Na czym polega skala podatkowa i ile wynosi w 2023?

Podatki - mało kto ich lubi, ale wszyscy musimy je płacić. Pieniądze z naszych portfeli trafiają do skarbówki, która z kolei zapewnia nam wszystko, co potrzebne do funkcjonowania w cywilizowanym społeczeństwie. Od dróg po szkoły, od służby zdrowia po ochronę przeciwpowodziową - wszystko to jest finansowane z podatków. Jak to działa? 

Dlaczego jedni płacą więcej, a inni mniej? Czy istnieje jakiś magiczny przelicznik, który decyduje o tym, ile z naszej pensji trafia na konto państwa? 

Przyjrzymy się skali podatkowej - tajemniczej tabeli, która decyduje o tym, ile podatku płaci każdy z nas. Dowiemy się, jakie są jej korzenie historyczne i jak kształtuje się obecnie w Polsce w 2023 roku. Omówimy też, dlaczego skala podatkowa bywa tak kontrowersyjna i dlaczego każda zmiana w niej wywołuje takie emocje. Przystępnie i na luzie, bez skomplikowanych tabel i wykresów. 

Jak obecnie kształtują się stawki podatku dochodowego w Polsce? 

Zmiany w polskich stawkach podatkowych były widoczne na przestrzeni lat. Wcześniej stawki te kształtowały się na poziomie 20%, 30% i 40%. Następnie od 1994 r. przyjęły wartości 21%, 33% i 45%. W 1998 r. zmieniły się na 19%, 30% i 40%. Zmiany w 2009 r. zredukowały liczbę stawek do dwóch: 18% i 32%. Ważną modyfikacją było obniżenie w 2019 r. niższej stawki do 17%, która obowiązywała do połowy 2022 r. Wtedy Polski Ład wprowadził dalsze zmniejszenie do 12%, mające zastosowanie do dochodów za cały 2022 r.

Obecnie w polskim systemie prawnym mamy dwie główne stawki: 12% i 32%, jak narzuciły ostatnie zmiany w podatku dochodowym. Jednak w ustawie o PIT można wyróżnić także inne stawki:

• 19% – stosowane dla przedsiębiorców opłacających podatek liniowy oraz w przypadku transakcji związanych z nieruchomościami, 

• 20% – dla osób nie mających stałego pobytu w Polsce, 

• 10% – w przypadku wygranych, 

• 75% – dotycząca niezgłoszonych dochodów."

Progi podatkowe dla lat 2023/2024 

W złożonych w 2023 roku deklaracjach podatkowych postanowiono znacząco podnieść podstawowy próg podatkowy. Aktualnie prezentują się one w ten sposób:

Podstawowy próg podatkowy - dotyczy kwot do 120 000 zł. Stawka podatkowa od 1 lipca 2022 roku to 12%, a mimo zmian wprowadzonych w ciągu roku, obejmuje również przychody uzyskane od początku stycznia. W trakcie wyliczania podatku należy uwzględnić kwotę obniżającą zobowiązanie podatkowe.

Wyższy próg podatkowy - dla kwot przekraczających 120 000 zł, od sumy przekraczającej tę wartość stosuje się 32% stawkę podatku dochodowego.

Sposoby na obniżenie podatków

Immanentną cechą istnienia podatków dochodowych i skal progresywnych jest obecność sposobów na obniżanie ich stawek. W przypadku firm obniżanie skali represji jest większa, ale istnieje także szereg ulg zwykle także dostępnych dla osób prywatnych. 

Przy rozliczeniu się z partnerem można podzielić przychód na dwie części (szczególnie gdy druga osoba ma znacznie niższy albo żaden przychód), co pozwala unikać przekroczenia wyższego progu podatkowego. Innymi sposobami mogą być:

1. Optymalizacja kosztów: na zmniejszenie podstawy opodatkowania jest optymalizacja kosztów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. 

