Jaki rodzaj spółki wybrać, aby zabezpieczyć swoje interesy?

W Polsce możemy spotkać wiele rodzajów spółek i innych form prawnych, które mogą je uzupełniać. Przyjrzyjmy się im, by zasugerować, które  z nich można wykorzystać, by dostatecznie mocno chronić swój kapitał. Wszelkie ostatecznie decyzje należy oczywiście skonsultować z doradcą podatkowym i prawnikiem. 

Dlaczego jednoosobowa działalność gospodarcza jest tak niebezpieczna?

Jest to najbardziej niebezpieczna forma prowadzenia biznesu. Mimo że jest ona najprostsza, najbardziej odruchowa i najbardziej promowana przez państwo i banki to niesie za sobą szereg ryzyk:

1. Pełna odpowiedzialność: główne ryzyko związane wynika z faktu, że właściciel jest w pełni odpowiedzialny za wszystkie długi i zobowiązania swojego przedsiębiorstwa. To oznacza, że jeżeli firma popadnie w kłopoty finansowe, wierzyciele mogą domagać się spłaty długów nie tylko z majątku firmy, ale także z osobistego majątku właściciela.
   
   W praktyce oznacza to nie tylko możliwość utraty np. nieruchomości, ale także obciążenie przedsiębiorcy wielomilionowymi długami, które będzie musiał spłacać do końca życia. A w przypadku braku intercyzy, także jego małżonek lub małżoinka.

2. Brak kontynuacji po śmierci właściciela: w przeciwieństwie do spółek, jednoosobowa działalność gospodarcza automatycznie kończy swoje istnienie po śmierci właściciela. Stwarza to masę problemów co do ciągłości działania firmy zanim nie skończy się postępowanie spadkowe.

3. Trudności w pozyskiwaniu kapitału: firmy te mają mniejszy prestiż od spółek, więc trudniej jest im pozyskać kapitał zewnętrzny. Co jest o tyle dziwne, że to spółki trudniej jest potem windykować.

4. Brak oddzielenia między osobą a biznesem: W jednoosobowej działalności gospodarczej nie ma rozróżnienia między osobą prowadzącą działalność a samą działalnością. To oznacza, że problemy finansowe w sferze prywatnej mogą wpływać na działalność firmy i vice versa.

Jakie są rodzaje spółek w Polsce - w skrócie

W polskim prawie handlowym możemy wyróżnić następujące rodzaje spółek:

1. Spółki osobowe:

   • Spółka prosta (nie jest to sensu stricte spółka osobowa, ale niektórzy ją tak kwalifikują)

   • Spółka cywilna

   • Spółka jawna

   • Spółka partnerska

   • Spółka komandytowa

   • Spółka komandytowo-akcyjna

2. Spółki kapitałowe:

   • Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.)

   • Spółka akcyjna (S.A.)

   • Prosta spółka akcyjna (P.S.A.)

Spółki osobowe charakteryzują się tym, że podmiotowość prawna i odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki jest różnie regulowana - w spółkach jawnych, partnerskich i komandytowych wspólnicy odpowiadają za długi spółki swoim majątkiem. W spółce komandytowo-akcyjnej tylko komplementariusze odpowiadają bez ograniczenia swoim majątkiem, a komandytariusze - do wysokości wkładu. 

Jednak nie należy całkowicie ich odrzucać, biorąc pod uwagę bezpieczeństwo kapitalu i posiadanych aktywów. Można bowiem stosować większe konstrukcje, gdzie wspólnikiem spółkji osobowej jest spółka kapitałowa, co pozwoli na zwiększenie bezpieczeńśtwa.

