Głosy ekspertów od wielu lat są jednoznaczne. Fundusze uzbierane w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych nie będą w stanie zagwarantować wielu Polakom godnej jesieni życia. Ma na to wpływ rzecz jasna wiele czynników, jednak jednym z najważniejszych jest demografia. Jak wskazują badania Instytutu Badań Strukturalnych przedstawione w raporcie „Czy polski system emerytalny zbankrutuje” już za 40 lat emerytury minimalne lub niższe stanowić będą 2/3 wszystkich świadczeń. Stopa zastąpienia, wynosząca obecnie 53.8%, spadnie natomiast w 2050 roku poniżej 30%. Mniej więcej na taki stosunek świadczenia wobec pensji należy się więc nastawić. Łatwo więc dojść do wniosku, że utrzymanie się z samego świadczenia wypłacanego przez ZUS może być bardzo trudne. Istnieją jednak dobre sposoby na oszczędzanie z myślą o jesieni życia.
Demografia działa na niekorzyść
Polska należy do jednych z najszybciej starzejących się europejskich społeczeństw. Według szacunków już w 2060 roku emerytury 70 seniorów będą wypracowywane przez zaledwie 100 osób w wieku produkcyjnym. Znajdzie to rzecz jasna przełożenie na wysokość wypłacanych świadczeń. Obliczona przez OECD stopa zastąpienia w 6 dekadzie XXI wieku (31,6%) będzie jedną z najniższych w gronie zrzeszonych państw: pod tym względem wyprzedzimy jedynie Meksyk, na zdecydowanie wyższe świadczenia liczyć będą natomiast mogli chociażby nasi sąsiedzi: w przypadku Czech jest to 45.8%, a Niemiec aż 50.9%. Wniosek jest prosty: wyliczenie emerytury to podstawa odpowiedzialnego finansowego życia, która powinna skłonić nas do opracowania dobrego planu oszczędzania. Im szybciej zaczniemy, tym lepiej dla naszego finansowego bezpieczeństwa.
Jak obliczyć emeryturę?
Wielu obywateli narzeka na transparentność wyliczeń dotyczących ich emerytury. Nic w tym dziwnego: obecny system wcale nie ułatwia odpowiedzialnego oszacowania, jakimi środkami będziemy dysponować w trakcie jesieni życia. Tymczasem właśnie ten aspekt jest podstawą do podejmowania właściwych decyzji. Formuła podana przez ZUS jest jednak stosunkowo prosta. Obliczanie emerytury opiera się na podzieleniu podstawy obliczenia emerytury, czyli kapitału, który udało nam się zakumulować w trakcie kariery zawodowej, przez szacowany okres pobierania składek, a więc średni czas życia po przejściu na emeryturę. Wydaje się, że jest to stosunkowo proste, w rzeczywistości jednak w grę wchodzi sporo innych czynników. Te mają olbrzymi wpływ na podstawę obliczenia emerytury.
Wysokość emerytury: od czego zależy?
Podczas obliczania emerytury pod uwagę należy wziąć m.in.:
- Wysokość kapitału początkowego: dotyczy to osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku. W ich przypadku ważną informacją jest suma składek uzbieranych do końca 1998 roku, kiedy to zaczęto naliczać je w inny sposób.
- Zwaloryzowane środki z OFE na subkoncie ZUS: wielu Polaków korzystało z otwartych funduszy emerytalnych, część środków została zwaloryzowana i trafiła na specjalne subkonta.
- Zwaloryzowane środki uzyskane po 1 stycznia 1999 roku.
- Szacunkowe środki, które trafią na nasze konto do końca trwania kariery zawodowej.
Wyliczenie emerytury jest wobec tego dosyć skomplikowane: o ile pozyskanie danych dotyczących kapitału początkowego czy zwaloryzowanych do tej pory składek jest stosunkowo proste, trudniej oszacować środki, które uzbieramy w przyszłości. Konieczne stanie się więc poczynienie pewnych założeń. Oczywiście wysokość emerytury będzie się prezentować w zupełnie inny sposób w przypadku osób, które już zbliżają się do wieku emerytalnego, na zdecydowanie mniej korzystny przelicznik mogą natomiast liczyć te, które znajdują się na początku swojej aktywności zawodowej. Przyjmując przelicznik stopy zastąpienia wynoszącej 30% przy obecnej pensji minimalnej emerytura netto mogłaby wynieść zaledwie ok. 600 zł. Dla średniej pensji byłoby to natomiast niecałe 1200 zł.