2. Wykorzystanie ulg inwestycyjnych: w niektórych przypadkach, inwestycje w konkretne sektory gospodarki lub regiony kraju mogą skutkować ulgami podatkowymi. 

3. Otworzenie konta emerytalnego lub innych form oszczędzania: istnieją specjalne konta emerytalne oraz inne formy oszczędzania, które pozwalają na odłożenie części dochodów na przyszłość i jednocześnie obniżają podatek dochodowy. 

4. Rozważenie działalności na innych formach prawnych: często warto rozważyć prowadzenie działalności na innych formach prawnych, takich jak spółki osobowe czy kapitałowe.

5. Zatrudnienie doradcy podatkowego: jeśli prowadzisz działalność gospodarczą lub posiadasz złożone zobowiązania podatkowe, warto zastanowić się nad zatrudnieniem doradcy podatkowego. 

Jakie mamy ulgi indywidualne?

Przyjrzyjmy się teraz, jakimi możliwościami dysponują osoby indywidualne w Polsce. 

Skala podatkowa a podatek liniowy

Główną alternatywą dla skali podatkowej jest podatek liniowy w obecnych systemach podatkowo-prawnych. 

Zróbmy kilka porównań. 

Przykład 1: Przychód w wysokości 50 000 zł

Przy przychodzie w wysokości 50 000 zł, podatek według skali podatkowej wynosi 17% od pierwszych 85 528 zł, więc podatek wynosiłby 8 500 zł. Przy zastosowaniu podatku liniowego w wysokości 19%, podatek wynosiłby 9 500 zł. Różnica w obciążeniu podatkowym wynosi 1 000 zł.

Przykład 2: Przychód w wysokości 100 000 zł

Przy przychodzie w wysokości 100 000 zł, podatek według skali podatkowej wynosi 17% od pierwszych 85 528 zł (14 539,76 zł) oraz 32% od nadwyżki powyżej tej kwoty (4 630,72 zł), więc łączny podatek wynosi 19 170,48 zł. Przy zastosowaniu podatku liniowego w wysokości 19%, podatek wynosiłby 19 000 zł. Różnica w obciążeniu podatkowym wynosi 170,48 zł.

Przykład 3: Przychód w wysokości 200 000 zł

Przy przychodzie w wysokości 200 000 zł, podatek według skali podatkowej wynosi 17% od pierwszych 85 528 zł (14 539,76 zł) oraz 32% od nadwyżki powyżej tej kwoty (36 631,04 zł), więc łączny podatek wynosi 51 170,80 zł. Przy zastosowaniu podatku liniowego w wysokości 19%, podatek wynosiłby 38 000 zł. Różnica w obciążeniu podatkowym wynosi 13 170,80 zł.

Warto nadmienić, że nie uwzględniamy tutaj kwoty wolnej od podatku. 

A jak wyglądają kwoty z kwotą wolną

Zakładając teraz, że kwota wolna od podatku wynosi 30 000 zł, oto obliczenia dla przykładów przy podatku liniowym 19% i progresywnym 17%/32%:

Przykład 1: Przychód w wysokości 50 000 zł

Podatek według skali podatkowej: 17% od 20 000 zł (kwota powyżej 30 000 zł), więc podatek wynosi 3 400 zł. Podatek liniowy: 19% od 20 000 zł, więc podatek wynosi 3 800 zł. Różnica w obciążeniu podatkowym wynosi 400 zł.

Przykład 2: Przychód w wysokości 100 000 zł

Podatek według skali podatkowej: 17% od pierwszych 55 528 zł (kwota powyżej 30 000 zł do 85 528 zł), czyli 9 439,76 zł, oraz 32% od nadwyżki powyżej tej kwoty, czyli 4 631,04 zł, więc łączny podatek wynosi 14 070,80 zł. Podatek liniowy: 19% od 70 000 zł (kwota powyżej 30 000 zł), więc podatek wynosi 13 300 zł. Różnica w obciążeniu podatkowym wynosi 770,80 zł.

