Sprawdziliśmy, jak wygląda kwestia urlopów dla: ojca na umowie o pracę, działalności gospodarczej oraz taty ubezpieczonego w KRUS-ie. Poniżej przedstawiamy praktyczny poradnik, w którym omawiamy zmiany w przepisach oraz różnice w urlopie ojcowskim i rodzicielskim przewidzianym dla ojców.
Ojciec dziecka ma kilka możliwości, z których może skorzystać przy opiece nad dzieckiem. Ma do wyboru urlop ojcowski, części urlopu rodzicielskiego tylko dla ojców, rodzicielskiego (potocznie zwanego "tacierzyńskim", choć takie pojęcie nie funkcjonuje w prawie), opieki nad dzieckiem, urlopu wychowawczego czy zwolnienia lekarskiego.
Od 26 kwietnia 2023 r. w polskim prawie pojawiło się sporo zmian zainicjowanych unijną dyrektywą work-life balance. W nowych przepisach łatwo się pogubić - dziś podpowiadamy najważniejsze zasady, które dotyczą pracujących ojców.
Urlop ojcowski – dwa tygodnie tylko dla taty
Zatrudnieni na etacie oraz prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą ojcowie mogą skorzystać z urlopu, który prawodawca przewidział tylko dla nich, czyli urlopu ojcowskiego.
Urlop ojcowski to przywilej wyłącznie dla taty dziecka. Trwa dwa tygodnie i w 2023 roku uległ modyfikacji. Może on wykorzystać ten rodzaj "wolnego" jednorazowo albo podzielić na dwie równe części. Istotne jest to, żeby pilnować terminów, do kiedy można z niego skorzystać, a tu mamy ważną zmianę w przepisach.
Ważne!
- Jeżeli dziecko urodziło się przed 26 kwietnia 2023 r., ojciec może skorzystać z urlopu do 2. urodzin pociechy.
- Jeżeli dziecko urodziło się w dniu 26 kwietnia 2023 r. lub później, z urlopu można skorzystać do jego 1. urodzin.
Po przekroczeniu tych terminów urlop ojcowski przepada. Ważne jest też to, że prawo taty do urlopu ojcowskiego przysługuje ojcu niezależnie od tego, czy matka jest pracownicą i może korzystać z urlopów związanych z urodzeniem dziecka.
Dodatkowo mężczyzna zatrudniony na etacie może skorzystać z jednego dnia urlopu okolicznościowego z tytułu urodzenia dziecka.
przewiń, aby zobaczyć całą tabelę| Urlop ojcowski vs urlop rodzicielski dla ojca - porównanie | ||
|---|---|---|
|
Urlop ojcowski |
Urlop rodzicielski dla ojca |
|
|
Kto może skorzystać? |
Przysługuje ojcu i ojcu adopcyjnemu dziecka, zgłoszonemu do ubezpieczenia chorobowego |
Przysługuje ojcu i ojcu adopcyjnemu dziecka, zgłoszonemu do ubezpieczenia chorobowego Ojcowie mogą wnioskować o urlop zaraz po urodzeniu się dziecka, mimo tego, że matka w tym czasie wykorzystuje urlop macierzyński. Warto zaznaczyć przy tym, że pracujący ojciec ma prawo do urlopu, nawet jeśli matka dziecka w dniu porodu nie była zatrudniona i nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu |
|
Ile trwa? |
Może trwać maksymalnie 14 dni kalendarzowych i być podzielony na dwie części, żadna nie może być krótsza niż tydzień Ważne! 3) Jeżeli dziecko urodziło się przed 26 kwietnia 2023 r. tato może skorzystać z urlopu do 2 urodzin dziecka 4) Jeżeli dziecko urodziło się w dniu 26 kwietnia 2023 r. lub później z urlopu można skorzystać do pierwszych urodzin dziecka |
Długość urlopu dla taty zależy od tego, jaką część urlopu wykorzystała matka dziecka, ojciec może wykorzystać pozostałą część. Urlop taty może być podzielony na części. Ważne! Jeżeli ojciec nabył prawo do nowego wymiaru urlopu w 2023 r. (na podstawie przepisów przejściowych lub dziecko urodziło się od 26 kwietnia 2023 r., ma prawo do urlopu do końca roku, w którym dziecko ukończy 6 rok życia |
|
Kiedy trzeba złożyć wniosek? |
Wniosek należy złożyć nie później niż 7 dni przed rozpoczęciem urlopu |
Wniosek należy złożyć nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem urlopu |
|
Wysokość wynagrodzenia |
100% podstawy wymiaru zasiłku |
Ojcu dziecka za okres nieprzenoszalnej 9-tygodniowej części urlopu przysługuje zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku |
|
Opracowanie własne: Bankier.pl |
||
Wymiar urlopu ojcowskiego
Urlop ojcowski udzielany jest w wymiarze do 14 dni kalendarzowych. Można go podzielić na dwie części, trzeba tylko pamiętać o wskazanych powyżej terminach na jego wykorzystanie.
