Zaskakujący obraz świata finansów: 36 faktów, które cię zadziwią

zaPieniądze są symbolem bogactwa, środkiem wymiany, a także nośnikiem niezliczonych historii i ciekawostek. Dzisiaj zajmiemy się garścią anegdot z nimi związanymi. Od historycznych początków różnych walut, przez nietypowe metody płatności, aż po zaskakujące fakty dotyczące współczesnych systemów finansowych. 

Mamy nadzieję, że ta garść ciekawostek sprawi Ci przyjemność. 

Początki pieniądza

1. Początki pieniądza: nie sposób powiedzieć dokładnie, kiedy możemy notować pierwsze formy pieniądza. Jedne źródła podają jako pierwsze znane formy około 5000 lat temu w Mezopotamii i starożytnym Egipcie. Początkowo w formie przedmiotów o wartości użytkowej, takich jak ziarno, bydło czy muszle. W bardziej znanej nam formie szacuje się powstanie pieniądza na 4 tysiące lata później, co jest postrzegane jako równie przełomowy wynalazek, jak koło czy kalendarze. 

2. Pochodzenie symbolu dolara ($) - pochodzi on od hiszpańskiej waluty peso, której skrót "PS" stopniowo ewoluował do znaku, który znamy dzisiaj.

3. Najstarsza waluta w użyciu - jest nim funt brytyjski (GBP), który po raz pierwszy został użyty w roku 775 i  jest najstarszą walutą, która ciągle jest  w użyciu.

4. Chiny były pierwszym krajem, który zaczął używać papierowych pieniędzy. Początek stosowania szacuje się na między 120 lat przed naszą erą a sto lat później. .

5. Pierwsza moneta z wizerunkiem osoby żyjącej - za taką monetę uważa się wizerunek Juliusza Cezara na rzymskim denarze.

6. Pierwsze złote monety emitowane przez Krezusa w Lidii (dzisiejsza Turcja) około 600 roku p.n.e., uważane są za najstarsze. 

7. Pierwsza giełda papierów wartościowych powstała w Antwerpii w 1531 roku. Niewiele później powstała giełda w Amsterdamie w roku 1611. 

8. Najdroższa moneta to"Flowing Hair Silver/Copper Dollar" z 1794 roku, uważana za pierwszą monetę dolarową wybitą przez Stany Zjednoczone, została sprzedana na aukcji w 2013 roku za ponad 10 milionów dolarów. Z kolei na naszym podwórku na podium jest 100 dukatów Zygmunta III Wazy, sprzedana za 2,16 mln dolarów w 2018 roku w Nowym Jorku. 

9. Pierwsze banknoty pojawiły się w Chinach w VII wieku. Były to "jiaozi" – papierowe pieniądze, które zaczęto używać z powodu niedoboru metalu do produkcji monet. Trzysta lat wcześniej znalazły się jeszcze w obiegu “feiqian”, ale były dostępne tylko dla kupców. 

10. Pierwszy bankomat  został zainstalowany w Londynie w 1967 roku.

Nowoczesne waluty i technologia

1. Pierwsza karta kredytowa została wydana  w 1950 roku przez Diners Club umożliwiająca płacenie w hotelach i restauracjach.

2. Pierwsza transakcja przy użyciu Bitcoina miała miejsce w 2010 roku, kiedy to zakupiono dwie sztuki pizzy za 10 000 BTC. Wtedy transakcja miała wartość 25 dolarów. W chwili obecnej to równowartość ok. 1,5 mld zł. 

3. Pierwszym najmłodszym znanym milionerem Bitcoin został Erik Finman, który inwestował w kryptowaluty jako nastolatek, a majątek osiągnął mając 21 lat. 

4. Plastikowe pieniądze - australijski dolar był pierwszą walutą, która zaczęła używać banknotów z polimeru.

5. Wirtualna waluta w "World of Warcraft"  miała kiedyś wyższą wartość niż prawdziwa waluta wenezuelska. 

6. Banknoty Euro mają ponad 30 zabezpieczeń.

Ekonomia i Finanse

1. Największy poziom inflacji odnotowano w Zimbabwe w listopadzie 2008 roku rekordowy poziom inflacji, który wyniósł 79,6 miliarda procent.

2. Największym zrabowanym skarbcem był 2003 roku Iracki Bank Narodowy, z którego skradziono około 1 miliarda dolarów.

3. Nielegalne płacenie dużą liczbą drobnych monet jest nielegalne w niektórych krajach.

4. Pierwsze obligacje państwowe wydano w Wenecji w 1157 roku.

5. Dług Stanów Zjednoczonych jest jednym z największych na świecie, przekraczając 33 biliony dolarów.

6. Dług publiczny Japonii w stosunku do PKB jest jednym z największych na świecie, przekraczając 260% ich PKB.

Zdrowie i bezpieczeństwo

1. "Brudne pieniądze" - banknoty są jednym z większych siedlisk bakterii i wirusów. Badania w różnych krajach wykazywały ślady E. coli, salmonelli oraz narkotyków.