Przykład 3: Przychód w wysokości 200 000 zł

Podatek według skali podatkowej: 17% od pierwszych 55 528 zł (kwota powyżej 30 000 zł do 85 528 zł), czyli 9 439,76 zł, oraz 32% od nadwyżki powyżej tej kwoty, czyli 36 631,04 zł, więc łączny podatek wynosi 46 070,80 zł. Podatek liniowy: 19% od 170 000 zł (kwota powyżej 30 000 zł), więc podatek wynosi 32 300 zł. Różnica w obciążeniu podatkowym wynosi 13 770,80 zł.

Wpływ progów podatkowych na gospodarkę

Jak progi podatkowe wpływają na rozwój gospodarczy, inwestycje, innowacje, nierówności społeczne i konkurencyjność państwa na arenie międzynarodowej? Zanurzmy się w świat podatków i ekonomii!

Wpływ na rozwój gospodarczy

Progi podatkowe mają bezpośredni wpływ na rozwój gospodarczy. Wysokie podatki generalnie zniechęcają do inwestowania i tworzenia nowych miejsc pracy, co prowadzi do spowolnienia wzrostu gospodarczego. Z drugiej strony, odpowiednio ustawione progi podatkowe mogą zachęcać do działalności. Ostatecznie, wszystko sprowadza się do znalezienia złotego środka, gdzie podatki są wystarczająco wysokie, aby zapewnić finansowanie dla usług publicznych, ale nie na tyle wysokie, aby hamować rozwój gospodarczy. 

Wpływ na dystrybucję dochodów i nierówności społeczne

Podatki mogą także wpływać na dystrybucję dochodów i nierówności społeczne. Wysokie progi podatkowe dla najbogatszych mogą przyczynić się do zmniejszenia nierówności, ponieważ część ich dochodów jest przekazywana na cele społeczne i usługi publiczne. Oczywiście, to tylko jedna strona medalu. Warto zauważyć, że podatki mogą także wpływać na zachowanie ludzi – na przykład, mogą zachęcać do unikania podatków czy inwestowania w mniej opłacalne, ale bardziej korzystne podatkowo przedsięwzięcia.

Znaczenie dla konkurencyjności państwa na arenie międzynarodowej

W erze globalizacji, progów podatkowych można nie lekceważyć, jeśli chodzi o konkurencyjność kraju na arenie międzynarodowej. Kraje z niższymi podatkami mogą przyciągać więcej inwestycji zagranicznych, co prowadzi do zwiększenia wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy. Jednak to nie oznacza, że niskie podatki są rozwiązaniem na wszystkie problemy – należy również zwrócić uwagę na inne czynniki, takie jak jakość infrastruktury, siła robocza i stabilność polityczna.

Historia wprowadzenia podatku dochodowego

Historia wprowadzenia progów podatkowych sięga starożytności, choć progresywny system podatkowy, w którym podatnicy są podzieleni na różne przedziały dochodowe, jest bardziej nowoczesnym wynalazkiem.

1. Starożytność: W starożytnym Egipcie i Rzymie obowiązywały systemy podatkowe, które były jednak bardziej zbliżone do dzisiejszych podatków regresywnych. Często były to podatki obrotowe lub akcyzowe, które obciążały wszystkich obywateli w jednakowy sposób, niezależnie od dochodów.

2. Średniowiecze i renesans: W Europie średniowiecznej i renesansowej podatki były głównie nakładane na ziemie, handel i produkcję, a nie na dochody osób prywatnych. Podatki były często zbierane w formie opłat stałych lub danin w naturze.

3. Współczesność: Progresywne systemy podatkowe, w których podatnicy są dzieleni na różne przedziały dochodowe i płacą różne stawki podatkowe, są wynalazkiem XIX i XX wieku. Wielka Brytania wprowadziła pierwszy nowoczesny podatek dochodowy w 1799 roku w celu sfinansowania wojen napoleońskich. Niemal stulecie później, w 1909 roku, wprowadzono tam pierwszy progresywny system podatkowy.