Zatrudniony na etacie ojciec, przebywając na urlopie ojcowskim, jest objęty takimi samymi przepisami dotyczącymi ochrony miejsca pracy jak te, które dotyczą urlopu macierzyńskiego w zakresie:
- zakazu wypowiedzenia lub rozwiązania stosunku pracy;
- przerwania urlopu w związku z hospitalizacją dziecka;
- liczenia tygodnia jako 7 dni kalendarzowych.
Wynagrodzenie za czas urlopu ojcowskiego
Za urlop ojcowski tacie należy się wynagrodzenie w wysokości 100% wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Co do zasady podstawa wymiaru to przeciętne miesięczne wynagrodzenie ojca dziecka wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało praw do zasiłku.
Urlop ojcowski na działalności gospodarczej
Przedsiębiorca, któremu urodzi się dziecko, ma prawo do wypłaty zasiłku i obniżenia składek ZUS za dwa tygodnie urlopu ojcowskiego. Łącznie może zyskać kwotę 2337 zł. Wynika to z faktu, że ojciec prowadzący działalność gospodarczą otrzyma zasiłek w wysokości 1675,58 zł. Jednak korzyścią będzie dla niego też oszczędność na składkach ZUS w wysokości 661,96 zł. Ma to związek z faktem, że ojciec, będąc na urlopie ojcowskim, zapłaci ZUS za 16 dni. Stąd łączna korzyść w wysokości 2337 zł.
Interaktywny druk ZUS Z-3B przedsiębiorca może złożyć przez PUE ZUS na dzień przed rozpoczęciem urlopu.
Zgodnie z przepisami uchwalonymi w ramach "Polskiego ładu" zasiłek za okres urlopu ojcowskiego został zwolniony z podatku dochodowego. Urlop ojcowski może zostać wykorzystany przez tatę w tym samym czasie, w którym matka dziecka korzysta z urlopu macierzyńskiego.
Urlop rodzicielski dla taty
Urlop rodzicielski dla taty to urlop, z którego może skorzystać ojciec lub ojciec adopcyjny dziecka, który:
- posiada ubezpieczenie chorobowe,
- jest zatrudniony na umowie o pracę lub prowadzi działalność gospodarczą.
Warunkiem skorzystania z urlopu rodzicielskiego przez ojca dziecka jest rezygnacja matki z części urlopu macierzyńskiego. Po nowelizacji Kodeksu pracy ustawodawca przewidział też dodatkowy, nietransferowalny na inną osobę urlop dla drugiego rodzica – 9 tygodni, z którego z pewnością częściej będą korzystać ojcowie niż matki.
Urlop rodzicielski – ważne zmiany od 26 kwietnia 2023 r.
Poza urlopem rodzicielskim dla taty ojciec malucha może także skorzystać z urlopu rodzicielskiego. Od kwietnia 2023 roku został on wydłużony, dotąd wynosił 32 tygodnie w przypadku urodzenia jednego dziecka i 34 tygodnie przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka. Urlop ten mógł być wykorzystany przez jedno lub przez oboje rodziców (w takim przypadku wymiar urlopu był wspólny dla obojga). W wyniku zmian, które weszły w życie 26 kwietnia 2023 r., wymiar urlopu rodzicielskiego uległ wydłużeniu do 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka i 43 tygodni przy urodzeniu więcej niż jednego dziecka.
