Co może zabrać komornik podczas egzekucji komorniczej?

Egzekucja komornicza a jej podstawy prawne

Zanim w ogóle komornik sądowy zapuka do drzwi, całe postępowanie egzekucyjne musi być oparte na podstawie tytułu wykonawczego. To dokument, który potwierdza istnienie długu i daje komornikowi prawo do działania. Najczęściej jest to wyrok sądu, ale może to być też nakaz zapłaty czy ugoda. Ważne, by zostały opatrzone klauzulą wykonalności na podstawie tytułu wykonawczego wydanego przez sąd. Dopiero wtedy czynności egzekucyjne mogą ruszyć pełną parą.

Cała egzekucja komornicza odbywa się na podstawie ustawy, konkretnie Ustawy o komornikach sądowych oraz przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. To tam znajdziesz zasady dotyczące zajmowania wynagrodzenia, konta bankowego, ruchomości czy nieruchomości. Jeżeli zastanawiasz się, dlaczego komornik może zająć jedne przedmioty, a inne są wyłączone spod egzekucji komorniczej, odpowiedź zawsze tkwi w KPC.

Warto pamiętać, że komornik nie działa „z własnej inicjatywy”. Egzekucja startuje dopiero wtedy, gdy wpłynie wniosek wierzyciela. To wierzyciel wskazuje, jakie składniki majątku dłużnika mają zostać zajęte, choć komornik może samodzielnie szukać majątku, jeśli wskazane źródła okażą się niewystarczające. W praktyce oznacza to, że zanim komornik zajmie wynagrodzenie za pracę, konto dłużnika czy ruchomości, musi mieć podstawę prawną i wytyczne od wierzyciela.

Co ważne, egzekucja zawsze powinna być prowadzona tak, by zapewnić zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, innych długów lub pokrycie należności wskazanych w tytule, ale jednocześnie tak, by nie naruszać podstawowych praw dłużnika, w tym tych związanych z zaspokojeniem jego podstawowych potrzeb życiowych czy utrzymaniem lokalu mieszkalnego. Dlatego przepisy precyzyjnie regulują, które przedmioty podlegają egzekucji, a które chronią dłużnika przed całkowitą utratą bezpieczeństwa życiowego.

To fundament całego systemu. Bez tego egzekucja mogłaby wymykać się spod kontroli. Dzięki jasnym zasadom wiesz, że komornik działa z mocy tytułów wykonawczych, a nie z własnych decyzji czy uznania.

Co komornik może zająć w przypadku egzekucji?

No dobra, czas przejść do sedna, czyli do tego, co może zabrać komornik w praktyce. Z jednej strony przepisy są dość jasne, z drugiej wciąż krąży mnóstwo mitów. W rzeczywistości komornik działa na zasadach określonych w Kodeksie postępowania cywilnego i zawsze w granicach prawa.

Zajęcie ma dać realną szansę na pokrycie należności, ale jednocześnie nie prowadzić do pozbawienia dłużnika wszystkiego, co pozwala mu normalnie funkcjonować. Przyjrzyjmy się więc krok po kroku, jakie składniki majątku dłużnika mogą wpaść w orbitę egzekucji.

1. Zajęcie wynagrodzenia za pracę

Zajęcie pensji to jeden z najczęstszych sposobów egzekwowania długów. Jeśli pracujesz w pełnym wymiarze czasu pracy, komornik może sięgnąć po część Twojej wypłaty. Jak dużą? Zależy od rodzaju długu.

Przy zwykłych zobowiązaniach zajęciu podlega maksymalnie połowa wynagrodzenia. Jeśli chodzi o należności, wynikające ze świadczeń alimentacyjnych, limit rośnie. Komornik może zająć nawet 60%.

Zawsze musi też zostać kwota wolna od potrąceń, czyli taka, która pozwala dłużnikowi na zapewnienie utrzymania i podstawowe funkcjonowanie. To wartość powiązana z wysokością minimalnego wynagrodzenia. Pensja musi być wypłacona po odliczeniu składek i podatków, w tym takich jak podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne. Dopiero „na czysto” można stosować potrącaniu sum egzekwowanych.

2. Zajęcie rachunku bankowego

Zajęcie konta bankowego to kolejny klasyk. Gdy komornik wydaje postanowienie, bank jest zobowiązany do zablokowania środków do określonej wysokości. Ciebie najbardziej interesuje jedno: kwota wolna.

