Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) zasłynęły dzięki długoterminowemu mechanizmowi antypodatkowemu, który został im ustawowo przypisany. Z tego względu IKE to rozwiązanie korzystniejsze od innych produktów finansowych w konkretnym rodzaju. Warto wiedzieć, że IKE to bardzo szeroka kategoria produktów inwestycyjnych i oszczędnościowych. Na chwilę obecną trudno znaleźć jakieś znaczące wady rozwiązania, jakim są IKE poza rocznymi limitami kwotowymi wpłat.
Jak funkcjonuje polski system emerytalny?
Aby dobrze zrozumieć istotę IKE, należy poznać strukturę obecnie funkcjonującego w Polsce systemu emerytalnego.
Polski system emerytalny składa się obecnie z trzech filarów. Pierwszym filarem jest konto w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych. Drugi filar to subkonto w ZUS oraz rachunek w Otwartym Funduszu Emerytalnym. Trzeci filar tworzą: Indywidualne Konto Emerytalne (IKE), Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), Pracowniczy Program Emerytalny (PPE) oraz Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK).
Uczestnictwo w dwóch pierwszych filarach jest obowiązkowe. Filary te zasilane są środkami pochodzącymi ze składek emerytalnych osób pracujących. Te są naliczane i pobierane od wynagrodzenia. Składki odkładane przez osoby pracujące przeznaczane są na wypłatę bieżących emerytur. W dużym uproszczeniu oznacza to, że składki wpłacane przez jedną osobę są wypłacane w postaci emerytury dla innej osoby.
Trzeci filar to produkty dobrowolne. Środki, które znajdują się w tym filarze to oszczędności prywatne, które nie zostaną przeznaczone na wypłatę emerytur dla innych osób. Pieniądze te mogą być stale kontrolowane i w dowolnym momencie wypłacone przez ich właściciela.
Czym jest i jak działa IKE (Indywidualne Konto Emerytalne)?
Indywidualne Konta Emerytalne zostały uruchomione w 2005 roku i funkcjonują na podstawie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (Dz. U. 2004 nr 116 poz. 1205).
Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) to jeden z elementów trzeciego filaru obecnie funkcjonującego w Polsce systemu emerytalnego. Celem IKE jest umożliwienie przyszłym emerytom zbudowania pewnego rodzaju poduszki finansowej, która przyczyni się do podwyższenia wysokości przyszłych świadczeń emerytalnych. Nie oznacza to jednak, że środków z IKE nie można wypłacić przed emeryturą. Nie ma żadnych przeciwwskazań, żeby to zrobić, ale będzie się to wiązało z koniecznością odprowadzenia 19% podatku od zysków kapitałowych. Przystąpienie do programu Indywidualnych Kont Emerytalnych jest dobrowolne.
Ustawodawca nie narzuca też jednej, konkretnej instytucji, gdzie takie konto należy założyć. W praktyce prowadzenie kont w typie IKE oferuje wiele instytucji finansowych, a wśród nich przede wszystkim:
-
powszechne towarzystwa emerytalne (PTE);
-
towarzystwa funduszy inwestycyjnych (TFI);
-
domy maklerskie;
-
banki;
-
towarzystwa ubezpieczeniowe (TU).
IKE a podatek od zysków kapitałowych
Środki z IKE można wypłacić w dowolnym momencie, jednak wypłata ich przed emeryturą będzie wiązała się z koniecznością odprowadzenia 19% podatku od zysków kapitałowych. Jeśli natomiast zdecydujesz się pozostawić środki na koncie IKE do osiągnięcia wieku uprawniającego do emerytury oraz spełnisz jeden dodatkowy warunek, wówczas nie będziesz musiał zapłacić podatku Belki (potoczna nazwa podatku od zysków kapitałowych).
Aby skorzystać ze zwolnienia podatkowego, należy spełnić warunek wieku oraz jeden z dwóch warunków dodatkowych:
-
dokonywać wpłat na Indywidualne Konto Emerytalne przez co najmniej 5 dowolnych lat kalendarzowych
lub
-
dokonać wpłaty ponad połowy wszystkich środków zgromadzonych na IKE nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty.
Takie rozwiązanie ma stanowić zachętę do długoterminowego gromadzenia oszczędności i budowania zabezpieczenia na poczet przyszłej emerytury. W końcu IKE powstało po to, aby oszczędzać na dodatkową emeryturę.
Kto może założyć IKE?
