Społeczny dialog jest oczywiście bardzo potrzebny, czasem jednak odbywa się bez dostatecznego zrozumienia istoty rozmowy. Warto więc poznać szczegóły - w tym przypadku historii powstania KRUS - aby potem móc odwołać się do fachowych informacji.
Początki
Rolnicze ubezpieczenia społeczne rozwijały się sektorowo. W roku 1946 w pierwszej kolejności objęto nimi ludność zatrudnioną w państwowych gospodarstwach rolnych. W roku 1962 objęci byli ubezpieczeniem społecznym członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych. Ludność pracująca w rolnictwie prywatnym najdłużej czekała na objęcie jej ubezpieczeniem społecznym. Do roku 1962 pewną formą zabezpieczenia starości rodziców było przekazywanie gospodarstw następcom w zamian za ich alimentowanie na podstawie umowy o dożywocie.
Otrzymując gospodarstwo w wyniku takiej umowy, następcy zobowiązywali się do świadczeń pieniężnych lub świadczeń w postaci naturaliów na rzecz swoich wstępnych. Przy okazji należy podkreślić, że ta forma zabezpieczenia rodziców przez dzieci najczęściej wynikała z zasad społecznej nauki kościoła, która uznaje, że pomoc rodziny w zabezpieczeniu starości ma pierwszeństwo przed pomocą społeczną państwa.
Wspomniana instytucja dożywocia nie gwarantowała tej ludności trwałego zaspokojenia potrzeb socjalnych. Sytuacja związana z zabezpieczeniem starości tej grupy ludności stawała się z początkiem lat 1960. coraz trudniejsza. Ówczesne władze widząc, że prawie 1/3 ogólnej liczby gospodarstw prywatnych należała do osób będących w wieku emerytalnym lub zbliżających się do niego, rozpoczynają proces legislacyjnego rozwiązania tego problemu.
W roku 1962 powstaje ustawa o przejmowaniu niektórych nieruchomości rolnych w zagospodarowanie lub na własność państwa oraz o zaopatrzeniu emerytalnym właścicieli tych nieruchomości. Ustawa ta miała charakter selektywny i uznaniowy. Jednym z warunków otrzymania świadczeń było przekazanie państwu gospodarstwa o powierzchni wynoszącej co najmniej 2 ha powierzchni.
W roku 1968 pojawia się kolejna ustawa o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność państwa. Przepisy tej ustawy bardziej rygorystycznie odnoszą się do warunków otrzymywania świadczeń. Przewidywały one renty starcze i renty inwalidzkie. Świadczenia te miały charakter ekwiwalentu za przekazane gospodarstwo pod warunkiem, że jego powierzchnia była większa niż 5ha użytków rolnych.
Przyjęte tymi ustawami rozwiązania miały charakter fakultatywny, uznaniowy i przewidywały tylko jedno świadczenie za przekazane państwu gospodarstwa, bez względu na liczbę osób pracujących w nim. Większą rolę w działaniach socjalnych ówczesnego państwa na rzecz ludności chłopskiej miało Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 1971 r. w sprawie świadczeń leczniczych. Rolnicy i członkowie ich rodzin zostali objęci „bezpłatnymi” świadczeniami lekarskimi. Należy podkreślić, że dla zrekompensowania kosztów tych świadczeń zwiększono wymiar podatku gruntowego, zwłaszcza dla gospodarstw najmniejszych obszarowo, ponieważ wśród nich było najwięcej osób podlegających tym świadczeniom.
Gospodarstwo na własność państwa
Kolejnym etapem mającym na celu rozwiązanie problemu zabezpieczenia starości rolników indywidualnych była ustawa z 29 maja 1973 r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa za rentę i spłaty pieniężne. Ustawa ta godziła problem właściwego wykorzystania ziemi rolniczej ze sprawami zabezpieczenia rolników na starość. Rozwiązywała ona jednak w większym stopniu problemy socjalne ludności chłopskiej, ponieważ podniesiono wysokość świadczeń, utrzymując fakultatywność obszarową gospodarstwa, którą tym razem określono na co najmniej na 2ha.
Kolejna ustawa z 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin rozpoczyna ona tworzenie systemu rodzinnego ubezpieczenia społecznego. Ustawa ta miała osiągnąć trzy cele:
- socjalny - dzięki zapewnieniu emerytur i rent rolnikom, którzy przekazali gospodarstwo rolne nie tylko państwu, ale i następcy,
- produkcyjny - nastąpiło tu uzależnienie wysokości świadczeń od wartości wyprodukowanych i sprzedanych państwu produktów,
- strukturalny - przez przeciwdziałanie rozdrobnieniu gospodarstw rolnych oraz stymulowanie procesu zmiany pokoleń w rolnictwie.
- emerytury i renty inwalidzkie dla rolników, którzy sprzedali państwu produkty rolnicze o wartości co najmniej 15 tys. zł rocznie, opłacali składki oraz przekazali gospodarstwo państwu lub następcy, osiągając przy tym wiek 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni) lub zostali zakwalifikowani do I lub II grupy inwalidzkiej,
- renty rodzinne,
- dodatki do emerytur i rent,
- świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych tj. zasiłek chorobowy, jednorazowe odszkodowania,
- zasiłki porodowe,
- zasiłki na dzieci kalekie.
