Jak działa podatek liniowy? Jak działa jeden z najprostszych systemów podatkowych?

Podatek liniowy, jak sama nazwa wskazuje, jest typem podatku, który jest naliczany od dochodu według stałej stawki, niezależnie od wysokości tego dochodu. Czy jest to system sprawiedliwy? Jakie ma zalety i wady? I jak wpływa na gospodarkę oraz budżet domowy? W tym artykule spróbujemy odpowiedzieć na te pytania, zgłębiając mechanizmy podatku liniowego i jego roli w finansowym krajobrazie.

Jednym ze słynnych przykładów praktycznego zastosowania podatku liniowego, szczególnie pikantnego z punktu widzenia obecnej historii jest Gérard Depardieu. Kilka lat temu przyjął on rosyjskie obywatelstwo. W ten sposób ominął 75% francuski podatek dochodowy, zastępując go 13% rosyjskim podatkiem liniowym. 

Nie da się ukryć, że na skali podatkowej, osoby zarabiające więcej. Przy działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie nieprowadzonej dla obecnego pracodawcy, 

Historia podatku dochodowego

W Polsce, począwszy od XVI wieku, obowiązywał podatek pogłówny, czyli opłata nałożona na każdą osobę. Społeczność żydowska miała obowiązek jego płacenia, co było formą rekompensaty za ochronę ze strony monarchy. W latach 1500-1520, ze względu na zagrożenie ze strony Tatarów i Zakonu Krzyżackiego, podatek ten był również nałożony na szlachtę i duchowieństwo jako forma opłaty nadzwyczajnej.

Starożytni Rzymianie byli zobowiązani do płacenia danin publicznych, które w normalnych okresach stanowiły około 1% wartości opodatkowanej własności (tributum ordinarium). W czasach konfliktów zbrojnych opłaty te mogły wzrosnąć do 3% (tributum extraordinarium). Najwcześniejszą formą opodatkowania było opodatkowanie gruntu (tributum soli), które obowiązywało do roku 167 p.n.e., a następnie zostało przywrócone w czasie reform Dioklecjana w 294 r. n.e. Dodatkowo każdy obywatel starożytnego Rzymu musiał zapłacić podatek pogłówny (tributum capitis). W rezultacie rzymianin z czasów antyku musiał uiścić trzy różne podatki: gruntowy, osobisty oraz nadzwyczajny.

Podatek dochodowy, w różnych formach i wariantach, ma długą i złożoną historię, którą można śledzić przez setki lat. Chociaż dokładne szczegóły mogą się różnić w zależności od regionu i okresu historycznego, oto kilka kluczowych momentów w historii podatku dochodowego.

1. Starożytność: w starożytnych cywilizacjach, takich jak Egipt czy Rzym, podatki były pobierane od obywateli w różnych formach, w tym od sprzedaży, posiadania nieruchomości, a nawet od liczby osób w gospodarstwie domowym. Chociaż te podatki nie były bezpośrednio związane z dochodami, stanowiły podstawę dla późniejszych form opodatkowania.

2. Średniowiecze: w średniowieczu podatki były często nakładane na towary i handel, ale również na dochody. W 1404 roku, Anglia wprowadziła tzw. podatek pogłówny, który był rodzajem podatku dochodowego, chociaż nie był on strukturyzowany w ten sposób, jak znamy go dzisiaj.

3. Nowożytność: w XIX wieku, wiele krajów zaczęło wprowadzać nowoczesne formy podatku dochodowego. Pierwszym krajem, który wprowadził podatek dochodowy w nowoczesnym sensie, była Wielka Brytania. Stało się to w 1799 roku, jako środek mający na celu pokrycie kosztów związanych z prowadzeniem wojny z Francją.

4. Podatek dochodowy w Stanach Zjednoczonych: w USA, podatek dochodowy został wprowadzony po raz pierwszy w czasie wojny secesyjnej w 1861 roku, aby pomóc w finansowaniu kosztów wojny. Jednak pełny, trwały podatek dochodowy został wprowadzony dopiero w 1913 roku, po ratyfikacji 16. poprawki do Konstytucji.

Czym jest podatek liniowy?

Podatek liniowy wiąże się w prosty sposób z podatkiem dochodowym, który ma historię opiewającą na 200 lat. Jest to dość młody sposób pobierania datków od obywateli. Jest to  system opodatkowania, w którym wszystkie dochody są opodatkowane według tej samej, stałej stawki procentowej, bez względu na ich wielkość. Oznacza to, że niezależnie od tego, czy osoba zarabia 10 000 zł, czy 1 000 000 zł, płaci tę samą stawkę podatku od swojego dochodu.