Spółki kapitałowe są z kolei charakteryzowane przez posiadanie osobowości prawnej, a odpowiedzialność udziałowców (w spółce z o.o.) lub akcjonariuszy (w S.A.) za zobowiązania spółki jest ograniczona do wysokości wniesionego wkładu (udziałów lub akcji). I na tych formach się skupimy. A głównie na spółce z  ograniczoną odpowiedzialnością 

Dodatkowo istnieją jeszcze inne formy prawne, które mogą znaleźć zastosowanie w ochronie niektórych elementów majątku lub prowadzenia szczelnej formy działalności połączonych z tradycyjnymi spółkami:

• spółdzielnia

• fundacja

• stowarzyszenie

Czy też bardziej abstrakcyjne, jak: 

• kościół

• związek pracodawców

Nie wyczerpuje to form prawnych występujących w Polsce. 

Ryzyka w prowadzeniu spółek cywilnych

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, a co za tym idzie, nie jest uznawana za przedsiębiorcę i nie ma możliwości podejmowania działań prawnych, w tym nie ma zdolności do występowania jako powód lub pozwany w procesach sądowych.

Z tego faktu może wynikać szereg problemów. Jednym z nich jest kwestia, kto jest odpowiedzialny za odprowadzanie podatku od nieruchomości kupionych łącznie przez wspólników spółki. 

Drugim zagrożeniem jest odpowiedzialność pieniężna. Brak prawnej skutkuje przeniesieniem pełnej odpowiedzialności za jej czyny i zaniedbania na wspólników. Najbardziej zauważalnym przejawem tego obciążenia jest odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Każdy ze wspólników ponosi pełną odpowiedzialność za długi "spółki", co oznacza, że może być wezwany do pokrycia ich wartości z własnego majątku, razem z pozostałymi wspólnikami.

Trzecim ryzykiem jest ustanie członkostwa w spółce, w przypadku śmierci wspólnika. W razie dwuosobowych spółek skutkiem jest rozwiązanie tej formy prawnej, a to z kolei może powodować daleko idące skutki. 

Rolę wspólnika w spółce cywilnej mogą pełnić osoba fizyczna, osoba prawna, jak na przykład spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, czy "ułomna" osoba prawna, na przykład spółka jawna. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że inne spółki cywilne, czy organizacje bez zdolności prawnej, nie mają możliwości bycia wspólnikami w tej formie spółki. Nie ma wymogu, aby wspólnik spółki cywilnej był przedsiębiorcą - prawa do bycia wspólnikiem mają na przykład organizacje non profit czy konsumenci. 

Można wobec tego z doradcą podatkowym planować większe konstrukcję złożone z kilku podmiotów, które optymalnie zabezpieczą nasze interesy. Istotne jest wobec w przypadku sporządzania umów spółek cywilnych branie pod uwagę, czy nie warto najpierw założyć odpowiedniej spółki lub spółek kapitałowych. 

Zalety spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Jest to najpopularniejsza forma prowadzenia działalności w formie spółki. Według danych w 2023 r. zarejestrowanych było w Polsce około 450 tysięcy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. W porównaniu do 1200 spółek prostych i 8000 spółek akcyjnych stanowi to drastyczną przewagę. 

Zalety prowadzenia spółki zoo są już dość powszechnie znane:

• Minimalny kapitał zakładowy na poziomie jedynie 5000 zł. Możliwość podziału go na udziały warte 50 zł umożliwia swobodny podział władzy w spółce. Dodatkowo istnieje możliwość wniesienia kapitału zakładowego w wartościach niepieniężnych, jak 

  • Nieruchomości i prawa wieczystego użytkowania gruntów: takie jak budynki, działki czy mieszkania, mogą być wniesione jako wkład do kapitału zakładowego.

  • Ruchomości: maszyny, samochody, sprzęt komputerowy, meble itp.

  • Prawa majątkowe: prawa autorskie, patenty, znaki towarowe, licencje, know-how itp.

  • Inne wartości majątkowe, które mogą być przedmiotem obrotu gospodarczego i które można wyrazić w złotówkach, na przykład wartościowe papiery, udziały w innych spółkach.

