Prawa i obowiązki kredytobiorcy w Polsce są określone w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim oraz w innych przepisach prawnych. To ponad pięćdziesiąt stron spisanych zasad chroniących obie strony umowy kredytu konsumenckiego.
Ustawa obejmuje umowy, których wartość nie przekracza 255 550 zł lub równowartości tej kwoty w innej walucie, zawierane z konsumentem przez instytucję działającą w ramach działalności gospodarczej. Od 2023 roku Unia Europejska rozszerzyła swoje regulacje o dodatkowe zabezpieczenia dla kredytów i pożyczek zawieranych online i przez aplikacje mobilne. Oznacza to, że również wiele ofert fintechów oraz platform BNPL (kup teraz, zapłać później) będzie objętych podobnymi zasadami.
Dodatkowo Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Komisja Nadzoru Finansowego publikują rejestry instytucji pożyczkowych – warto upewnić się, że firma, z którą podpisujesz umowę, znajduje się na takiej liście.
Najważniejszy obowiązek kredytobiorcy
Oprócz praw są też obowiązki. Najważniejszy z nich to obowiązek zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w sposób i w terminie określonym w umowie. W przypadku opóźnienia kredytobiorca ma obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie. Wyjątkiem są w tym przypadku wakacje kredytowe albo chwilowe odroczenie spłaty raty kredytu.
💡 Przeczytaj także: Kredyt 500 tys – jaka rata miesięczna? RANKING. Czerwiec 2025
Prawa kredytobiorcy
Ustawa daje gwarancję szeregu praw, których świadomość powinien mieć każdy kredytobiorca. Przyjrzyjmy się im bliżej.
🟢 Prawo do uzyskania informacji przed zawarciem umowy o kredyt: bank lub inny podmiot udzielający kredytu jest zobowiązany do przekazania kredytobiorcy informacji dotyczących m.in. warunków kredytu (m.in. oprocentowanie, prowizja, marża), wysokości rat, kosztów dodatkowych (np. ubezpieczenie), czy sposobu zabezpieczenia kredytu.
🟢 Prawo do odstąpienia od umowy o kredyt: kredytobiorca może odstąpić od umowy o kredyt w terminie 14 dni od jej zawarcia bez podawania przyczyny i bez ponoszenia kosztów. Nie dotyczy to kosztów wynikających z korzystania z kredytu przed odstąpieniem.
🟢 Prawo do żądania wcześniejszej spłaty kredytu: kredytobiorca może żądać wcześniejszej spłaty kredytu w całości lub w części, z zachowaniem określonych w umowie o kredyt warunków (np. zapłacenia odsetek za okres korzystania z kredytu do momentu wcześniejszej spłaty).
🟢 Prawo do złożenia skargi: jeśli kredytobiorca uważa, że bank lub inna instytucja finansowa naruszyła jego prawa, może złożyć skargę do odpowiedniego organu (np. do Rzecznika Finansowego).
🟢 Prawo do informacji o stanie zadłużenia: kredytobiorca ma prawo otrzymywać od banku lub innej instytucji finansowej informacje o stanie swojego zadłużenia, w tym o wysokości należności, wysokości poszczególnych rat oraz terminach ich spłaty. Bank na żądanie kredytobiorcy wyrażone w stosownym wniosku musi wydać harmonogram spłaty bez pobierania przy tym opłaty.
🟢 Prawo do złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia: w przypadku wystąpienia trudności z terminową spłatą zobowiązania, kredytobiorca ma prawo złożyć wniosek o restrukturyzację zadłużenia. Restrukturyzacja polega na zmianie warunków umowy o kredyt (np. wydłużenie okresu spłaty, obniżenie wysokości raty) w celu umożliwienia spłaty zobowiązania.