4. Stany Zjednoczone: W USA progresywny podatek dochodowy został wprowadzony w 1913 roku po ratyfikacji 16. poprawki do Konstytucji. Od tego czasu system progresywny stał się podstawą amerykańskiego systemu podatkowego, chociaż stawki i progi podatkowe zmieniały się na przestrzeni lat w zależności od polityki rządu i potrzeb gospodarczych kraju.

5. Inne kraje: W miarę upływu czasu coraz więcej krajów na całym świecie zaczęło wprowadzać progresywne systemy podatkowe jako sposób na zwiększenie przychodów budżetowych i zmniejszenie nierówności społecznych. Progi podatkowe i stawki różnią się w zależności od kraju, ale zasada, że osoby o wyższych dochodach powinny płacić wyższe stawki podatkowe, jest wspólna.

Inne rodzaje rodzajów podatków

1. Progresywny system podatkowy:

   • W progresywnym systemie podatkowym, stawka podatkowa wzrasta w miarę wzrostu dochodu podatnika. W praktyce oznacza to, że im więcej zarabiasz, tym wyższy procent swojego dochodu płacisz jako podatek.

   • Zalety: Pomaga w zmniejszaniu nierówności społecznych poprzez przenoszenie części bogactwa od osób o wyższych dochodach do osób o niższych dochodach (poprzez programy społeczne finansowane z podatków). W teorii zachęca do bardziej sprawiedliwego podziału zasobów w społeczeństwie.

   • Wady: Może być postrzegany jako karanie ludzi za osiąganie wyższych dochodów i może zniechęcać do inwestowania, prowadzenia działalności gospodarczej lub podejmowania dodatkowej pracy.

2. Regresywny system podatkowy:

   • W regresywnym systemie podatkowym, stawka podatkowa maleje w miarę wzrostu dochodu podatnika. W praktyce oznacza to, że osoby o niższych dochodach płacą wyższy procent swojego dochodu jako podatek niż osoby o wyższych dochodach.

   • Zalety: Może zachęcać do inwestowania i tworzenia miejsc pracy, ponieważ osoby o wyższych dochodach płacą mniejszy procent swojego dochodu jako podatek.

   • Wady: Może zwiększać nierówności społeczne, ponieważ osoby o niższych dochodach płacą wyższy procent swojego dochodu jako podatek. Może być postrzegany jako niesprawiedliwy dla ludzi o niższych dochodach.

3. Proporcjonalny (lub liniowy) system podatkowy:

   • W proporcjonalnym systemie podatkowym, wszyscy podatnicy płacą tę samą stawkę podatkową, niezależnie od wysokości ich dochodów. W praktyce oznacza to, że każdy płaci ten sam procent swojego dochodu jako podatek.

   • Zalety: Prosty do zrozumienia i implementacji. Może być postrzegany jako bardziej sprawiedliwy, ponieważ wszyscy płacą tę samą stawkę podatkową.

   • Wady: Może być postrzegany jako nieuczciwy dla osób o niższych dochodach, które płacą ten sam procent swojego dochodu jako podatek co osoby o wyższych dochodach. Nie pomaga w zmniejszaniu nierówności społecznych.

Podsumowanie

Skala podatkowa to system, w którym stawka podatku dochodowego rośnie wraz ze wzrostem dochodu podatkowego. Oznacza to, że osoby z wyższymi dochodami płacą większy procent swojego dochodu w formie podatków. Skala podatkowa ma na celu rozłożenie obciążenia podatkowego na bardziej sprawiedliwy sposób, zwiększając stawki podatkowe dla osób z wyższymi dochodami.

Alternatywą dla skali podatkowej jest podatek liniowy, w którym wszystkie dochody są opodatkowane w jednakowej stawce. Przy wyborze między podatkiem progresywnym a liniowym warto wziąć pod uwagę zarówno własny poziom dochodów, jak i możliwość korzystania z ulg i odliczeń podatkowych.