Nie będzie to opowieść o tysiączłotowym banknocie z wizerunkiem uczonego, choć dramatyczny spadek wartości tego pieniądza może być na swój sposób symboliczny. W XVI wieku, kiedy Prusy Królewskie coraz silniej jednoczyły się z Rzeczpospolitą, w toku różnych dyskusji angażujących najlepsze umysły kraju powstało prawo fundamentalne dla ekonomii, które później nazwano Prawem Kopernika.
Zręby myśli monetarnej Kopernika możemy znaleźć już w jego łacińskich "Rozmyślaniach" - księdze napisanej w Olsztynie w 1517 r. Dwa lata później na prośbę Stanów Pruskich rozwinął ją w dziele "Sposób bicia monety" napisanym w języku niemieckim, powszechnie używanym przez patrycjat królewskopruskich miast.
Wykład na temat polityki monetarnej wygłosił Mikołaj Kopernik 21 marca 1521 r. na ratuszu w Grudziądzu, podczas posiedzenia Stanów. Mimo życzliwego przyjęcia w Prusach, nie znalazła ona uznania w Koronie, w której nad reformą monetarną pracował doradca ekonomiczny Zygmunta I - Ludwik Decjusz. To jego postulaty zostały przyjęte przez sejm piotrkowski w 1526 r., co skrytykowały zarówno Stany Pruskie, jak i Kopernik.
Wydarzenia te skłoniły warmińskiego kanonika do dogłębnego przeanalizowania i ponownego wyłożenia swej myśli monetarnej, co uczynił w dziele "Monetae cudendae ratio", znanym w polskim tłumaczeniu jako "Rozprawa o biciu monety". To w nim sformułował prawo mówiące o tym, że jeśli jednocześnie istnieją dwa rodzaje pieniądza, pod względem prawnym równowartościowe, ale jeden z nich jest postrzegany jako lepszy (np. o wyższej zawartości kruszcu), ten "lepszy" pieniądz będzie gromadzony (tezauryzowany), a w obiegu pozostanie głównie ten „gorszy”. Popularnie prawo to streszcza się sformułowaniem, że "gorszy pieniądz wypiera lepszy".
Prawo to nazywa się najczęściej Prawem Greshama lub Prawem Kopernika-Greshama, ponieważ ten angielski kupiec i finansista sformułował je w 1558 roku w rozprawie "Information touching the fall of exchange" (Informacja dotycząca upadku giełdy), wydrukowanej w 1560 roku w zbiorze listów do królowej pod nagłówkiem "Letter to Queen Elizabeth". Rozwinięta angielska szkoła ekonomiczna zapewniła pamięć o XVI wiecznym ekonomiście pomijając naszego uczonego. Choć będąc uczciwym warto zauważyć, że pewne jego elementy przedstawił już starożytny dramatopisarz Arystofanes w komedii "Żaby" napisanej w V w. p. n. e.
Przekleństwo Czarnobyla
Zwykły ludzki błąd doprowadził do przegrzania się i eksplozji reaktora elektrowni atomowej. Dokładnie 30 lat temu miała miejsce największa katastrofa w historii energetyki jądrowej, ale do dziś stawiane są pytania na temat jej faktycznego wpływu na nasze życie.
Dzisiaj wiemy, że główną przyczyną awarii były wady konstrukcyjne reaktora w bloku nr 4, skonstruowanego do celów wojskowych. Jednak trzydzieści lat temu mówiono tylko o ludzkiej pomyłce - nic nie mogło oczernić radzieckiej techniki i nauki.
Marcin Dobrowolski