🟢 Prawo do ochrony przed nieuczciwymi praktykami: instytucja finansowa nie może stosować nieuczciwych praktyk w stosunku do kredytobiorcy, takich jak np. niejasne lub nieprawdziwe informowanie o warunkach kredytu, niedozwolone naciski na zawarcie umowy o kredyt lub niedozwolone używanie danych osobowych kredytobiorcy. W przypadku podejrzenia stosowania takich praktyk każdemu przysługuje prawo do rozstrzygnięcia sprawy na drodze sądowej.
🟢 Prawo do ochrony przed egzekucją komorniczą: klient ma prawo do ochrony przed bezprawną egzekucją komorniczą, czyli odzyskiwaniem należności przez komornika na podstawie tytułu wykonawczego (np. nakazu zapłaty). Kredytobiorca ma jednak prawo do zabezpieczenia swoich niezbędnych potrzeb i potrzeb swojej rodziny, np. poprzez odpowiednie zastrzeżenia komornikowi.
🟢 Prawo do ochrony przed bezprawnymi działaniami firm windykacyjnych: Firmy windykacyjne nie mogą m.in. stosować nieuczciwych praktyk wobec kredytobiorcy, takich jak np. nękanie telefoniczne, nieuprawnione przetwarzanie danych osobowych czy bezpodstawne wezwania do zapłaty.
Jeśli spóźniasz się z płatnością, bank może przekazać sprawę do firmy windykacyjnej. Warto wiedzieć, że takie firmy nie mają prawa nachodzić Cię w domu, dzwonić w nocy, kontaktować się z pracodawcą czy rodziną bez Twojej zgody. Masz też prawo do złożenia sprzeciwu wobec przetwarzania danych oraz żądania usunięcia nieprawidłowych informacji z rejestrów.
W przypadku egzekucji komorniczej – komornik działa na podstawie prawomocnego tytułu wykonawczego, np. nakazu zapłaty. Zgodnie z przepisami, zajęcie konta nie może pozbawić Cię środków na podstawowe potrzeby (np. najniższe wynagrodzenie za pracę jest wolne od zajęcia).
💡 Przeczytaj także: Debet: jak naprawdę działa debet na koncie bankowym?
(shutterstock_insta_photos)
Obowiązki kredytobiorcy
Obowiązki są mniej liczne. Choć można je rozbić na parę podpunktów.
🟢 Terminowa spłata zobowiązania: kredytobiorca jest zobowiązany do terminowej spłaty zadłużenia zgodnie z warunkami umowy o kredyt.
🟢 Obowiązek zapłaty prowizji i odsetek: kredytobiorca zobowiązuje się do przestrzegania kwestii kosztów swojego kredytu.
🟢 Zachowanie rzetelności w zakresie przekazywanych informacji: kredytobiorca jest zobowiązany do zachowania rzetelności w zakresie informacji przekazywanych do banku lub innej instytucji finansowej w związku z udzieleniem kredytu. Nie może m.in. składać nieprawdziwych oświadczeń lub ukrywać istotnych informacji dotyczących swojej sytuacji finansowej.
Warto być świadomym swoich praw w kontakcie z instytucją finansową, która zwykle występuje z pozycji przewagi. Wszelkie sporne sprawy możemy rozstrzygać w późniejszym okresie na drodze sądowej.
Wakacje kredytowe i karencja w spłacie – co oznaczają w praktyce?
Kredytobiorca może skorzystać z tzw. wakacji kredytowych, czyli czasowego zawieszenia spłaty rat kredytu. Przeważnie to jedna lub kilka rat. W ramach ustawowych rozwiązań (np. wprowadzonego czasowo programu rządowego) można było zawiesić łącznie do 8 rat rocznie. W przypadku ofert komercyjnych banków możliwe jest np. przesunięcie pierwszej raty o 30–60 dni od wypłaty kredytu.
Niektóre banki oferują również karencję w spłacie kapitału, co oznacza, że przez pierwsze miesiące spłacane są tylko odsetki. To opcja przydatna np. przy przejściowych trudnościach finansowych, ale wiąże się z dłuższym okresem kredytowania i wyższym kosztem całkowitym.
