmiennych potrzeb i możliwości osób fizycznych oraz firm. 

Inna charakterystyka mówi o rodzaju, jak szybko przyrastają odsetki lepiej zarabiających. Mimo, że w każdym modelu bogatsi płacą więcej. 

Złożenie deklaracji podatkowej 

Jest to etap w procesie rozliczeń z urzędem skarbowym, który umożliwia podsumowanie osiągniętych dochodów i należnego podatku za dany rok podatkowy. W Polsce proces ten jest uregulowany zarówno dla osób fizycznych, jak i prawnych.

Ostateczny termin na złożenie najczęściej występujących deklaracji PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38, PIT-39 w tym roku to 30 kwietnia 2024 roku. W przypadku opóźnienia w zapłacie podatku zostaną naliczone odsetki za zwłokę.

Sposoby składania:

• Elektronicznie – najpopularniejsza forma, za pośrednictwem systemu e-Deklaracje dostępnego na stronie Ministerstwa Finansów lub przez zintegrowane aplikacje komercyjne.

• Papierowo – możliwość złożenia deklaracji w formie papierowej w odpowiednim urzędzie skarbowym.

Rodzaje deklaracji:

• Zależnie od źródła przychodów, składane są różne formy PIT, np. PIT-37 dla osób z dochodami z umowy o pracę, PIT-36 dla przedsiębiorców rozliczających się na zasadach ogólnych, PIT-28 dla osób korzystających z ryczałtu ewidencjonowanego.

Dla osób prawnych (CIT)

Terminy:

• Firmy zobowiązane są złożyć deklarację CIT za rok podatkowy, który zazwyczaj pokrywa się z rokiem kalendarzowym, do trzeciego miesiąca po zakończeniu roku podatkowego, czyli zwykle do końca marca.

Rodzaje deklaracji:

• Najczęściej składany jest formularz CIT-8, który zawiera szczegółowe informacje o dochodach, kosztach oraz należnym podatku.

Konsekwencje niezłożenia deklaracji:

• Niezłożenie deklaracji w terminie może skutkować nałożeniem przez urząd skarbowy sankcji w formie odsetek za zwłokę, a także innych kar finansowych. W skrajnych przypadkach, zaniedbania mogą być traktowane jako przestępstwo skarbowe.