Na każdym rachunku bankowym musi zostać suma chroniona. Jej celem jest to, żebyś nie został bez środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych. Komornik może też zajmować środki z umów cywilnoprawnych, ale tylko wtedy, gdy spełniają określone warunki. I uwaga: niektóre wpływy – zwłaszcza świadczenia z pomocy społecznej, świadczenia socjalne czy świadczenie wychowawcze – są absolutnie wyłączone spod egzekucji komorniczej.

Sprawdź również ➡️ Umowa zlecenie a komornik – ile może zabrać?

3. Zajęcie ruchomości

Komornik może wejść do mieszkania i zająć wartościowe przedmioty, ale nie robi tego „dla sportu”. Zasada proporcjonalności mówi, że powinien wybierać takie przedmioty, które realnie pomogą w zrealizowaniu postępowania egzekucyjnego i nie spowodują nadmiernej szkody. Najczęściej zajmuje:

• sprzęt RTV i AGD,

• elektronikę,

• biżuterię,

• wartościowe wyposażenie.

Ale są też ograniczenia, np. urządzenia domowe niezbędne do życia czy przedmioty codziennego użytku nie mogą zostać odebrane. Komornik zwykle zostawia rzeczy w Twoim domu jako tzw. dozór własny, a dopiero później organizuje sprzedaż.

4. Zajęcie samochodu

Auto? Tak, komornik może zająć samochód, jeśli stanowi część majątku dłużnika. Nawet wtedy często pozwala na dalsze używanie pojazdu do czasu licytacji, szczególnie gdy służy ono do osobistej pracy zarobkowej dłużnika.

A jeśli auto jest leasingowane albo we współwłasności? Wtedy sytuacja zależy od tego, jaka jego część należy do dłużnika. W przypadku leasingu samochód zwykle jest „nietykalny”, bo po prostu nie należy do majątku dłużnika.

5. Zajęcie nieruchomości

Zajęcie nieruchomości to zawsze najdalej idący krok w egzekucji komorniczej, dlatego stosuje się go dopiero wtedy, gdy wcześniejsze czynności egzekucyjne okazały się nieskuteczne. Samo pojawienie się wpisu w księdze wieczystej oznacza, że nieruchomość oficjalnie wchodzi do majątku objętego egzekucją. Taki wpis blokuje możliwość sprzedaży lub darowizny nieruchomości, a komornik sądowy zyskuje możliwość dalszych działań.

Drugi etap to ewentualna licytacja, ale do niej dochodzi naprawdę rzadko. Najczęściej komornik sięga po sprzedaż nieruchomości dopiero wtedy, gdy zadłużenie jest wysokie, a inne elementy majątku dłużnika nie wystarczą na pokrycie należności. W praktyce wiele postępowań kończy się wcześniej, np. spłatą długu, ugodą lub wycofaniem egzekucji przez wierzyciela.

Sama procedura licytacji jest ściśle określona przepisami KPC i musi być przeprowadzona według transparentnych zasad, tak aby wnioskodawca uzyskał należne środki, a dłużnik miał pewność, że wszystko odbywa się w sposób zgodny z prawem i pod kontrolą sądu.

6. Zajęcie przedsiębiorstwa lub jego składników

Jeśli prowadzisz firmę, postępowanie egzekucyjne może objąć:

• sprzęt firmowy,

• maszyny,

• wyposażenie biura,

• zapasy,

• wierzytelności i środki na koncie bankowego,

• a nawet udziały.

Wszystko po to, by umożliwić pokrycie należności wierzyciela, ale z poszanowaniem tego, by firma mogła nadal funkcjonować, jeśli to możliwe.

Sprawdź również ➡️ Ile komornik może zabrać z emerytury?

Czego nie może zająć komornik w postępowaniu egzekucyjnym?

Chociaż egzekucja komornicza bywa stresująca, przepisy dość szeroko chronią dłużnika przed utratą rzeczy niezbędnych do codziennego życia. Istnieje cały katalog przedmiotów, które są wyłączone spod egzekucji komorniczej, bo ich odebranie naruszałoby podstawowe prawa człowieka, godność lub możliwość normalnego funkcjonowania.

Ta lista jest długa i – co ważne – twardo stoi na straży Twoich podstawowych potrzeb życiowych. Zobacz, co zawsze musi pozostać w domu, nawet jeśli komornik podejmuje intensywne czynności i stara się ustalić wszystkie składniki majątku dłużnika, które podlegają egzekucji.

