Szefowie państw i rządów dwudziestki siódemki spotkali się w poniedziałek na nieformalnym spotkaniu w Brukseli, by szukać pieniędzy na finansowanie obronności.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej podkreślała, że UE musi podnieść swoje wydatki z obecnego średniego poziomu 1,5 proc. PKB. Przyznała, że w wielu państwach członkowskich przez wiele lat inwestycje były niedostateczne. „Oznacza to więcej wydatków z kasy publicznej, ale też jestem gotowa poszukiwać całego pakietu rozwiązań elastycznych, także w ramach paktu stabilności i wzrostu, by zwielokrotnić znacząco nakłady na obronność” - powiedziała. Chodzi o reguły fiskalne, które nakładają na kraje członkowskie obowiązek utrzymywania deficytu w budżecie poniżej 3 proc. PKB.
Szefowa KE wskazała przy tym, że drugim filarem finansowania jest współpraca z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI), jeżeli chodzi o elastyczność przyznawania kredytów. Trzecim - według niej może być kapitał prywatny.
Premier Donald Tusk, który wziął udział wraz z przywódcami UE w konferencji po szczycie w związku z polską prezydencją, podkreślał, że „zrozumienie u wszystkich rozmówców” znalazła konieczność finansowania polsko-greckiej inicjatywy dotyczącej obrony powietrznej Europy, a także działania Polski na rzecz ochrony wschodniej granicy UE pod hasłem „Tarcza Wschód”.
Jak podkreślił, istnieje „gigantyczna” przestrzeń wspólna dotycząca obrony i zdolności obronnych, a także produkcyjnych w UE. Dodał, że do takich zadań będzie należała też ochrona Bałtyku i Morza Północnego.
Tusk przyznał, że na szczycie doszło do różnicy zdań pomiędzy Polską a Francją co do wspólnego finansowania Programu dla Europejskiego Przemysłu Obronnego (EDIP). Chodzi o model współpracy w przemyśle obronnym, nad którym trwają obecnie prace w UE, w tym o jego najbardziej sporną kwestię, czyli możliwość finansowania z unijnego budżetu produkcji komponentów z krajów spoza UE. Francja stoi na stanowisku, że z unijnej kasy powinien być finansowany wyłącznie sprzęt europejski. Z kolei Polska chce ograniczonej możliwości finansowania z unijnych pieniędzy wyrobów obronnych także z USA czy Wielkiej Brytanii.
Polski premier podkreślił, że „chociaż nie było zgody” co do wykorzystania formatu EDIP, to pod koniec spotkania prezydent Francji Emmanuel Macron powiedział: "Jakoś to rozwiążemy tak, żeby Polska była usatysfakcjonowana". Tusk mówił też, że podejście kanclerza Niemiec Olafa Scholza "na chwilę obecną jest o wiele bardziej pozytywne" w kontekście promowanych przez Polskę projektów. Zastrzegł jednak, że chce być odpowiednio zrozumiany, bo "chodzi tutaj o kwestię też wyborów w Niemczech" (odbędą się 23 lutego).
Gospodarz szczytu, przewodniczący Rady Europejskiej Antonio Costa podkreślał, że nieformalny charakter spotkania w Brukseli służył „burzy mózgów” wśród przywódców. „Sypały się pomysły, by działać przez wspólne zamówienia publiczne, wspólne projekty, zharmonizowane normy techniczne, przez lepszą interoperacyjność, by niepotrzebnie się nie powielać, nie duplikować” - mówił. Costa podkreślał, że przywódcy zgadzają się co do tego, że należy stworzyć większą przestrzeń fiskalną w budżetach narodowych na finansowanie obronności, by finansować wspólne projekty na poziomie UE i zmobilizować kapitał prywatny.
„Myślę, że przyświeca nam też poczucie, że musimy działać w trybie pilnym - to jest już nie jest kwestia »czy«, to jest kwestia, »jak« to osiągnąć” - podkreślał Costa. Jak dodał, obronność będzie zapewne istotną pozycją w nowym budżecie UE po 2028 r. , ale Wspólnota - jak zaznaczył - nie może tyle czekać.
Przywódcy zapowiedzieli też poświęcony obronności szczyt UE-Wielka Brytania, który ma odbyć się w tym państwie w maju. Natomiast do finansowania projektów obronnych mają powrócić we własnym gronie na formalnym szczycie w czerwcu.
Na szczycie przywódcy mieli również możliwość omówienia kwestii potencjalnych ceł na europejskie towary, które zapowiedział prezydent USA Donald Trump. Von der Leyen powtórzyła, że „jeżeli uderzeni zostaniemy niesprawiedliwymi cłami, odpowiemy z całą stanowczością”.
Z Brukseli Magdalena Cedro i Sonia Otfinowska (PAP)
mce/ sno/wr/