Podatek liniowy jest przeciwieństwem podatku progresywnego, w którym stawka podatkowa rośnie wraz z wzrostem dochodów. W systemie progresywnym osoby o wyższych dochodach płacą wyższy procent swojego dochodu na podatki, co ma na celu przeciwdziałanie nierównościom dochodowym.

Jest często postrzegany jako prostszy i bardziej przejrzysty w porównaniu do systemu progresywnego. Jest również postrzegany jako bardziej neutralny pod względem ekonomicznym, ponieważ nie zniechęca do zarabiania wyższych dochodów.

Jednak jest również krytykowany za to, że jest mniej sprawiedliwy pod względem społecznym. Ponieważ wszystkie dochody są opodatkowane według tej samej stawki, osoby o niższych dochodach płacą proporcjonalnie większy procent swojego dochodu na podatki w porównaniu z osobami o wyższych dochodach. Należy zauważyć, że podatek liniowy odnosi się tylko do podatku dochodowego. Inne formy podatków, takie jak podatki od sprzedaży, podatki od nieruchomości czy podatki od kapitału, mogą mieć różne struktury i nie muszą być liniowe.

Podatek liniowy a progresywny?

Podatek liniowy to tylko jeden z wielu systemów. Istnieją również inne modele, które są często stosowane jako alternatywy:

1. Podatek progresywny: w systemie progresywnym, stawka podatkowa zwiększa się wraz ze wzrostem dochodu. Innymi słowy, osoby o wyższych dochodach płacą wyższy procent swojego dochodu na podatek niż osoby o niższych dochodach. Podatek dochodowy w wielu krajach, w tym w Polsce, jest często strukturyzowany w ten sposób. Główną zaletą jest to, że jest on uważany za bardziej sprawiedliwy, ponieważ osoby o wyższych dochodach są w stanie przyczynić się więcej do finansowania usług publicznych.

2. Podatek regresywny: jest to taki, który stanowi większy procent dochodu dla osób o niższych dochodach niż dla osób o wyższych dochodach. Niektórzy mówią, żę przykładem mogą być podatki od sprzedaży lub VAT, ponieważ stanowią one taki sam procent bez względu na dochód, ale są większym obciążeniem dla osób o niższych dochodach.

3. Podatek proporcjonalny: często mylony z podatkiem liniowym, podatek proporcjonalny to taki, który jest stałym procentem od całego dochodu, ale różni się od podatku liniowego tym, że nie ma osobnego progu podatkowego. Wszyscy płacą ten sam procent, niezależnie od wysokości dochodu. 

Podatek pogłówny a podatek liniowy

Istnieje jeszcze jedna forma rozliczania się podatkowego. Często przytaczana przez skrajnych liberałów. Chodzi o podatek pogłówny. 

On i podatek liniowy to dwa różne modele opodatkowania stosowane przez różne kraje na przestrzeni wieków. Choć oba mają na celu generowanie dochodów dla rządu, istnieją znaczące różnice między tymi dwoma metodami, zarówno pod względem struktury, jak i wpływu na podatników.

Podatek pogłówny to forma opodatkowania, w której każda osoba płaci stałą kwotę, niezależnie od swojego dochodu czy majątku. Takie rozwiązanie jest uważane za proste i łatwe do zrozumienia, ale również często krytykowane za nierówności ekonomiczne, które tworzy, ponieważ bardziej obciąża osoby o niższych dochodach. W efekcie podatek pogłówny może być postrzegany jako system regresywny, gdzie obciążenie podatkowe maleje wraz ze wzrostem dochodu.

Podatek liniowy z drugiej strony, to system, w którym wszyscy podatnicy płacą tę samą procentową stawkę podatku, bez względu na wysokość swojego dochodu. W przeciwieństwie do podatku pogłównego, podatek liniowy jest oparty na procentowej stawce dochodu, a nie na stałej kwocie. Jego głównym atutem jest prostota i przejrzystość. Podatek liniowy eliminuje skomplikowane tabele podatkowe i umożliwia łatwiejsze przewidywanie obciążenia podatkowego.