Żeby jednak wykorzystać pełny wymiar urlopu, muszą z niego skorzystać oboje rodzice. Po nowelizacji kodeksu pracy 9 tygodni urlopu rodzicielskiego przysługuje bowiem wyłącznie drugiemu z rodziców. Urlop może być wykorzystywany jednocześnie przez oboje rodziców. Jeżeli jednak jedna osoba nie wykorzysta przynajmniej 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, druga może wykorzystać go w poprzednio obowiązującym wymiarze, tj. 32 lub 34 tygodnie.
Zmiana ta jest niewątpliwie korzystna dla ojców, gdyż zazwyczaj nie korzystali oni z urlopu rodzicielskiego. Co istotne, może on zostać wykorzystany w 5 częściach do końca roku, w którym dziecko ukończy 6. rok życia. Za czas urlopu rodzicielskiego również przysługuje zasiłek.
Wynagrodzenie na urlopie rodzicielskim dla taty
Za cały okres urlopu
rodzicielskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 70% podstawy
wymiaru zasiłku.
Jednak matka dziecka może w terminie nie później niż 21 dni po
porodzie złożyć wniosek o podwyższenie zasiłku, wówczas miesięczny zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego i
rodzicielskiego wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.
Natomiast w każdym przypadku pracownikowi-ojcu dziecka za okres nieprzenoszalnej 9-tygodniowej części urlopu będzie przysługiwał zasiłek w wysokości 70% podstawy wymiaru zasiłku.
Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu rodzicielskiego ojcu?
Jeżeli pracownik złożył wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego dla taty w odpowiednim terminie, pracodawca nie ma prawa mu go odmówić. Sytuacja wygląda zgoła inaczej, jeżeli ojciec dziecka przegapi termin złożenia wniosku — wówczas jego pracodawca wcale nie musi się na to zgodzić.
Wniosek o urlop rodzicielski dla taty lub ojcowski
Ojciec, który chce skorzystać z urlopu rodzicielskiego dla taty, jak i ojcowskiego, musi złożyć wniosek o dany urlop i niezbędne załączniki.
W przypadku urlopu rodzicielskiego dla taty są to:
- wniosek o urlop rodzicielski dla taty,
- oświadczenie pracownika, od kiedy ma zamiar przejść na urlop rodzicielski dla taty,
- kopię skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka,
- oświadczenie pracownicy (matki dziecka) o zamiarze rezygnacji z pozostałej części urlopu macierzyńskiego.
W przypadku urlopu ojcowskiego:
- wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego,
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka – oryginał albo kopia (oryginał do wglądu),
- zagraniczny akt urodzenia dziecka – jeśli dziecko urodziło się za granicą – oryginał albo kopia (oryginał do wglądu).
Zasiłek macierzyński dla ojca ubezpieczonego w KRUS-ie
Tato ubezpieczony w KRUS-ie może z kolei skorzystać z 9 tygodni urlopu. Zasiłek za ten czas jest wypłacany w kontynuacji pobranego przez matkę zasiłku macierzyńskiego.
Zasiłek macierzyński dla ojca ubezpieczonego w KRUS-ie wynosi 1 tys. zł miesięcznie. Kwotę przysługującą za niepełny miesiąc ustala się proporcjonalnie do liczby dni w tym miesiącu i zaokrągla się do 10 groszy w górę.
Wniosek do KRUS-u o zasiłek dla ojca
Zasiłek macierzyński ojcu dziecka będzie przysługiwał, jeżeli wniosek o ustalenie prawa do zasiłku zostanie złożony w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia zaprzestania pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę. Złożenie wniosku po tym terminie skutkować będzie odmową prawa do świadczenia. Żeby skorzystać z zasiłku, należy złożyć druk druku KRUS SR-24B/04/2023 (dostępny na stronie internetowej www.bip.krus.gov.pl w zakładce Formularze i wnioski).
Nowe przepisy dają szersze uprawnienia dla ojców w zakresie płatnej opieki nad dzieckiem. Czas pokaże, jak chętnie ojcowie będą korzystać ze swoich uprawnień związanych z rodzicielstwem.