1. Podstawowe przedmioty codziennego użytku

Tu przepisy są jednoznaczne: komornik nie może ruszyć rzeczy, które są niezbędne do życia, funkcjonowania oraz utrzymania minimalnego standardu. Chodzi o przedmioty codziennego użytku i przedmioty urządzenia domowego niezbędne, takie jak:

• żywność,

• pościel, podstawowe ubrania,

• łóżko, stół, krzesła,

• lodówka, kuchenka, pralka,

• elementy wyposażenia niezbędne do utrzymanie lokalu mieszkalnego.

To katalog absolutnie nietykalny. Nie ma tu miejsca na uznaniowość, nawet jeśli dług jest wysoki, a wierzyciel naciska, komornik nie może wziąć rzeczy, które stanowią bazę do życia.

2. Narzędzia i sprzęt niezbędny do pracy

Druga ważna grupa to wyposażenie, które służy do zarabiania pieniędzy, czyli to, dzięki czemu możesz w ogóle pracować. Jeśli laptop, narzędzia, czy samochód są niezbędne do osobistej pracy zarobkowej dłużnika, komornik musi je zostawić. Wyjątek pojawia się tylko wtedy, gdy masz więcej sprzętu, niż potrzebujesz (np. trzy identyczne wiertarki).

Tu właśnie działa zasada zdrowego rozsądku: państwo nie może uniemożliwić Ci pracy, bo wtedy nie miałbyś z czego spłacić długu.

3. Świadczenia socjalne i świadczenia rodzinne

Bardzo ważna ochrona dotyczy pieniędzy, które mają wspierać rodziny, osoby w potrzebie lub znajdujące się w trudnych sytuacjach życiowych. Absolutnie nie mogą zostać zajęte:

• świadczenia socjalne,

• świadczenia rodzinne,

• świadczenie wychowawcze,

• świadczenia alimentacyjne,

• świadczenia integracyjne,

• świadczenie wspierające,

• środki z rodzinnego kapitału opiekuńczego,

• świadczenia z systemu pomocy społecznej,

• pieniądze wypłacane w ramach programów typu „800+”,

• środki przekazywane jako zapomogi udzielone,

• świadczenia pieniężne wypłacane dzieciom w rodzinnym domu dziecka czy rodzinie zastępczej w systemie pieczy zastępczej.

Świadczenia te mają cel społeczny. Wspierają najsłabszych i nie mogą zostać przeznaczone na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych ani inne długi.

4. Zwierzęta domowe

Zwierzęta domowe są w przepisach traktowane jak istoty żyjące, a nie jak przedmioty służące realizacji egzekucji. Dlatego nie mogą podlegać egzekucji. Komornik nie ma prawa ich zajmować, wyceniać ani wystawiać na licytację. Nawet jeśli dług jest wysoki, a wierzyciel naciska, rasowy pies czy kot pozostają całkowicie poza zasięgiem egzekucji.

Inaczej wygląda sytuacja w przypadku zwierząt hodowlanych lub takich, które mają rzeczywistą wartość handlową. Stado bydła, konie czy zwierzęta futerkowe mogą być traktowane jak składnik majątku, ale to zupełnie inna kategoria niż domowy pupil. Domownicy nie muszą więc martwić się, że ulubieniec rodziny zniknie.

(fot. Rawpixel.com / Shutterstock)

5. Przedmioty osobiste

Nie można również zająć:

• odzieży osobistej,

• pamiątek rodzinnych,

• obrączek, medalików,

• przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych,

• rzeczy, które mają szczególną wartość emocjonalną i nie przedstawiają realnej wartości handlowej.

Wszystko po to, by egzekucja, choć trudna, nie niszczyła fundamentów życia rodzinnego i duchowego.

Jak wygląda wizyta komornika w domu?

Wizyta komornika wielu osobom kojarzy się z chaosem, ale w rzeczywistości to poukładany proces oparty na podstawie przepisów. Komornik sądowy nie pojawia się „znikąd”. Najpierw musi ruszyć postępowanie egzekucyjne, a Ty otrzymujesz stosowne pisma. Jego zadaniem jest ustalenie, jakie składniki majątku dłużnika mogą podlegać egzekucji, a jakie są wyłączone. Na miejscu sporządza protokół, dokumentuje stan mieszkania i może fotografować – wszystko zgodnie z przepisami i w granicach prawa.