Wysokość emerytury można zwiększyć
Bazowanie wyłącznie na emeryturze oferowanej przez ZUS nie będzie najrozsądniejszym rozwiązaniem, zwłaszcza w przypadku młodych ludzi, dopiero rozpoczynających swoją karierę. Jest to kluczowe zwłaszcza z perspektywy przedsiębiorców oraz samozatrudnionych. Niskie składki odprowadzane na konto ZUS-u mogą przełożyć się w ich przypadku na wyjątkowo niskie emerytury. Aby zabezpieczyć swoją przyszłość, trzeba więc umiejętnie oszczędzać. Obecny system daje nam kilka różnych możliwości. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby równolegle wykorzystywać kilka z nich. Jednocześnie niektóre są nie tylko doskonałym sposobem na efektywne oszczędzanie, ale pozwalają również na uzyskanie atrakcyjnych ulg podatkowych.
Jaki sposób oszczędzania na emeryturę wybrać?
Planując odpowiedzialne życie finansowe, warto rozważyć różne modele oszczędzania na emeryturę:
- PPK – Pracownicze Plany Kapitałowe to jedna z najnowszych propozycji rządu. Od innych sposobów na oszczędzanie odróżnia je przede wszystkim partycypowanie w kosztach nie tylko samego ubezpieczonego, ale również jego pracodawcy oraz państwa. W rezultacie można znacznie zwiększyć wysokość emerytury. Jednocześnie warto pamiętać, że przystąpienie do PPK jest obligatoryjne dla zakładów pracy określonej wielkości i odbywa się etapami. Pracownicy są zapisywani do systemu automatycznie, a jeżeli chcą oszczędzać w inny sposób, muszą złożyć deklarację rezygnacji z PPK.
- IKE – Indywidualne Konto Emerytalne to sposób oszczędzania na emeryturę dostępny dla wszystkich chętnych. W jego ramach można korzystać z wielu produktów finansowych i ubezpieczeniowych, w tym kupować akcje czy obligacje. Jeżeli środki zostaną wypłacone w celach emerytalnych (po 60 lub 55 roku życia) dochód będzie zwolniony od podatku od zysków kapitałowych. IKE może być jednak również potraktowane jako np. zwyczajny rachunek inwestycyjny. W przypadku wcześniejszej wypłaty będzie się to wiązało z zapłatą tradycyjnego podatku.
- IKZE – podobnym narzędziem jest IKZE, czyli indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego. Łączy je nie tylko nazwa, ale również sposób inwestowania środków. Limit wpłat na IKZE jest co prawda niższy (obecnie wynosi 6272,40 zł), jednak równocześnie osoby korzystające z tego produktu mają prawo do odliczania wpłaty od podatku dochodowego. Sama wypłata po uzyskaniu prawa do emerytury wiąże się natomiast z koniecznością zapłacenia stosunkowo niskiego 10% zryczałtowanego podatku.
- PPE – niektórzy pracodawcy decydują się na okazanie swoim pracownikom dodatkowego wsparcia poprzez udostępnienie im specjalnych pracowniczych planów emerytalnych. One również umożliwiają uzbieranie sporych oszczędności bez konieczności dzielenia się z fiskusem podatkiem Belki. Poza tym środki można również przenieść do innego PPE lub IKE.
Wysokość emerytury: jaka będzie niezbędna?
Wybierając różne formy oszczędzania na emeryturę, warto kierować się przede wszystkim realnymi potrzebami. Dobra ocena swojej sytuacji materialnej, uwzględniająca również wskaźnik inflacji oraz szacowaną wysokość emerytury z ZUS, pozwoli na określenie, jakie fundusze będą niezbędne do utrzymania poziomu życia. Wskazane wyżej instrumenty powinny natomiast pozwolić na stosunkowo łatwą ocenę, ile uda się oszczędzić w wybranym okresie przy poświęcaniu na ten cel wskazanej sumy pieniędzy. Przykładowo: IKE pod warunkiem odkładania pełnej kwoty przez 40 lat przy stopie zwrotu wynoszącej 4% pozwoli na uzbieranie ponad 1,5 mln zł oszczędności emerytalnych. Wysokość emerytury tylko z tego źródła to wobec tego 6 457.08 zł wypłacane przez 20 lat. Na takich samych zasadach z IKZE można natomiast uzyskać 2 324.40 zł miesięcznie, „po drodze” osiągniemy natomiast spore zyski dzięki uldze podatkowej.
