Choć może się ono wydawać zjawiskiem wyjątkowo współczesnym, jego korzenie sięgają znacznie dalej wstecz. Idea społecznościowego finansowania odgrywała rolę w historycznych zbiórkach na rzecz budowy pomników czy innych obiektów użyteczności publicznej. W erze cyfryzacji, dzięki platformom internetowym, crowdfunding zyskał jednak nową, znacznie bardziej efektywną formę. Mimo że ostatni rok nie należał do udanych, gdyż zaowocował 40-procentowym spadkiem na tym rynku.
Jak powstała pierwsza platforma crowdfundingowa?
Początki nowoczesnego crowdfundingu można datować na lata 2000-2010, kiedy to pojawiły się pierwsze dedykowane platformy, takie jak Kickstarter czy Indiegogo. Te serwisy umożliwiły zbieranie funduszy od szerokiej publiczności na zasadzie „wszystko albo nic” - czyli jeżeli projekt nie osiągnął założonego celu finansowego w określonym czasie, zgromadzone środki wracały do darczyńców.
Jednym z kluczowych momentów dla crowdfundingu było sfinansowanie filmu "Veronica Mars" w 2013 roku. Kampania na Kickstarterze zebrała ponad 5 milionów dolarów w ciągu zaledwie kilku dni, co pokazało potencjał i skuteczność tego modelu finansowania. Innym ważnym wydarzeniem była implementacja ustawy JOBS Act w Stanach Zjednoczonych w 2012 roku, która umożliwiła małym inwestorom uczestniczenie w finansowaniu społecznościowym przedsięwzięć na dużo szerszą skalę.
Rodzaje Crowdfundingu
Crowdfunding, czyli finansowanie społecznościowe, przybiera różne formy, głównie różniące się formą przeprowadzenia zbiórki.
Darowizny (Donation-based)
W tym modelu osoby przekazujące pieniądze nie oczekują żadnej materialnej korzyści w zamian. Jest to forma wsparcia często spotykana w przypadku kampanii charytatywnych, społecznych czy artystycznych. Twórcy projektów nie mają obowiązku zwracania zebranych środków ani oferowania jakichkolwiek nagród.
Nagrody (Reward-based)
W modelu opartym na nagrodach, darczyńcy otrzymują konkretną rekompensatę za swoje wsparcie, najczęściej w formie produktu lub usługi. Jest to popularna forma crowdfundingu dla start-upów, projektów artystycznych czy technologicznych. Przykładowo, osoba wpłacająca określoną sumę na rozwój nowego gadżetu może otrzymać ten produkt jako pierwsza, często w niższej cenie.
Udzielanie pożyczek (Lending-based)
W tym modelu inwestorzy udzielają pożyczek na realizację określonego projektu, oczekując zwrotu z niewielkim oprocentowaniem.
Crowdfunding udziałowy (Equity-based)
W equity crowdfunding, inwestorzy nabywają udziały w przedsiębiorstwie, stając się jego współwłaścicielami. Oczekują w zamian udziału w zyskach i mają możliwość wpływu na decyzje strategiczne firmy. Jest to forma finansowania często wykorzystywana przez start-upy w fazie rozwoju, które potrzebują znaczącego zastrzyku kapitału.
Royalty-based
W tym modelu inwestorzy otrzymują procent od przyszłych zysków przedsiębiorstwa. Na przykład, jeśli finansują produkcję filmu lub albumu muzycznego, mogą liczyć na udział w przyszłych zyskach z biletów czy sprzedaży płyty.
Crowdfundingu mieszany (Hybrid)
Jest to połączenie różnych form crowdfundingu w jednej kampanii. Na przykład, kampania może oferować nagrody za wsparcie, ale również opcję zakupu udziałów w firmie.
Kto może liczyć na sfinansowanie swojego projektu za pomocą crowdfundingu?
Teoretycznie każdy, w praktyce mało kto.
Największą popularnością cieszą się innowacyjne gadżety technologiczne: Produkty takie jak inteligentne zegarki, drony czy specjalistyczne kamery często zbierają znaczne sumy. Drugą kategorią są gry planszowe i komputerowe.