Indywidualne Konto Emerytalne mogą posiadać wszyscy obywatele państw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, a więc mieszkańcy Unii Europejskiej, Norwegii, Islandii oraz Liechtensteinu. Jeśli jesteś obywatelem Polski, ale mieszkasz w innym państwie, to nie ma żadnych przeciwwskazań ku temu, żebyś założył konto IKE.
IKE dla niepełnoletnich
Oszczędzanie na Indywidualnym Koncie Oszczędnościowym można rozpocząć już w wieku 16 lat. Osoby niepełnoletnie mogą jednak wpłacać jedynie środki, które zarobiły, samodzielnie pracując na podstawie umowy o pracę. W tym przypadku wpłaty mogą być dokonywane jedynie w latach, kiedy trwała ta umowa.
Należy przyznać, że w praktyce jedynie nieliczne osoby niepełnoletnie pracują na podstawie umowy o pracę. W zdecydowanej większości przypadków pracodawcy zatrudniają nieletnich na podstawie umów cywilnoprawnych. Oznacza to, że zdecydowana większość właścicieli kont emerytalnych IKE to osoby pełnoletnie.
IKE dla pełnoletnich
W przypadku osób pełnoletnich sytuacja wygląda zupełnie inaczej. Tutaj Indywidualne Konto Emerytalne dostępne jest dla każdej osoby, niezależnie od posiadanego statusu zawodowego, formy zatrudnienia czy formy prowadzonej działalności gospodarczej. Nie ma znaczenia, czy jesteś osobą bezrobotną, pracujesz w służbach mundurowych, jesteś zleceniobiorcą, świadczysz dzieła, osiągasz dochody z tytułu pełnienia funkcji w spółkach, czy też pracujesz na podstawie umowy o pracę.
IKE – limit wpłat
Każda osoba może posiadać tylko jedno Indywidualne Konto Emerytalne. W momencie jego zakładania przyszły właściciel musi złożyć oświadczenie, w którym potwierdzi, że to będzie jedyne prowadzone przez niego konto emerytalne. Jest to konto indywidualne, a więc nie ma możliwości jego współdzielenia z żadną inną osobą, nawet małżonkiem.
Limit ilościowy
W ramach IKE nie istnieje limit ilości wpłat, jakich można dokonać w ciągu roku czy miesiąca. Najczęstszą praktyką jest dokonywanie systematycznych, comiesięcznych wpłat przy wykorzystaniu zleceń stałych. Niektórzy decydują się wpłacać nadmiar środków, jakie posiadają ich gospodarstwa domowe. Wówczas wpłaty są nieregularne. Czasami zdarza się, że IKE zasilane są raz w roku przy pomocy wygenerowanych w ciągu roku oszczędności.
Limit górny
Na IKE obowiązuje roczny limit wpłat. Wynosi on 3-krotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Aktualny limit wpłat na IKE (2023 r.) wynosi 20 805 złotych. Limity wpłat na IKE nie mogą się zmniejszać, dlatego pewne jest, że w przyszłym roku limit będzie taki sam lub wyższy.
Limit dolny
Ustawa nie przewiduje minimalnego limitu wpłat na Indywidualne Konto Emerytalne. Instytucje finansowe utrzymujące te konta mogą narzucać wewnętrzne limity minimalne, ale jeśli tak się dzieje, co jest rzadkością, to są one bardzo niskie. Mowa tutaj o kwotach rocznych rzędu 50-300 złotych.
Limity dla osób niepełnoletnich
Szczególnym przypadkiem są osoby w wieku od 16 do 18 lat. Warunkiem dokonywania wpłat przez młodocianych właściciele kont IKE, jest wpłacanie jedynie tyle środków, ile zarobili w danym roku z tytułu umowy o pracę. Kwota ta nie może być jednak wyższa niż ogólny limit.
Nadpłata na Indywidualne Konto Emerytalne (IKE)
Jeśli na konto IKE zostanie wpłacona kwota wyższa niż przewidywana przez limit, to instytucja finansowa prowadząca Twój rachunek, będzie zobowiązana do zwrotu nadpłaty. Środki zostaną przekierowane na rachunek zewnętrzny, który wskazuje się podczas zakładania konta IKE.
IKE a śmierć właściciela
Indywidualne Konto Emerytalne może być prowadzone tylko przez jedną osobę, ale zgromadzone na nim środki podlegają dziedziczeniu. Spadek wypłacany z IKE nie zostanie opodatkowany podatkiem od spadków i darowizn, ani też podatkiem dochodowym.
W jaki sposób założyć Indywidualne Konto Emerytalne?