💡 Przeczytaj także: 💳 Karta kredytowa – promocja. Możesz stracić setki złotych, jeśli nie znasz tych bonusów!
(shutterstock_Inside Creative House)
Zdolność kredytowa a wskaźnik DTI – co musisz wiedzieć
Zanim bank podpisze z Tobą umowę kredytu, dokładnie przeanalizuje Twoją zdolność kredytową, czyli to, czy jesteś w stanie spłacać zobowiązanie. Jednym z kluczowych wskaźników, który bierze pod uwagę, jest DTI (debt-to-income ratio), czyli stosunek Twoich miesięcznych zobowiązań do dochodów.
🟢 Przykład: jeśli zarabiasz 5 000 zł netto, a Twoje miesięczne raty to 2 000 zł, Twój DTI wynosi 40%. W praktyce, im niższy DTI, tym większa szansa na otrzymanie kredytu.
Zbyt wysokie obciążenie budżetu ratami (np. powyżej 50–60%) może skutkować decyzją odmowną lub przyznaniem niższej kwoty. Banki coraz częściej analizują też łączne koszty utrzymania gospodarstwa domowego, zwłaszcza przy osobach współkredytujących.
ℹ️ Warto wiedzieć: nawet jeśli masz wysokie dochody, zbyt duża liczba aktywnych zobowiązań np. pożyczki ratalne, leasing, karta kredytowa, może znacząco obniżyć Twoją zdolność kredytową.
Forma zatrudnienia też ma znaczenie
Banki przy ocenie zdolności kredytowej zwracają uwagę nie tylko na wysokość dochodu, ale także na jego stabilność. Inaczej analizowane są dochody z umowy o pracę na czas nieokreślony, a inaczej te uzyskiwane z umów cywilnoprawnych, działalności gospodarczej czy pracy za granicą.
Największą przewidywalność zapewnia umowa o pracę, szczególnie na czas nieokreślony i z długim stażem u danego pracodawcy. W przypadku umowy zlecenie, o dzieło lub kontraktów B2B, bank może wymagać dodatkowych dokumentów, np. historii wpływów z ostatnich 6–12 miesięcy, PIT-ów, a nawet informacji o planach zawodowych na przyszłość.
Jeśli prowadzisz działalność gospodarczą, instytucje finansowe analizują nie tylko wysokość przychodu i kosztów, ale też okres prowadzenia firmy. Najczęściej musisz ją prowadzić przynajmniej od 12 miesięcy, choć niektóre banki akceptują krótszy staż.
Co ważne: nawet przy wyższych dochodach z niestandardowych źródeł, bank może zaproponować niższą kwotę kredytu lub krótszy okres finansowania. Dlatego warto wcześniej sprawdzić swoją zdolność kredytową w kilku instytucjach i porównać oferty.
🔍 Tip: Jeśli Twój dochód pochodzi z różnych źródeł (np. etat + działalność lub etat + najem), warto je dokumentować i przedstawić jako całość. Może to pozytywnie wpłynąć na decyzję kredytową.
Stałe czy zmienne oprocentowanie? Zanim podpiszesz umowę, zapytaj o szczegóły
Zgodnie z przepisami, bank ma obowiązek poinformować Cię o rodzaju oprocentowania: czy będzie ono stałe, czy zmienne. Stałe oznacza, że rata nie zmienia się przez ustalony czas, zwykle 5 lat. Po tym okresie bank proponuje nową ofertę. Oprocentowanie zmienne może się zmieniać w zależności od stóp procentowych NBP.
Kluczowym wskaźnikiem kosztów jest też RRSO – rzeczywista roczna stopa oprocentowania, która obejmuje nie tylko oprocentowanie, ale też wszystkie dodatkowe koszty: prowizję, ubezpieczenie, opłaty przygotowawcze. Przykład: kredyt gotówkowy z RRSO 19% oznacza, że po roku oddajesz o 19% więcej, niż pożyczyłeś – o ile spłacasz go dokładnie w tym czasie.
-->
Publikacja zawiera linki afiliacyjne.
Komentarze