• Ograniczenie odpowiedzialności udziałowców za długi spółki. W pewnym stopniu dotyczy to także zarządu w przypadku dopełnienia odpowiednich procedur w przypadku wystąpienia niewypłacalności firmy. 

• Ochrona przed ZUS. Właściciel jednoosobowej spółki z o.o. nie uniknie obowiązku odprowadzania składek ZUS. Wspólnik, który ma najwyżej 70 proc. udziałów już może. 

• Ograniczona windykacja. W przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej urząd może wejść natychmiast na wszystkie konta właściciela i zacząć od razu windykować resztę jego własności. W przypadku spółki, zanim dojdzie do potencjalnej odpowiedzialności prawnej zarządu, minie zwykle długi czas procesu.

• Uniezależnienie od śmierci właścicieli. Forma prawna trwa wg ustalonych statutów i umów niezależnie od ewentualnego braku założycieli, właścicieli czy zarządu. 

Ryzyka spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka te oferują swoim udziałowcom zabezpieczenie przed odpowiedzialnością finansową, ale istnieją sytuacje, które nie są objęte tym zabezpieczeniem:

1. Odpowiedzialność zarządu: członkowie zarządu mogą być odpowiedzialni za zobowiązania firmy w sytuacji niewypłacalności, jeśli nie złożą wniosku o upadłość w odpowiednim czasie. 

2. Zobowiązania podatkowe: dużo większa odpowiedzialność dotyczy zarządu za niektóre zobowiązania podatkowe w przypadku uchybień formalnych. Ważne jest zauważenie, że wymieniona odpowiedzialność obejmuje również okres przed formalnym zarejestrowaniem spółki w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. To dotyczy więc także spółek kapitałowych w trakcie organizacji. Co więcej, jeśli w spółkach kapitałowych w trakcie organizacji zarząd nie został jeszcze powołany, odpowiedzialność może spaść na pełnomocnika spółki, a w sytuacji, gdy pełnomocnik nie został powołany, odpowiedzialność ta przechodzi na samych wspólników spółki.

3. Niewłaściwe prowadzenie ksiąg: w przypadku braków, błędów lub nieprawidłowości w dokumentach księgowych, członkowie zarządu mogą być pociągnięci do odpowiedzialności prawnej.

Zalety spółki akcyjnej

Jest to forma prawna przeznaczona dla dużych graczy.

Najważniejsze zalety toe: 

1. Ograniczona odpowiedzialność: podobnie jak w przypadku spółki z o.o., akcjonariusze spółki akcyjnej, za zobowiązania spółki odpowiadają tylko w ramach akcji, w które zainwestowali.  Odpowiedzialność jest ograniczona do wartości wniesionych wkładów.

2. Możliwość pozyskiwania kapitału: może emitować akcje i inne papiery wartościowe, co jest skutecznym sposobem na pozyskiwanie kapitału. 

3. Wiarygodność i prestiż: jest to forma prawna zarezerwowana dla największych przedsiębiorstw, więc siłą rzeczy kojarzy się z prestiżem. 

4. Płynność akcji: akcje są łatwo zbywalne, co stanowi dodatkową zaletę dla inwestorów. No i można wejść zawsze na giełdę. 

5. Możliwość długotrwałego istnienia: może ona przetrwać śmierć czy rezygnację akcjonariuszy

Ryzyka spółki akcyjnej

Spółka akcyjna, choć ma wiele zalet, niesie za sobą również pewne ryzyka.
Oto niektóre z nich:

1. Wysokie koszty utrzymania: prowadzenie takiej formy prawnej to nie tylko pełna księgowość. Koszty te obejmują większą ilość wymaganej dokumentacji, audyty, a także koszty związane z wynagrodzeniami dla członków zarządu i rady nadzorczej.

2. Zwiększona biurokracja: to są także raporty i inne dokumenty jak protokoły z posiedzeń zarządu czy  walnych zgromadzeń.