2. Pieniądze a szczęście -  według badań, dochód ma wpływ na poziom szczęścia, ale tylko do pewnego punktu. Po przekroczeniu pewnego progu dochodowego  dodatkowe pieniądze nie przynoszą proporcjonalnie większego szczęścia.

Inne ciekawostki

1. Jedną z najbogatszych osób w historii był Mansa Musa, władca Imperium Mali w XIV wieku, który był tak bogaty, że jego podróż do Mekki spowodowała inflację w regionach, przez które przechodził.

2. Pieniądze a filantropia - wiele z najbogatszych osób na świecie, takich jak Bill Gates czy Warren Buffett, zobowiązało się do oddania większości swojego majątku na cele charytatywne.

3. Złoto w oceanach - szacuje się, że w oceanach znajduje się w formie rozpuszczonej około 20 milionów ton złota o wartości biliarda dolarów. Dla porównania, łączne wydobycie na ziemi to dotychczas ponad 200 tysięcy ton. 

Największe nominały banknotów w historii

Do miana największego nominał banknotu w historii papierowych pieniędzy aspiruje kilka przypadków. Prawdopodobnie największą denominacją był węgierski banknot o nominale 100 kwintylionów pengő (100,000,000,000,000,000,000 pengő) wydany po II wojnie światowej.

Uznawane za jedne z największych banknotów:

1. 100 trylionów dolarów Zimbabwe, wprowadzony w 2009 roku w odpowiedzi na hiperinflację.

2. 100 milionów funtów brytyjskich drukowane na papierze rozmiaru A4 wykorzystywane jako zabezpieczenie dla funtów emitowanych w Irlandii Północnej i Szkocji przez lokalne banki. Wydrukowano ich tylko 40 sztuk. 

3. 1 milion funtów brytyjskich używane do podobnych celów jak te o nominale 100 milionów, jednak są mniejsze i wydrukowano ich 4 tysiące sztuk.

4. 100 tysięcy dolarów amerykańskich będący najwyższym nominałem w USA, służył wyłącznie do rozliczeń pomiędzy Rezerwą Federalną i amerykańskim skarbem.

5. 500 tysięcy bahtów tajskich wyemitowany na cześć rocznicy ślubu króla Bhumibola Adulyadeja z królową Sirikit, jest prawdopodobnie najbardziej wartościowym banknotem, który legalnie może posiadać osoba fizyczna.

6. 10 tysięcy dolarów amerykańskich upamiętniający Salmona Chase’a, jest używany głównie do regulowania płatności pomiędzy bankami i dużymi przedsiębiorstwami.

Wartość pieniądza opierająca się jedynie na zaufaniu

Na koniec część bardziej edukacyjna. Historia pieniądza jest fascynująca, bowiem jak mało co, wpływała na rozwój ludzkości. Wiąże się z nią wiele aspektów, ale na koniec przytoczmy tylko jeden z nich. Przez tysiące lat pieniądze miały pokrycie w kruszcach, które leżały najczęściej w skarbach instytucji finansowych. 

Wszystko się zmieniło w ostatnim stuleciu. Dzisiejszy pieniądz nazywany “fiducjarnym” (lub w skrócie fiat), opiera się tylko wyłącznie na zaufaniu, że kilkanaście procent osób nie zechce wypłacić swoich oszczędności w jednym momencie. 

Cały system zaczął zmieniać się po drugiej wojnie światowej, gdy państwa zobowiązały się do utrzymywania stabilnych kursów udając, że będzie oparty na parytecie złota. W skrócie oznaczało to, że ilość waluty ma odwzorowywać zasoby metali umieszczone w skarbcach. 

W praktyce jednak zaczął przeważać parytet dolara, co doprowadziło w latach 70. do całkowitego zerwania z ułudą tego, że papierowe, bawełniane lub plastikowe prostokąty w naszych portfelach mają jakiekolwiek pokrycie w kruszcach. 

To z kolei doprowadziło do rosnącego dodruku pieniądza, który trwa do dziś.  Obecnie ok. 90-92% pieniędzy to z kolei tylko cyfrowy zapis. Obecnie każdy zaciągnięty kredyt, generuje tylko wirtualny zapis, który jest obietnicą, że dług zostanie spłacony. 

Posłużmy się przykładem. Rekordowe depozyty złota w skarbcach Narodowego Banku Polskiego to dzisiaj nieco ponad 310 ton, a to oznacza pokrycie na kwotę ok. 80 mld zł. Dla porównania na koniec 2021 r. podaż pieniądza M3 (gotówka w obiegu, depozyty do 2 lat, operacje z przyrzeczeniem odkupu i dłużne papiery wartościowe z terminem do 2 lat) wynosiła 1 985 mld zł. 

Podsumowując, cały system finansowy opiera się na wielkiej liczbie osób wierzących. Wierzących w to, że większość dłużników będzie regularnie spłacało swoje długi, a cała reszta nie będzie chciała wypłacić swojej gotówki. Zresztą już teraz nie mogą tego tak łatwo zrobić. A jak nadejdzie waluta CBDC, to już na zawsze tak zostanie.