Ze sporym, bo ponad rocznym, poślizgiem do polskiego prawa trafiają regulacje unijnej dyrektywy NPL. Koncentruje się ona przede wszystkim na sektorze podmiotów potocznie nazywanych firmami windykacyjnymi. W praktyce chodzi o biznesy obsługujące niespłacane kredyty na zlecenie np. banków oraz podmioty nabywające takie wierzytelności i dochodzące ich spłaty.
Dyrektywa (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2021/2167 z dnia 24 listopada 2021 r. w sprawie podmiotów obsługujących kredyty) postawiła sobie za cel zbudowanie jednolitych zasad na terenie Unii (w tym m.in. licencjonowania podmiotów) i, w efekcie, uregulowanie wspólnego wtórnego rynku obrotu kredytami. Przy okazji jednak wprowadzono kilka zmian istotnych dla wszystkich kredytobiorców, nie tylko tych, którzy mają kłopoty z terminowym opłacaniem rat.
Przy opóźnieniu trzeba zaproponować restrukturyzację
Do ustawy o kredycie konsumenckim dodano artykuł 21a, w którym narzucono kredytodawcom zobowiązanie do zaproponowania klientowi opóźniającemu się ze spłatą opcji wnioskowania o restrukturyzację zadłużenia. Dotychczas podobne rozwiązanie przewidziano tylko dla kredytobiorców spłacających kredyty hipoteczne. Teraz obejmie on większość pozostałych zobowiązań konsumentów, w tym karty kredytowe, kredyty gotówkowe i pożyczki udzielane przez instytucje pożyczkowe.
Pierwszym krokiem kredytodawcy w reakcji na opóźnienia w spłacie powinno być wysłanie wezwania do dokonania spłaty zaległego zadłużenia. Wyznaczony termin nie może być krótszy niż 14 dni roboczych.
Po drugie, w tym samym dokumencie musi znaleźć się pouczenie o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Wspomniana restrukturyzacja może polegać na refinansowaniu umowy o kredyt (udzielenie nowego kredytu na spłatę należności) lub zmianie warunków obowiązującej obecnie umowy. Zmiana warunków może polegać m.in. na:
- zmianie rodzaju kredytu (np. z linii kredytowej na kredyt spłacany w ratach),
- wydłużeniu okresu obowiązywania umowy i spłaty,
- odroczeniu części lub wszystkich rat,
- zmianie oprocentowania,
- zawieszeniu spłaty,
- spłacie częściowej (np. tylko rata odsetkowa),
- przewalutowaniu,
- częściowym umorzeniu i konsolidacji zadłużenia.
Warto podkreślić, że wymienione w ustawie typy propozycji nie są zamkniętym katalogiem. Kredytodawcy mogą również wyjść poza zasugerowane w dokumencie rozwiązania. Warunkiem jest wspólne uzgodnienie warunków przez obie strony – wierzyciela i dłużnika.
Wniosek o restrukturyzację nie oznacza, że kredytodawca musi automatycznie zaakceptować sugerowane przez klienta rozwiązanie. W przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia należy przekazać mu „w formie pisemnej, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia dotyczące przyczyn odrzucenia tego wniosku” – wskazano w ustawie.
Podejście do wniosków nie będzie mogło być jednak czysto uznaniowe. Ustawa narzuca bowiem kredytodawcom obowiązek „posiadania odpowiednich polityk i procedur dotyczących stosowania adekwatnych środków restrukturyzacyjnych przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego”. Kryteria analizy wniosków o restrukturyzację muszą zatem być zestandaryzowane.
Zmiany w umowach kredytowych po nowemu
Jako użytkownicy rachunków bankowych czy kart płatniczych przyzwyczailiśmy się, że banki z wyprzedzeniem informują nas o zmianach dokonywanych w regulaminach czy taryfach opłat. Podobny mechanizm ustawa wdrażająca NPL wprowadza w przypadku umów kredytowych, zarówno konsumenckich, jak i dla kredytów hipotecznych.
Nie później niż 30 dni przez zmianą postanowień umowy powinniśmy otrzymać:
- przejrzysty opis proponowanych zmian, w tym zmian wymagających uzyskania zgody konsumenta, lub zmian wprowadzonych z mocy prawa, wraz z harmonogramem ich wdrożenia;
- informację o tym, że możemy złożyć reklamację oraz, gdy nie zostanie ona uwzględniona, wniosek do Rzecznika Finansowego lub skierować się na drogę sądową lub pozasądowego rozstrzygania sporów.
30-dniowy termin nie obowiązuje, jeśli:
- zmiany są dokonywane na nasz (kredytobiorcy) wniosek lub
- wyraziliśmy zgodę na przekazanie powyższych informacji przed zmianą postanowień umowy i bez zachowania 30-dniowego terminu (co może być korzystne przy zmianach, które np. zwiększają uprawnienia konsumenta).
Przepisów dotyczących zmian w umowach nie stosuje się w odniesieniu do modyfikacji oprocentowania. Procedura informowania kredytobiorcy o zmianie stopy była już wcześniej uregulowana w ustawach o kredycie konsumenckim i o kredycie hipotecznym.
Warto podkreślić, że ten fragment ustawy wejdzie w życie nieco później. Banki i pożyczkodawcy będą musieli się stosować do niego od 5 kwietnia 2025 r.