W praktyce może on wydawać się sprawiedliwszy dla osób o wyższych dochodach, ponieważ wszyscy płacą tę samą stawkę. Z drugiej strony, podatek liniowy może również być krytykowany za niesprawiedliwość, ponieważ osoba o niskim dochodzie zapłaci ten sam procent swojego dochodu co osoba o dochodzie wysokim, co w efekcie może obciążać proporcjonalnie bardziej osoby o niższych dochodach.

Stawki podatku dochodowego w Polsce 

Stawki podatkowe, które obowiązują, są uzależnione od kwoty dochodu, który został osiągnięty. Dla podatników, którzy są opodatkowani według skali, dostępne są dwie stawki: 12% i 32%. Kwotą decydującą o zmianie stawki jest roczny dochód w wysokości 120 000 zł.

Polski Ład wprowadził kwotę wolną od podatku w wysokości 30 000 zł oraz stawki podatkowe wynoszące 12% dla dochodów do 120 000 zł i 32% dla dochodów przekraczających 120 000 zł.

Przeprowadźmy bardzo uproszczoną symulację (nie biorąc pod uwagę składek ZUS):

• 5 000 zł x 12 miesięcy = 60 000 zł,

• 15 000 zł x 12 miesięcy = 180 000 zł,

• 40 000 zł x 12 miesięcy = 480 000 zł.
  
  

1. Dla osoby zarabiającej 2 500 zł miesięcznie (30 000 zł rocznie):

Jeżeli roczne dochody wynoszą mniej niż 30 000 zł, cały dochód jest wolny od podatku.

Podatek wynosi wtedy: 0 zł. Płacimy Podatek od nadwyżki. Oczywiście zależnie od umowy, w niektórych scenariuszach odprowadzać zaliczki na podatek, który potem będzie zwrócony, jednak bez waloryzacji. 

2. Dla osoby zarabiającej 15 000 zł miesięcznie (180 000 zł rocznie):

Pierwsze 30 000 zł są wolne od podatku. Następne 90 000 zł (120 000 zł - 30 000 zł) opodatkowane jest 12%, a reszta (180 000 zł - 120 000 zł = 60 000 zł) 32%.

Podatek wyniesie: (90 000 zł x 0,12) + (60 000 zł x 0,32) = 10 800 zł + 19 200 zł = 30 000 zł.

3. Dla osoby zarabiającej 40 000 zł miesięcznie (480 000 zł rocznie):

Pierwsze 30 000 zł są wolne od podatku. Następne 90 000 zł (120 000 zł - 30 000 zł) opodatkowane jest 12%, a reszta (480 000 zł - 120 000 zł = 360 000 zł) 32%.

Podatek wyniesie: (90 000 zł x 0,12) + (360 000 zł x 0,32) = 10 800 zł + 115 200 zł = 126 000 zł.

Nie da się ukryć, że stosowanie podatku progresywnego, ktoś nie posiadając działalności gospodarczej bazującej na podatku liniowym lub ryczałcie, ma dużo mniejszą motywację by zarabiać większe pieniądze. Z dochodu osiągniętego na zasadach ogólnych od przychodów ewidencjonowanych

Podatek liniowy na świecie

Podatek o stałej stawce, znany jako podatek liniowy, jest stosowany w wielu państwach europejskich. Na listę krajów, które go zastosowały, składają się: Estonia, Łotwa, Litwa, Rosja, Ukraina, Rumunia, Bułgaria, Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Macedonia Północna, Albania oraz Gruzja. W tych krajach stawka podatkowa waha się od 10% do 44%. 

W Grenlandii zasady podatkowe są nieco inne, z liniowym podatkiem dochodowym ustalonym na 36% - stawkę wyższą niż większość skutecznych stawek w krajach z progresywnym systemem podatkowym. Istnieją jednak wyjątki w niektórych rejonach, gdzie stawka wynosi od 42 do 44%, a kwota wolna od podatku wynosi 58000 DKK. 

Podsumowując, podatek liniowy to system podatkowy, który ma zarówno zalety, jak i wady. Należy rozważyć wszystkie za i przeciw przed podjęciem decyzji, czy wprowadzić ten system podatkowy w danym kraju.

Zalety podatku liniowego:

• Prostszy i bardziej przejrzysty system podatkowy

• Nie zniechęca do zarabiania wyższych dochodów

• Może prowadzić do wzrostu gospodarczego

Wady podatku liniowego:

• Może być mniej sprawiedliwy pod względem społecznym

• Może być trudniejszy do zarządzania

• Może prowadzić do zmniejszenia wpływów podatkowych