Zanim założysz rachunek IKE, zastanów się nad formą, w jakiej powinno ono funkcjonować. Konto to może służyć jedynie oszczędzaniu kapitału, ale również jego inwestowaniu. Konkretne instytucje oferujące prowadzenie kont IKE oferują różnie zbudowane produkty. Przed podpisaniem umowy, warto poznać ich dokładną specyfikę. Dodatkowo należy zapoznać się z tabelami opłat i prowizji. W dokonaniu wyboru z pewnością pomogą dostępne w sieci zestawienia, rankingi i porównywarki.
W zależności od wybranej instytucji umowę o założenie IKE będziesz mógł podpisać zdalnie lub osobiście (w oddziale lub przy pomocy kuriera). Oprócz umowy konieczne będzie podpisanie oświadczenia, że nie posiada się żadnego innego rachunku IKE. Jeśli wybierzesz IKE oparte o produkty inwestycyjne, będziesz musiał dodatkowo wypełnić ankietę MIFID II (oceniającą Twoją wiedzę na temat inwestowania).
Czy z IKE można wypłacić środki przed emeryturą?
Jedną z głównych zalet IKE jest to, że wpłacone na nie środki nie są zamrożone na wiele lat. Z konta można dokonywać dowolnej ilości wypłat, ale w większości przypadków będą się one wiązały z koniecznością opłacenia podatku Belki. Pieniądze można wpłacać i wypłacać dowolną liczbę razy. /przy dokonywaniu wpłat należy jednak mieć na uwadze roczne limity wartościowe.
W co inwestują IKE?
Ustawodawca postanowił ściśle uregulować listę podmiotów, które mogą oferować produkt, jakim jest Indywidualne Konto Emerytalne. Jak już wcześniej wspomniałam, IKE można założyć w: funduszach inwestycyjnych, biurach maklerskich, zakładach ubezpieczeń, bankach oraz dobrowolnych funduszach emerytalnych. Każdy z tych podmiotów ma prawo sam zadecydować, czy chce posiadać w swoim portfelu IKE.
IKE można mieć tylko jedno, dlatego trzeba dobrze zastanowić się nad dokonanym wyborem. Musisz mieć świadomość, że każdy z podmiotów uprawnionych do prowadzenia IKE daje nam różne możliwości oszczędzania czy inwestowania pieniędzy.
Indywidualne Konta Emerytalne powinno się traktować, jak pudełka, w których mogą znajdować się rozmaite produkty finansowe. Przykładowo mogą to być:
-
rachunki IKE w formie inwestycji w fundusze inwestycyjne;
-
IKE na rachunku maklerskim;
-
IKE w formie rachunku umożliwiającego kupno obligacji oszczędnościowych Skarbu Państwa;
-
IKE w formie rachunku oszczędnościowego w banku;
-
IKE w formie polisy na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym;
-
IKE w formie inwestycji w dobrowolny fundusz kapitałowy.
Pełna i na bieżąco aktualizowana lista podmiotów, które obsługują IKE, znajduje się na stronach Komisji Nadzoru Finansowego.
Czy można zmienić IKE?
Można posiadać tylko jedno konto IKE, ale nie ma żadnych przeciwwskazań, aby zmienić instytucję, w której jest ono prowadzone. Warto jednak mieć na uwadze, że przeniesienie środków z jednej instytucji do drugiej przed upływem 12 miesięcy od założenia konta w ramach IKE, może się wiązać koniecznością uiszczenia dodatkowej opłaty transferowej.
Jeśli z Twoim IKE powiązany jest rachunek maklerski i chcesz zamienić je na inne IKE, które również powiązane jest z rachunkiem maklerskim, a przy tym nie chcesz sprzedawać swoich inwestycji, to możesz zostać zobligowany do uiszczenia opłaty transferowej za przeniesienie papierów wartościowych. W tym przypadku nie będzie obowiązywała zasada 12 miesięcy.
Przeniesienie zgromadzonych środków na IKE do innej instytucji to proces trwający do 14 dni. Przeniesione zostaną nie tylko pieniądze, ale również historia wpłat oraz informacja o wykorzystanym limicie rocznym.
Czy IKE można zamienić na inny instrument finansowy?
Istnieje jedynie możliwość przeniesienia IKE do innego IKE lub do Pracowniczego Planu Emerytalnego (PPE). Nie ma możliwości, aby IKE zamienić na IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego) lub PPK (Pracownicze Plany Kapitałowe).
IKE – wiedza w pigułce
|