Potem możemy liczyć na całą paletę innych produktów, czy wydarzeń, takich jak:
-
Książki
-
Ekologiczne produkty
-
Projekty filmowe, muzyczne, czy literackie
-
Produkty związane z fitness, zdrowiem i wellness
Inne produkty też wchodzą w rachubę, jak okażą swoją innowacyjność, a przede wszystkim będa miały kontrakty z agencjami promocyjnymi, które wykreują ich wizerunek.
Czy crowdfunding ma wady?
Zacznijmy od zalet:
Szybki dostęp do kapitału
Crowdfunding umożliwia szybki i względnie łatwy dostęp do finansowania. W przeciwieństwie do tradycyjnych form pozyskiwania kapitału, takich jak bankowe pożyczki czy aniołów biznesu, crowdfunding pozwala na omijanie formalności i bezpośrednie dotarcie do potencjalnych inwestorów lub fanów.
Walidacja rynkowa
Uruchomienie kampanii to doskonały sposób na sprawdzenie, czy na rynku istnieje popyt na dany produkt lub usługę. Jeżeli kampania okaże się sukcesem, jest to silny sygnał, że projekt ma potencjał rynkowy.
Promocja i marketing
Sukces często oznacza szeroką ekspozycję medialną. Kampania sama w sobie jest formą marketingu, która może przyciągnąć uwagę mediów, partnerów biznesowych i przyszłych klientów.
Zaangażowanie społeczności
Crowdfunding tworzy społeczność wokół projektu, co może być nieocenione w jego dalszym rozwoju. Osoby wspierające projekt finansowo są często jego najbardziej zagorzałymi orędownikami.
Wady natomiast to:
Ryzyko niepowodzenia
Nie wszystkie kampanie crowdfundingu kończą się sukcesem. Niepowodzenie może oznaczać nie tylko utratę czasu i zasobów, ale również negatywny wpływ na reputację lub motywację.
Presja i odpowiedzialność
Sukces oznacza obietnicę dostarczenia produktu lub usługi wielu inwestorom. To generuje dużą presję i zobowiązuje do realizacji projektu w określonym czasie.
Ograniczenia i opłaty
Platformy mają różne opłaty, które moga sięgać od kilku do kilkudziesięciu procent ostatecznie zebranej sumy.
Problem z kopiami i plagiatami
Udostępnianie szczegółów projektu w internecie naraża na ryzyko kopiowania pomysłu przez konkurencję. Szczególnie dotyczy to innowacyjnych produktów na wczesnym etapie rozwoju.
Jak powinieneś zacząć
Crowdfunding to nie tylko sposób na zdobycie finansowania, ale także skomplikowany proces, który wymaga dokładnego planowania. Zanim uruchomisz kampanię, przeanalizuj, do kogo chcesz trafić, wykonaj analizę SWOT, zbadaj konkurencję i zdefiniuj to, czym się od niej odróżniasz.
Potem dopracuj realistyczne cele finansowe i czasowe. Określ, ile pieniędzy potrzebujesz, na co je przeznaczysz i jaki jest plan działania na różne etapy kampanii. Co ważne, weź pod uwagę koszt bonusów, które zobowiążesz się wysłać do fundatorów. To najczęściej niedoceniana pozycja budżet. A także prowizję samej platformy i koszt przygotowania materiałów reklamowych na rzecz samej zbiórki.
Wybierz platformę crowdfundingową, która najlepiej pasuje do twojego projektu. Zwróć uwagę na jej opłaty, regulacje i zasady. W Polsce wybór nie jest przesadnie wielki.
Następnie stwórz angażującą i przekonującą narracji wokół twojego projektu. Historia musi być jasna, zrozumiała i przyciągająca uwagę. Twój opis projektu powinien być jak najbardziej przejrzysty i szczegółowy. Dodaj wizualizacje, takie jak zdjęcia, grafiki czy filmy, które pomogą zilustrować twoją wizję.
Przygotuj system nagród i motywatorów. Mogą to być produkty, usługi, a nawet jednorazowe wydarzenia czy doświadczenia związane z projektem.
