Zmniejszenie obciążeń podatkowych jest dopuszczalne. Pod warunkiem że podatnicy wykorzystują legalne metody uniknięcia lub obniżenia opodatkowania. Niestety niekiedy sięgają oni po sposoby niezgodne z prawem. Przykład? Ukrywanie prawdziwych rozmiarów swojej działalności pod cudzym nazwiskiem lub nazwą dla uniknięcia obciążeń fiskalnych. Konsekwencje realizacji tego typu pomysłów mogą jednak okazać się poważne - zarówno dla tego, kto posługuje się cudzym szyldem, jak i tego, kto na to zezwala.
Firmanctwo nie zawsze karane
Prowadzenie działalności gospodarczej pod cudzym nazwiskiem lub nazwą określa się mianem firmanctwa. Nie oznacza to jednak, że przedsiębiorca, który w ten sposób funkcjonuje na rynku narusza od razu przepisy prawa. O tym można mówić dopiero wtedy, gdy ukrywanie się pod cudzym szyldem wykorzystuje się do uchylania od opodatkowania. Co w takiej sytuacji zrobi urząd skarbowy? W pierwszej kolejności przeprowadzi postępowanie podatkowe lub kontrolne. Po jego zakończeniu wyda decyzję określającą należny podatek, a dochód opodatkuje według obowiązujących stawek. Ale to bynajmniej nie jedyna dolegliwość jaka czeka firmanta. Jego sprawa stanie się ponadto przedmiotem postępowania karnego skarbowego.
"Podatnik, który w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności posługuje się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu i przez to naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze (...)" |
Sankcji karnych skarbowych powinien spodziewać się zatem ten, kto pod nazwiskiem lub nazwą innego podmiotu ukrywa fakt prowadzenia, bądź rzeczywiste rozmiary swojej działalności, przez co naraża Skarb Państwa na straty finansowe. Warto zwrócić uwagę, że karalne jest już samo ryzyko zmniejszenia wpływów podatkowych. Wystarczy, że jest to prawdopodobne - nie musi wystąpić. Należy także pamiętać, że firmowanie swojej działalności cudzym nazwiskiem lub nazwą niekoniecznie oznacza posługiwanie się dokumentami czy pieczęciami identyfikującymi inny podmiot. Może to również polegać na podawaniu się za inną osobę lub firmę. Ale co ważne - przypomnijmy - musi wiązać się to z naruszeniem interesów fiskalnych państwa. Trzeba ponadto podkreślić, że odpowiedzialności nie musi obawiać się ten, kto pomaga prowadzić lub zarządzać czyjąś firmą, np. rodzinną.
Już wiemy, że firmanctwo - po spełnieniu określonych przesłanek - jest karalne. Jakiej kary jego sprawca może się spodziewać? W najlepszym przypadku grozi mu za to grzywna, w gorszym - kara pozbawienia wolności, a w najgorszym - obie te sankcje łącznie. Na złagodzenie wymiaru kary może liczyć tylko ten, kto naraził budżet na nieznaczne straty podatkowe. Przez nieznaczne straty podatkowe rozumie się w tym przypadku uszczuplenie podatku nieprzekraczające kwoty 152 tys. zł. Wówczas sprawcy grozi jedynie grzywna.
Tego powinien się spodziewać przedsiębiorca działający pod cudzym szyldem. Nasuwa się jednak pytanie, czy na tym, kogo nazwisko lub nazwa zostały wykorzystane do popełnienia występku skarbowego ciąży jakaś odpowiedzialność?
Konsekwencje niekonsekwencji
Można się w szczególności zastanawiać, czy firmujący, czyli osoba lub firma, która "użycza" szyldu innemu przedsiębiorcy, może odpowiadać za pomoc w popełnieniu czynu określonego w art. 55 K.k.s. W tym zakresie Kodeks karny skarbowy każe odwołać się do art. 18 § 3 K.k.
"Odpowiada za pomocnictwo, kto (...) swoim zachowaniem ułatwia (...) popełnienie (czynu zabronionego), w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie." |
Z przywołanego powyżej przepisu można wnioskować, że osoba, która ułatwia przedsiębiorcy firmanctwo, np. dostarcza mu pieczątki firmowe, odpowiada za pomocnictwo. Ale uwaga! Na odpowiedzialność naraża się jedynie ten, kto pomaga w popełnieniu przestępstwa skarbowego. W obrębie stosowania art. 18 § 3 K.k. nie znaleźli się sprawcy wykroczeń skarbowych. W konsekwencji mamy więc do czynienia z niekonsekwencją. Firmanctwo może bowiem funkcjonować zarówno jako przestępstwo, jak i wykroczenie skarbowe. Kwalifikacja zależy od kwoty podatku, którą budżet miałby stracić. Jeśli jest ona nieznaczna, mamy do czynienia jedynie z wykroczeniem. A to oznaczałoby, że osoba, która ułatwia jego popełnienie, nie może być karana za pomocnictwo. Kara ta czeka natomiast tego, kto pomaga w dokonaniu przestępstwa.
Ryzyko odpowiedzialności podatkowej
Firmujący powinien także liczyć się z ryzykiem odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe powstałe w czasie prowadzenia działalności pod jego szyldem.
"Jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby (...) posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności." |
Odpowiedzialności tej nie musi się jedynie obawiać ten, kto o wykorzystywaniu swojego nazwiska lub firmy nie wiedział. Jeśli jednak wyraził na to zgodę (a tak zdarza się najczęściej), skutki podatkowe go nie ominą. Będzie odpowiadał solidarnie z firmantem za długi podatkowe - i to całym swoim majątkiem. Mało tego - nie tylko za zaległości podatkowe wraz z odsetkami, ale i za podatki niepobrane oraz pobrane, a niewpłacone w związku z pełnieniem przez firmanta funkcji płatnika lub inkasenta, niezwrócone w terminie zaliczki naliczonego podatku VAT wraz z oprocentowaniem, a także powstałe koszty egzekucyjne. Ale co ważne! Urząd skarbowy musi najpierw wydać decyzję przenoszącą na tę osobę odpowiedzialność. Pewnym pocieszeniem może być jedynie fakt, że w pierwszej kolejności działaniom egzekucyjnym zostanie poddany firmant. Dopiero gdy okażą się one w całości lub w części nieskuteczne, komornik skarbowy przeprowadzi egzekucję z majątku firmującego.
Podatnicy uciekają się do różnych sposobów, aby uniknąć lub zmniejszyć opodatkowanie, a przykładem tego jest firmanctwo. Niekiedy skutki z tym związane okazują się być większe niż spodziewane zyski. Ryzyko jest, co prawda, wpisane w każde przedsięwzięcie gospodarcze, ale przedsiębiorca powinien odpowiedzieć sobie na pytanie, czy kalkulacja ta obejmuje również odpowiedzialność za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe.
Podstawa prawna:
- art. 113 ustawy z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. nr 137, poz. 926 ze zm.),
- art. 20 § 2, art. 53 § 4 i § 14, art. 55 ustawy z dnia 10.09.1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. nr 83, poz. 930 ze zm.),
- art. 18 § 3 ustawy z dnia 6.06.1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. nr 88, poz. 553 ze zm.).
Twoja Gazeta Podatkowa nr 38/2004, strona 12
Małgorzata Żujewska
