Ostrygi i małże zebrane w najściślej chronionych, morskich rezerwatach Brazylii zawierały w swoich tkankach mikroplastik. Zanieczyszczenie, najprawdopodobniej dostało się tam z wiatrem i morskimi prądami - ustalili naukowcy z Federalnego Uniwersytetu w Sao Paulo.
„Dotyczy to na przykład Atolu das Rocas, gdzie nie ma żadnej działalności gospodarczej, a turyści nie mają wstępu. Mikroplastiki mogą docierać do takich miejsc, unosząc się z wiatrem lub prądami oceanicznymi” – mówi prof. Ítalo Braga, koordynator badania przedstawionego na łamach pisma „Environmental Research.
Badacze posłużyli się analizą tkanek miejscowych ostryg i małży. Mięczaki te są bowiem uważane za morskie organizmy wskaźnikowe. Odżywiają się, filtrując wodę morską, a pokarm zawarty w wodzie zatrzymuje się na ich skrzelach działających jak sita. Maleńkie rzęski przenoszą go następnie do żołądków. Jeśli woda zawiera zanieczyszczenia, takie jak mikroplastiki, mięczaki również je zatrzymują.
Zamiast pobierać próbki wody, które stale się zmieniają, naukowcy badają więc mięczaki, ponieważ kumulują one zanieczyszczenia w czasie i pokazują bardziej wiarygodną historię skażenia.
Średnie stężenie plastiku wynosiło 0,42 cząstki na gram mokrej tkanki.
Spośród analizowanych miejsc największe zanieczyszczenie odnotowano w rezerwacie Archipelagu Alcatrazes – 0,90 cząstki na gram, natomiast najniższe stężenie - w Rezerwacie Biologicznym Atol das Rocas – 0,23 cząstki na gram.
Analiza chemiczna pozwoliła zidentyfikować niecałe 60 proc. cząstek.
Znaleziono głównie polimery alkidowe (28,1 proc.), stosowane w farbach i lakierach – prawdopodobnie pochodzące z łodzi i jednostek turystycznych; celulozę (21 proc.), która może mieć pochodzenie naturalne lub antropogeniczne (papier, tektura, resztki jedzenia itp.); politereftalan etylenu - PET (14 proc.) powszechnie występujący w opakowaniach plastikowych i włóknach syntetycznych - uwalniany podczas prania i spływający do morza wraz z wodami miejskimi; oraz politetrafluoroetylen - teflon (12,3 proc.) - obecny m.in. w powłokach nieprzywierających i przemysłowych.
„Wzdłuż wybrzeża Brazylii znajduje się wiele obszarów o różnym poziomie ochrony. Parki narodowe, takie jak Abrolhos i Fernando de Noronha, są silnie chronione, podczas gdy inne dopuszczają pewien stopień ingerencji człowieka. Nasze badania skoncentrowały się na obszarach ochrony ścisłej, określanych w międzynarodowej literaturze specjalistycznej jako no-take – są to szczególnie restrykcyjnie chronione morskie obszary. Wybraliśmy dziesięć z nich: Park Narodowy Jericoacoara, Atol das Rocas, Fernando de Noronha, Rio dos Frades, Abrolhos, Tamoios, Alcatrazes, Guaraqueçaba, Carijós i Arvoredo” – wyjaśnia prof. Braga.
„Pozytywna wiadomość jest taka, że zanieczyszczenie we wszystkich tych obszarach jest poniżej międzynarodowej średniej dla morskich rejonów chronionych. Jest też znacznie niższe od średniej brazylijskiej dla obszarów niezabezpieczonych. Miejsca o wysokim stopniu zanieczyszczenia, takie jak Santos i niektóre plaże w Rio de Janeiro są zanieczyszczone od 50 do 60 razy bardziej. Santos ma jedno z najwyższych stężeń mikroplastików na świecie” – dodaje ekspert.
Naukowcy podkreślają, że samo utworzenie morskich obszarów chronionych nie wystarczy, aby zatrzymać zanieczyszczenia. Może nie wystarczyć nawet skuteczne zarządzanie środowiskowe oraz rygorystyczne egzekwowanie przepisów, jeśli weźmie się pod uwagę, że mikroplastik może nie powstawać lokalnie, lecz być transportowane z daleka, przez atmosferę i prądy oceaniczne.
„Niezbędne są więc działania o zasięgu światowym, takie jak Globalny Traktat o Plastikach, który jest obecnie negocjowany i opracowywany pod koordynacją Programu Środowiskowego Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP), mogą przynieść realną zmianę” – podsumowuje prof. Braga.
Marek Matacz (PAP)
mat/ agt/