Zaangażuj swoją społeczność przez media społecznościowe, blogi i inne kanały. Rozważ współpracę z influencerami czy dziennikarzami, którzy mogą pomóc w promocji. Regularnie informuj społeczność o postępach w projekcie.
Aspekty Prawne
Crowdfunding, choć innowacyjnym i dynamicznym sposobem na pozyskanie kapitału, nie jest wolny od zasad i regulacji prawnych. Pomocą na pewno będą służyć pracownicy serwisu, na którym będziesz chciał przeprowadzić zbiórkę, by otworzyć się na szerokie grono dawców kapitału.
Istotne są kwestie podatkowe. Finansowanie społecznościowe typu charytatywnego, które nie oferuje żadnych korzyści dla darczyńców, jest regulowane przez prawo dotyczące darowizn i podlega obowiązkowi opodatkowania. Jeżeli w zamian za wsparcie finansowe oferowany jest konkretny produkt, sytuację taką traktuje się jak transakcję kupna-sprzedaży. W odniesieniu do finansowania społecznościowego, które umożliwia inwestorom zakup akcji lub udziałów w przedsiębiorstwie, istotne są regulacje prawa rynku kapitałowego.
Jeżeli jednak zbiórka dotyczy oferowania określonych gratyfikacji, a już z pewnością w przypadku sprzedaży udziałów, wymaga solidnego rozliczenia się z wpływów pod względem podatkowym.
Od 29 lipca 2022 roku obowiązuje nowa ustawa z 7 lipca 2022 roku dotycząca finansowania społecznościowego dla firm i wsparcia dla osób zaciągających kredyty. Zgodnie z nowymi regulacjami, dostawcy usług finansowania społecznościowego, którzy prowadzą platformy crowdfundingowe w ramach modelu inwestycyjnego czy pożyczkowego, są pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. W celu edukacji inwestorów i właścicieli przedsięwzięć opracowano materiały edukacyjne, które omawiają zasady i ryzyka związane z różnymi formami crowdfundingu.
Okres przejściowy zakończył się 10 listopada 2023 roku. Po tej dacie jedynie platformy z zezwoleniem, które wydała Komisja Nadzoru Finansowego, będą uprawnione do oferowania usług finansowania społecznościowego na działalność gospodarczą.
Najdziwniejsze zbiórki crowdfundingowe
Crowdfunding przyciąga nie tylko poważne projekty. Na sukces mogą liczyć także takie, jak:
-
Potato Salad - w 2014 roku, pewien człowiek postanowił zebrać pieniądze na przygotowanie sałatki ziemniaczanej. Ostatecznie zebrał ponad $55,000.
-
Grilled Cheesus - urządzenie do robienia kanapek, które zostawiało odcisk Jezusa Chrystusa na tostach.
-
Combat Kitchenware - patelnie w kształcie mieczy, pozwalające poczuć się jak średniowieczny rycerz podczas gotowania.
-
The Ostrich Pillow - poduszka, którą można założyć na głowę, aby zasnąć w każdym miejscu.
-
Emojibator - wibrator w kształcie różnych emoji, np. bakłażana czy chili.
-
Crystal Bacon - sztuczny boczek wykonany z akrylu, mający służyć jako ozdoba świąteczna.
-
Squirrel Census - zbiórka mająca na celu sfinansowanie spisu populacji wiewiórek w pewnym parku.
-
Romphim - męskie kombinezony w różnych wzorach i kolorach, będące odpowiednikiem damskich rompersów.
-
Poop: The Game - karciana gra planszowa, w której gracze muszą "zrobić kupę" zgodnie z określonymi zasadami.
-
Inflatable Irish Pub - przenośny, nadmuchiwany pub, który można postawić w ogrodzie.
Podsumowanie
Kampanie crowdfundingowe stały się jednym z kluczowych sposobów na pozyskiwanie finansowania dla start-upów, inicjatyw społecznych i artystycznych. Nie jest to jednak łatwy sposób pozyskiwania funduszy, jak się może niektórym wydawać.
Na pewno warto z niego skorzystać w momencie, gdy mamy rozbudowaną, wierną społeczność.
Publikacja zawiera linki afiliacyjne.