Regulacje ubezpieczenia społecznego rolników wprowadzone ustawą z 1977 r. spotkały się z dość dużym społecznym zainteresowaniem. Pod rządami tej ustawy przekazano około 330 tys. gospodarstw następcom i około 100 tys. gospodarstw państwu. W wyniku zawartych porozumień między rządem a Solidarnością Rolników Indywidualnych 14 grudnia 1982 r. zostaje przyjęta nowa ustawa o ubezpieczeniu emerytalno-rentowym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Ustawa ta wbudowała rolnicze ubezpieczenia społeczne w formułę pracowniczych ubezpieczeń społecznych i wprowadziła następujące rozwiązania:
- objęła ubezpieczeniem małżonków rolników oraz domowników,
- zapewniła odrębne świadczenia dla każdego z ubezpieczonych,
- zrównała poziom najniższych rent i emerytur dla ubezpieczonych rolników z poziomem najniższej emerytury i renty pracowniczej,
- uzależniła wypłatę podstawowych świadczeń (emerytur i rent) od obowiązku sprzedaży produktów rolniczych za co najmniej 15 tys. zł rocznie,
- wprowadziła zasadę corocznej waloryzacji świadczeń i składek,
- wprowadzono zróżnicowanie wymiaru składek od osoby i od powierzchni gospodarstwa.
Nowy system zapoczątkowała ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Przepisy tej ustawy wprowadziły:
- podział ryzyk ubezpieczeniowych na ryzyko ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ryzyka ubezpieczenia emerytalno-rentowego,
- oddzielenie składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz na ubezpieczenie emerytalno-rentowe,
- nowe zasady wymiaru emerytur i rent wyróżniając w nich część składkową i uzupełniającą,
- likwidację warunków uzyskania świadczenia, jakim było poprzednio zbycie własności gospodarstwa,
- wydzielenie instytucjonalne rolniczego ubezpieczenia społecznego i powołanie od 1 stycznia 1991 r. Kasy Ubezpieczenia Rolniczego Społecznego (KRUS) oraz zobowiązanie jej m.in. do prowadzenia działalności prewencyjno-rehabilitacyjnej,
- nowe zasady finansowe - powołano samofinansujący się fundusz składkowy, który obsługuje ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe i macierzyńskie oraz fundusz emerytalno-rentowy, który obsługuje ubezpieczenia emerytalno-rentowe; z kolei fundusz prewencji i rehabilitacji obsługuje działalność prewencyjną i rehabilitacyjną KRUS oraz fundusz administracyjny, który finansuje obsługę całego systemu,
- podział ubezpieczonych na 2 kategorie - obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu podlegają rolnicy oraz ich domownicy, których gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1ha przeliczeniowego powierzchni lub dział specjalny i prowadzą osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą; dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu mogą podlegać inni rolnicy, którzy prowadzą działalność rolniczą osobiście i na własny rachunek, ale nie spełniają norm gospodarstwa rolnego lub działu specjalnego produkcji rolniczej,
- pełną emeryturę i rentę, której otrzymywanie uzależniono od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej,
- nową kategorię osób w ubezpieczeniu społecznym rolników posiadających tzw. całkowitą niezdolność do pracy rolniczej.
Zobacz także
- uszczelnienie systemu rolniczego ubezpieczenia społecznego czyli wyeliminowanie z niego osób sztucznie korzystających z preferencyjnego systemu ubezpieczeniowego,
- obciążenie składką dochodów z działalności pozarolniczej ubezpieczonych, którzy są w rolniczym systemie ubezpieczenia społecznego i jednocześnie osiągają takie dochody,
- uporządkowanie zakresu i rodzaju rolniczej działalności specjalnej,
- uporządkowanie zasad przyznawania świadczeń z tytułu niezdolności do pracy rolniczej,
- dotowanie z publicznych pieniędzy dopłat do składek na rzecz rolniczego ubezpieczenia społecznego, a nie jak dotychczas świadczeń emerytalno-rentowych.
Zespół ekspertów proponował dotować składki na rolnicze ubezpieczenie społeczne, a nie jak dotychczas, emerytury i renty. Zdaniem ekspertów, ten sposób wydatkowania publicznych pieniędzy jest bardziej efektywny, ponieważ wspiera aktualnie pracujących w rolnictwie. Jest to dodatkowe wspomaganie rolnictwa z funduszy publicznych. Z tego sposobu pomocy dla działalności rolniczej korzystają m.in. rolnicy w Niemczech. Inne propozycje ekspertów także zostały zmienione, najpierw przez przedstawicieli rolniczych związków zawodowych i organizacji branżowych, a następnie przez parlament.
Mariusz Ludwiński dla Wydawnictwa Naukowego PWN
Zobacz też:
» Świąteczne prezenty nie zawsze zaliczysz do kosztów
» Dodatkowy podatek za energię to skandal
» Polski system podatkowy do korekty
» Świąteczne prezenty nie zawsze zaliczysz do kosztów
» Dodatkowy podatek za energię to skandal
» Polski system podatkowy do korekty
Publikacja zawiera linki afiliacyjne.
Źródło:Informacja prasowa