3. Ryzyko publicznego obrazu: jako że spółki akcyjne są często pod większym nadzorem ze strony mediów, inwestorów i regulatorów, ich transparentność może negatywnie wpływać na zachowanie poufności niektórych informacji, 

4. Wymóg utworzenia m in. rady nadzorczej: konieczność tworzenia kolejnych organów nadzorczych bardziej obciąża bilans spółki. 

Zalety Prostej spółki akcyjnej

Prosta spółka akcyjna (PSA) została wprowadzona do polskiego prawa w 2020 roku jako nowy typ spółki handlowej. Została ona stworzona z myślą, by ułatwić prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie dla startupów. W Polsce zwykle takie rozwiązania są karykaturą rozwiązań w czołowych krajach, jak np. w Wielkiej Brytanii, gdzie funkcjonuje świetnie spółka Ltd. Wspomnijmy o cechach PSA poniżej. 

 Oto niektóre z zalet PSA:

1. Elastyczność umowy spółki: PSA daje akcjonariuszom większą swobodę w kształtowaniu postanowień umowy spółki, co pozwala na dostosowanie struktury i działalności spółki do indywidualnych potrzeb.

2. Możliwość przekazania praw głosu: pozwala ona na większą elastyczność w tworzeniu różnych klas akcji, co obejmuje możliwość tworzenia akcji bez prawa głosu. To umożliwia przyciąganie inwestorów bez zagrożenia utraty kontroli nad spółką.

3. Minimalny kapitał zakładowy: nie wymaga minimalnego kapitału zakładowego.

4. Elektroniczne założenie: można założyć całkowicie online, co ułatwia proces rejestracji.

5. Płynność akcji: akcje PSA są łatwo zbywalne.

Ryzyka prostej spółki akcyjnej

1. Rejestr akcjonariuszy PSA: na posiadaczy takiej formy prawnej nakłada się obowiązek rejestrowania wszelkich zmian w akcjonariacie. Samo prowadzenie rejestru to koszt mocno ponad 1000 zł, a wszelkie zmiany kosztują 50-100 zł za wyciąg raportu lub jego korekcję. 

2. Brak pewności prawnej: biorąc pod uwagę, że PSA jest nową formą prawną, istnieje pewien stopień niepewności, jak sądy będą interpretować i stosować zasady dotyczące tego typu spółki. 

3. Zwiększone wymogi sprawozdawcze: PSA jest zobowiązana do sporządzania i publikowania rocznych sprawozdań finansowych.

Konstrukcja 2 spółek dla zapewnienia bezpieczeństwa

Bardzo efektywnym sposobem zabezpieczania interesów biznesowych jest założenie przynajmniej dwóch spółek. Jedna odpowiadająca za działalność operacyjną, a druga za działalność kapitałową. 

W najprostszym ujęciu chodzi o to, by jedna z nich była narażona na ryzyko bankructwa poprzez prowadzenie działalności, podpisywanie umów i, zawierania kontraktów oraz realizacji projektów. 

Druga spółka miałaby natomiast wszelkie dostępne zasoby, jak maszyny, nieruchomości, prawa do oprogramowania itd. Następnie dzierżawiła, pożyczała, leasingowała… by te dobra spółce pierwszej. W przypadku bankructwa tamtej, druga zachowując większość aktywów, może łatwo wypożyczyć je nowopowstałej spółce i podjąć działalność nie czekając na wyroki sądów. 

Z wyboru odpowiedniej formy prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce zależy wiele – od poziomu zabezpieczenia majątku przez właściciela, aż do skomplikowania codziennej operacyjności. Powyższy artykuł jest jedynie poglądowy, a przed podjęciem ostatecznych decyzji, należy się skonsultować się z doradcą podatkowym i prawnikiem, by zminimalizować ryzyka i wykorzystać dostępne atuty różnych form spółek i innych konstrukcji prawnych.