„Dobra zmiana” nie przestaje zmieniać prezesów spółek Skarbu Państwa

Od razu po przejęciu władzy przez rząd Prawa i Sprawiedliwości obserwowaliśmy istne rodeo z prezesami spółek Skarbu Państwa. Początkowo wymieniano szefów spółek z nadania poprzedniej władzy (co nie powinno zaskakiwać i dzieje się po każdej zmianie rządu), później jednak zabrano się za własnych prezesów, którzy niekiedy byli zmieniani niczym rękawiczki. Przez nieco ponad 5 lat rządów ciągle tej samej koalicji, w jednej ze spółek prezesów zmieniano aż 8 razy.

Pojedyncze roszady nie są niczym nadzwyczajnym, dzieje się to także w prywatnych spółkach. Doprowadzanie jednak do sytuacji, gdy sporej części prezesów nie pozwala się popracować choćby przez rok, można już uznać za działanie na szkodę spółek. Wszak nawet, gdyby uwierzyć, że zostają w ten sposób wybrani najlepsi możliwi ludzie, to przecież nikt nie jest w stanie w tak krótkim czasie w pełni wdrożyć się w działalność spółki, nie mówiąc już o jakimkolwiek wprowadzeniu własnych strategii. Tracą na tym oczywiście udziałowcy, w tym Skarb Państwa, czyli ostatecznie każdy Polak, a nie tylko ci, którzy są bezpośrednimi akcjonariuszami lub na przykład inwestorami poprzez OFE czy PPK.

Długowieczni prezesi to rzadkość

Niemal nikomu nie udało się przetrwać na stanowisku po zmianie władzy. Jedynym, który tego dokonał, jest Zbigniew Jagiełło, urzędujący na stanowisku prezesa PKO BP aż od października 2009 r. (4192 dni). Nie bez znaczenia może być w tym kontekście przeszłość Jagiełły - nie jest tajemnicą, że prezes największego polskiego banku zna się z Mateuszem Morawieckim od czasów studenckich. Powszechnie znana jest także działalność opozycyjna Zbigniewa Jagiełły z lat 80., później jednak związał się z rynkiem finansowym i nie miał bezpośrednich kontaktów z polityką.

Prezes Jagiełło to jednak jedynie rodzynek w tym gronie. Drugim wyjątkowym przykładem jest także Wojciech Wardacki, prezes Zakładów Chemicznych Police (1812 dni). W tym przypadku został on już wybrany za rządu PiS, jednak aż od kwietnia 2016 roku nieprzerwanie zarządza spółką. Co wiemy na temat jego doświadczenia? W swojej historii znajdował się na wysokich stanowiskach w co najmniej kilku znaczących spółkach (głównie państwowych), w tym PKP oraz Ciech. Jednocześnie ma dość bogatą historię polityczną, m.in. był posłem na Sejm I kadencji, a w 2004 roku związał się z PiS, z którego list ubiegał się o mandat posła do Parlamentu Europejskiego.

Kolejnym prezesem o dość długim stażu jest też Marek Dietl z Giełdy Papierów Wartościowych, który na swoim stanowisku utrzymuje się 1275 dni. Tuż za podium znalazł się natomiast Daniel Obajtek, na którego temat ostatnio powstało tyle materiałów, że ciężko cokolwiek więcej do tego dodać. Wiele z nich można znaleźć chociażby pod tym linkiem. Prezes Orlenu na swoim stanowisku jest od 1143 dni. Należy jednak wspomnieć, że wcześniej przez 340 dni był prezesem Energi, czyli innej giełdowej spółki należącej wtedy bezpośrednio do Skarbu Państwa (a obecnie należącej do Orlenu).

Wśród prezesów 22 giełdowych spółek Skarbu Państwa aż 9 jest na tym stanowisku mniej niż rok. W Tauronie i Jastrzębskiej Spółce Węglowej zmiany prezesów to szczególnie świeża sprawa. Tam najważniejszą osobę w firmie zmieniano w marcu 2021 roku. W Tauronie poprzedni prezes miał ustąpić ze stanowiska z powodów zdrowotnych. Wtedy też jego obowiązki przejął Marek Wadowski, dotychczasowy wiceprezes Taurona ds. finansowych, a spółka ogłosiła konkurs na nowego prezesa.

