Wpływ inflacji odczuwamy zwłaszcza podczas codziennych zakupów. Ceny dóbr i usług systematycznie rosną. Wysoka inflacja wpływa też na nasze oszczędności. Ich realna wartość maleje, zwłaszcza jeśli nie odkładamy środków na lokatach czy kontach oszczędnościowych.
Z perspektywy Rady Polityki Pieniężnej Narodowego Banku Polskiego wysoka inflacja w Polsce wywiera zaś presje na podwyżki stóp procentowych. Tymczasem wysokość stóp NBP ma odzwierciedlenie w wysokości rat kredytów.
Wszyscy na różne sposoby odczuwamy zatem inflację. Ostatnimi czasy zarysował się jednak wyraźny trend. Mianowicie obserwujemy dezinflację. Co to tak naprawdę oznacza i jak wpłynie na nasze życie?
Dezinflacja, czyli spadek tempa inflacji
By zdefiniować dezinflację, trzeba sobie przypomnieć, czym jest inflacja. Otóż inflacja oznacza wzrost ogólnego poziomu cen. W jej wyniku wartość nabywcza pieniądza spada. W warunkach wysokiej inflacje za tę samą kwotę pieniędzy możemy kupić znacznie mniej niż wcześniej. Tymczasem od 2022 roku mamy do czynienia z dwucyfrową inflacją. Podobna sytuacja ostatnio miała miejsce na przełomie tysiącleci.
(Opracowanie własne na podstawie danych GUS)
W lutym 2023 poziom inflacji rok do roku był rekordowy i opiewał na aż 18,4%. Z każdym kolejnym miesiącem inflacja podawana przez Główny Urząd Statystyczny staje się coraz mniejsza. W lipcu wynosiła 10,8%. Od lutego do lipca bieżącego roku mamy do czynienia właśnie z dezinflacją, czyli spadkiem poziomu inflacji.
Kilka miesięcy wystarczyło, aby wskutek dezinflacji poziom inflacji w Polsce spadł o niemal 8 punktów procentowych. Zauważmy jednak, że pomimo dezinflacji wciąż obserwujemy wzrost cen rok do roku. Tempo wzrostu jest po prostu niższe.
Czym dezinflacja różni się od deflacji?
Dezinflacja oznacza, że inflacja cały czas występuje, tylko jej nasilenie jest nieco niższe. Z kolei deflacja jest odwróceniem inflacji. Kiedy występuje deflacja, to poziom cen spada. Za identyczną kwotę pieniędzy możemy więc nabyć więcej dóbr niż wcześniej. Inaczej mówiąc, pojęcie deflacji jest równoważne z ujemną inflacją. W Polsce deflacja niewielkich rozmiarów miała miejsce w latach 2014-2016.
(Opracowanie własne na podstawie danych GUS) Wbrew pozorom deflacja niekoniecznie jest pożądanym zjawiskiem w gospodarce. Ujemne tempo wzrostu cen może doprowadzić między innymi do spadku wzrostu gospodarczego. Z problemem chronicznej deflacji wywołującej spowolnienie gospodarcze zmagali się chociażby Japończycy.
Stopy procentowe, a dezinflacja
Poziom inflacji jest zależny od stóp procentowych NBP. Wzrost poziomu stóp procentowych powinien prowadzić do hamowania inflacji, a więc dezinflacji. Miejmy jednak świadomość, że wpływ ten jest rozłożony w czasie
W naszym kraju między 2014 a 2021 roku poziom stopy referencyjnej opiewał na maksymalnie 2%. W wyniku znacznego wzrostu inflacji Rada Polityki Pieniężnej NBP stopniowo podnosiła wysokość stóp procentowych. Obecnie stopa referencyjna opiewa na 6,75%.
(Opracowanie własne na podstawie danych GUS i NBP)
Na inflację i możliwość wystąpienia dezinflacji wpływa też szereg innych czynników niż tylko polityka monetarna banku centralnego. Dotyczy to zwłaszcza kursów walut, cen surowców oraz presji płacowej. Ponadto na inflację i doprowadzenie do dezinflacji wpływ wywierają decyzje polityczne. Przykładem tego jest zerowy VAT na żywność wprowadzony w ramach tarczy antyinflacyjnej. Ta decyzja, przynajmniej tymczasowo nieco obniżyła stopę inflacji.
Wprowadzenie zerowego VAT-u na żywność ma jednak negatywny wpływ na budżet państwa. Straty są szacowane w miliardach złotych. Powrót do standardowych stawek VAT na żywność jest planowany na 2024 rok. Będzie to miało istotne proinflacyjne oddziaływanie.
Jak (dez)inflacja wpływa na stopę bezrobocia?
Ekonomiści od dziesięcioleci chętnie posługują się krzywą Philipsa. Takowa ukazuje relację pomiędzy poziomem inflacji w gospodarce a stopą bezrobocia. Z krzywej Philipsa wynika, że im niższa inflacja, tym wyższe bezrobocie i odwrotnie.
Negatywne skutki dezinflacji mogłyby więc oznaczać między innymi wzrost bezrobocia. Trzeba jednak podkreślić, że zasadność stosowania krzywej Philipsa do współczesnej analizy sytuacji makroekonomicznej wzbudza duże kontrowersje.
Tymczasem wedle danych GUS bezrobocie w Polsce od lat jest niskie, stabilne i bliskie poziomowi tzw. bezrobocia naturalnego. Między 2018 a połową 2023 roku stopa bezrobocia wahała się od 4,9% do 6,9%.
W konsekwencji na tle strefy euro i całej UE Polska prezentuje się zupełnie inaczej pod względem inflacji i bezrobocia. Poziom stopy inflacji jest u nas wyjątkowo wysoki, a poziom bezrobocia niezwykle niski.
Czy dezinflacja jest korzystnym zjawiskiem?
Gospodarka to system naczyń połączonych. Każde zjawisko, w tym dezinflacja ma zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. W obecnych uwarunkowaniach trzeba jednak stwierdzić, że dezinflacja jest wysoce pożądana.
Kluczową kwestią jest to, czy zjawisko dezinflacji zostanie podtrzymane. Najkorzystniejsza sytuacja miałby miejsce, gdyby stopa inflacji była stabilna i przewidywalna. Optymalna stopa inflacji wynosi parę procent. Taki jest z resztą jeden z priorytetów, jak już w 2004 roku wyznaczył Narodowy Bank Polski. Cel inflacyjny NBP wynosi 2,5% z możliwością odchyleń o jeden punkt procentowy.
Dezinflacja powinna występować jeszcze długo, by przynajmniej zbliżyć się do celu inflacyjnego. Aktualne projekcje inflacyjne NBP zakładają, że wskaźnik inflacji CPI osiągnie poziom poniżej 4% w 2025 roku.
