Codziennie wielu z nas otrzymuje jakiś spadek. Są to nie tylko samochody, nieruchomości, firmy, ale także np. prawa autorskie czy długi. O ile nie ma testamentu, to sprawa wygląda w miarę klarownie: po zmarłym dziedziczą 
ci, którzy są ustawowymi spadkobiercami.
Problem pojawia się w sytuacji, gdy testament wyklucza z dziedziczenia spadkobiercę, który według przepisów ma prawo do spadku.
Pytanie czytelnika:
Spadkodawczyni pozostawiła testament notarialny, w którym do przejęcia całkowitego spadku po sobie (dom jednorodzinny) powołała córkę i zięcia. Do spadkobierców ustawowych należy po zmarłym synu spadkodawczyni także wnuk. Czy wnuk może domagać się swojej części spadku, mimo że nie ma go w testamencie?
Odpowiedź:
Zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego, zachowek należy się zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. W pierwszej kolejności należy więc ustalić krąg osób powołanych do dziedziczenia z mocy ustawy.
Dziedziczenie ustawowe
 |
Katarzyna Waś-Smarczewska: Jak napisać testament |
Z tego, co pisze nam nasz czytelnik, należy wywnioskować, że spadkodawczyni miała dwoje dzieci: syna i córkę. Syn spadkodawczyni zmarł, pozostawiając swojego syna, a wnuka spadkodawczyni (nie ma informacji o większej liczbie dzieci, dlatego przyjmijmy, że syn miał tylko jedno dziecko). Nie jest podane również, czy spadkodawczyni miała małżonka. Pewne jest, że spadkodawczyni w testamencie powołała do całości spadku córkę i zięcia.
- Zgodnie z art. 931. § 1 Kodeksu Cywilnego w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek, dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku – wyjaśnia adwokat Karol Chabowski, www.cjkancelaria.pl
I dodaje: - Z punktu widzenia przedmiotowego stanu faktycznego istotny jest § 2 powyższego przepisu, który mówi, że jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
Oznacza to, że wnuk spadkodawczyni a syn zmarłego spadkobiercy ustawowego byłyby powołany do dziedziczenia ustawowego. Jeżeli więc założymy, że spadkodawczyni była wdową, w razie dziedziczenia ustawowego cały spadek przypadłby po połowie jej córce oraz synowi. Z uwagi na fakt, iż syn spadkodawczyni zmarł przed otwarciem spadku, połowa spadku przypadłaby jego synowi tj. wnukowi spadkodawczyni (zakładając, że nie miał rodzeństwa).
Dziedziczenie na podstawie testamentu
W omawianym przypadku mamy jednak do czynienia z testamentem. Warto zaznaczyć, że osoby pominięte w testamencie w istocie mogą domagać się zachowku. - Zgodnie z dyspozycją z art. 991 § 1 Kodeksu Cywilnego zachowek należy się wnukowi w wysokości dwóch trzecich wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, jeżeli jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni,zaś w wysokości połowy udziału w spadku w pozostałych wypadkach – mówi nasz ekspert.
 |
Zuzanna Brud: Jak skutecznie przekazać majątek w spadku? |
Jeżeli więc wnukowi w dziedziczeniu ustawowym należałaby się połowa spadku, to przy testamencie, który go wyklucza, ma on prawo domagać się od spadkobierców zachowku, czyli wypłaty określonej kwoty pieniędzy. Od zachowku należy jednak odliczyć otrzymane przez wnuka (i przez jego zmarłego ojca) od spadkodawczyni zapisy i darowizny, jeżeli takie wcześniej zostały na jego rzecz uczynione.
Co ważne dla wnuka - musi on pamiętać, że roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu. - W związku z tym po upływie 5 lat od ogłoszenia testamentu spadkobiercy testamentowi będą mogli w sądzie podnieść zarzut przedawnienia, co zwolni ich od obowiązku zapłaty zachowku na rzecz wnuka – dodaje Karol Chabowski.
Bieg terminu przedawnienia przerywa jednak moment wniesienia powództwa o zachowek do sądu.
Podstawa prawna: Kodeks Cywilny ( Dz. U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 ze zm.) art. 991-1011
Przeczytaj całą opinię prawnika w omawianej przez nas sprawie.
Barbara Sielicka
Bankier.pl
b.sielicka@bankier.pl