W przypadku JSW, na stanowisko prezesa została wybrana prof. Barbara Piontek, dotychczasowa wiceprezes Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej i szefowa Rady Nadzorczej Polskiej Grupy Górniczej. Jej nazwisko już nieco wcześniej znalazło się m.in. w liście otwartym, jaki związkowcy z JSW napisali do prezesa PiS po odwołaniu prezesa Hereźniaka. Strona społeczna wyraziła w tym piśmie sprzeciw wobec tej kandydatury.

Prezesi zmieniani jak rękawiczki

Poza wspominanymi wcześniej PKO BP i Policami, w każdej innej giełdowej spółce Skarbu Państwa, obecne władze prezesów zmieniały co najmniej dwa razy. Zatem nawet osoby wybrane na stanowisko przez rządy PiS nie mogą spać spokojnie. Powody takiego stanu rzeczy są z pewnością różne, jeśli jednak wynikałyby wyłącznie z chęci zmiany osoby, która się nie sprawdziła, to ewidentnie coś jest nie tak w sposobie selekcji kandydatów.

Absolutnym rekordzistą pod względem zmian prezesów jest spółka Energa (8 zmian za rządów PiS), choć i tak nastąpiła tam ostatnio pewna stabilizacja. Jacek Goliński, a więc obecny prezes na tym stanowisku jest od końca 2019 roku, czyli najdłużej spośród wszystkich wybieranych w Enerdze przez dotychczasowe władze.

W pogoń za liderem w tym niechlubnym rankingu wyruszyły Bank Ochrony Środowiska oraz Jastrzębska Spółka Węglowa, gdzie prezesów zmieniano sześciokrotnie. W BOŚ tylko w ubiegłym roku prezesów było trzech. Do czerwca był nim Bogusław Białowąs, który na stanowisku utrzymał się nawet nieco ponad 1000 dni. Później przez pewien okres obowiązki prezesa pełnił Emil Ślązak, oddelegowany z rady nadzorczej. Po czym w listopadzie kierowanie pracami zarządu powierzono Wojechowi Hannowi.

Z kolei w JSW tylko w 2021 roku (niecałe trzy miesiące!) mieliśmy aż trzech prezesów. Zostali nimi wspomniana już Barbara Piontek, a wcześniej również Artur Dyczko (pełniący obowiązki prezesa do czasu wyboru następcy) oraz Włodzimierz Hereźniak, który spośród nich jako jedyny na stanowisku utrzymał się ponad rok.

Dla porównania w tabeli zobaczyć można również liczbę zmian prezesów (z uwzględnieniem pełniących obowiązki prezesa) za rządów koalicji PO-PSL, które trwały 8 lat, czyli dłużej niż teraz rządzi PiS. Uwzględnione jednak zostały jedynie te spółki, które były notowane na giełdzie od powołania pierwszego rządu Donalda Tuska, a więc od 16 listopada 2007 roku. Wyklucza to Energę, JSW, Grupę Azoty, PZU, Tauron, GPW, PHN, PKP Cargo, Bogdankę, Eneę oraz PGE. Przy okazji pokazuje to, jak dużo spółek w tamtym czasie było prywatyzowanych.

Ponadto z oczywistych względów wykluczone zostały podmioty, które dopiero od pewnego momentu należą choćby w pośredni sposób do Skarbu Państwa. Wśród nich wymienić można Aliora, Pekao, a także Polimex-Mostostal, które w państwowe ręce przeszły dopiero w ostatnich latach.

Jak zatem widać, roszad w spółkach Skarbu Państwa dokonywała ekipa obecna, dokonywała też poprzednia. W ostatnich latach w przypadku niektórych przedsiębiorstw liczba tych zmian zaczyna jednak przekraczać jakiekolwiek granice rozsądku. Zbyt szybkie rozkręcanie karuzeli z prezesami na dłuższą metę może znacznie więcej szkód niż pożytku - prezesi zamiast rozwijać powierzone im spółki, martwić będą się o swoje jutro. A w przypadku nieodpowiedniego zarządzania spółkami Skarbu Państwa ostatecznie traci każdy z nas, bez względu na to, czy jest bezpośrednim akcjonariuszem.