Komornik powinien okazać legitymację, informacje o prowadzonej sprawie oraz dokumenty potwierdzające, że działa w ramach czynności egzekucyjnych. Masz pełne prawo nagrywać przebieg wizyty, a jeśli zauważysz naruszenia, możesz później złożyć skargę. Komornik może wejść do mieszkania nawet bez Twojej zgody, ale tylko w sytuacjach szczególnych – zwykle za zgodą policji i jedynie wtedy, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że ukrywasz majątek.

Jeśli w mieszkaniu znajdują się rzeczy należące do innych osób, komornik nie powinien ich zajmować. Właściciel może od razu okazać dowód zakupu lub oświadczenie, a w trudniejszych przypadkach skorzystać z powództwa przeciwegzekucyjnego. Ważne jest, by reagować od razu. Dzięki temu unikniesz późniejszych problemów związanych z błędnym zajęciem przedmiotów.

Zajęcie konta bankowego i majątku wspólnego małżonków

Kiedy dłużnik jest w związku małżeńskim, wiele osób zastanawia się, czy komornik może wejść również w majątek współmałżonka. Odpowiedź brzmi: tak, ale tylko w określonych warunkach i zawsze na podstawie tytułu wykonawczego obejmującego odpowiedzialność z majątku wspólnego.

Jeśli między małżonkami istnieje wspólność ustawowa, część składników (np. wynagrodzenie za pracę, samochód, wyposażenie domu czy środki z konta bankowego) może podlegać egzekucji, ponieważ w świetle prawa stanowią majątek dłużnika, a więc także majątek wspólny. W takiej sytuacji komornik sądowy działa zgodnie z tym, co wskazuje wniosek wierzyciela.

Inaczej wygląda sytuacja, gdy małżonkowie podpisali intercyzę. Umowa o rozdzielności majątkowej skutecznie oddziela majątek osobisty współmałżonka od długów drugiej osoby. Oznacza to, że komornik nie może zająć komornik rzeczy należących do partnera, jeśli nie ma on żadnej odpowiedzialności za zobowiązania dłużnika. W praktyce intercyza chroni drugą stronę przed egzekucją, a przedmioty, takie jak wyposażenie domu, narzędzia pracy czy środki finansowe pozostają bezpieczne, pod warunkiem, że nie są współwłasnością.

Co zrobić, jeśli komornik zajął składniki majątku, które nie podlegają egzekucji?

Nawet najlepiej uregulowane postępowania egzekucyjne nie są wolne od błędów. Zdarza się, że w trakcie egzekucji komornik omyłkowo zajmie przedmiot, który wcale nie powinien podlegać egzekucji – bo należy do osoby trzeciej, jest jednym z przedmiotów niezbędne do życia albo został wyłączony na podstawie ustawy. Na szczęście w takiej sytuacji nie jesteś bezradny. Masz konkretne środki prawne, dzięki którym możesz szybko zareagować i odwrócić nieprawidłowe czynności egzekucyjne.

Pierwszym krokiem jest złożenie skargi na czynności komornika. Masz na to tydzień od momentu, gdy dowiedziałeś się o zajęciu. Skarga trafia do sądu rejonowego, który bada, czy działanie komornika było zgodne z przepisami. Warto dołączyć wszystkie dokumenty potwierdzające Twoją rację, np.:

• dowody zakupu,

• umowy,

• potwierdzenia przelewów,

• oświadczenia właścicieli przedmiotów.

Często to właśnie takie proste dowody wystarczają, by sąd uchylił zajęcie. Gdy komornik naruszył katalog rzeczy wyłączonych spod egzekucji komorniczej, szanse na pozytywne rozpatrzenie skargi są bardzo wysokie.

Jeżeli jednak skarga nie rozwiązuje problemu, albo dotyczy przedmiotów o większej wartości, możesz sięgnąć po narzędzie o większej mocy: powództwo przeciwegzekucyjne. To etap, w którym sąd szczegółowo bada, czy dany przedmiot rzeczywiście należy do dłużnika, czy też jest to własność osoby trzeciej.

W takiej sytuacji warto działać szybko, bo im wcześniej złożysz powództwo, tym większa szansa na to, że dana rzecz nie trafi na licytację. Ta forma ochrony jest szczególnie przydatna, gdy chodzi o sprzęt firmowy, narzędzia wykorzystywane do osobistej pracy zarobkowej dłużnika czy rzeczy, bez których trudno zapewnić sobie podstawowe potrzeby życiowe. Dzięki temu system egzekucyjny pozostaje sprawiedliwy i nie uderza w osoby, które z długiem nie mają nic wspólnego.