Przedsiębiorcy zajmujący się sprzedażą rzeczy ponoszą odpowiedzialność wobec kupujących, jeśli ujawnią się w nich wady fizyczne. Okres, w jakim kupujący mogą zgłaszać swoje roszczenia z tego tytułu jest różny w zależności od tego, czy nabywcą jest inny przedsiębiorca, czy konsument.
Gdy kupującym jest inny przedsiębiorca
W stosunkach między przedsiębiorcami sprzedawca odpowiada za wady sprzedanej rzeczy na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego o rękojmi (art. 556-576).
Jeżeli sprzedana rzecz ma wady, kupujący może skorzystać z uprawnień z tytułu rękojmi i od umowy odstąpić albo żądać obniżenia ceny. Nie może jednak od umowy odstąpić, jeżeli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz wadliwą na rzecz wolną od wad albo niezwłocznie wady usunie - chyba że rzecz była już wymieniona przez sprzedawcę lub naprawiana. Odstąpienie od umowy oznacza, że sprzedawca powinien zwrócić cenę, a kupujący - nabytą rzecz.
Trzeba pamiętać o tym, żeby po wykryciu wady niezwłocznie powiadomić o niej sprzedającego. Niewykonanie tego obowiązku skutkuje utratą uprawnień z tytułu rękojmi.
Co do zasady, rękojmia trwa przez rok od dnia, w którym rzecz została wydana kupującemu. Jedynie przy rękojmi za wady budynku wynosi ona trzy lata. Wynika to z art. 568 § 1 K.c.
Po upływie tych terminów uprawnienia z tytułu rękojmi wygasają, chyba że sprzedawca wadę podstępnie zataił. Ma to doniosłe konsekwencje praktyczne. Otóż przeważa pogląd, że w przypadku żądania obniżenia ceny, dostarczenia rzeczy wolnych od wad lub usunięcia wad nie wystarczy zgłoszenie takiego żądania sprzedającemu przed upływem roku od wydania rzeczy. W tym terminie należy też wystąpić przeciw niemu na drogę sądową. Tak uznał m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 sierpnia 2002 r., sygn. akt III CZP 39/2002.
Natomiast zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie powyższych terminów, pod warunkiem jednak, że przed ich upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie. Co to oznacza? Załóżmy, że przed upływem roku od wydania rzeczy kupujący zawiadomił sprzedającego o wadzie i zażądał obniżenia ceny. Nie wystąpił jednak na drogę sądową. Już po upływie roku sprzedający pozwał kupującego o zapłatę, bo ten za kupioną rzecz nie zapłacił mu całej kwoty, zasłaniając się stwierdzonymi w niej wadami. W procesie o zapłatę kupujący będzie mógł bronić się podnosząc zarzuty z tytułu rękojmi - wskazując, że rzecz miała wady i że w związku z tym żądał obniżenia jej ceny.
Strony mogą odpowiedzialność z tytułu rękojmi rozszerzyć, ograniczyć lub wyłączyć (art. 558 K.c.). Dotyczy to także okresu trwania rękojmi. Przewidziany w art. 568 K.c. termin wygaśnięcia uprawnień z tytułu rękojmi może być przedłużony umową stron - uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 sierpnia 2005 r., sygn. akt II CK 28/2005.
Gdy kupującym jest konsument
Inaczej wygląda kwestia odpowiedzialności za wady, gdy przedsiębiorca sprzedał rzecz konsumentowi - osobie fizycznej kupującej ją w celach niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową. W takich przypadkach nie stosuje się przepisów Kodeksu cywilnego o rękojmi za wady fizyczne rzeczy. Zastosowanie znajdzie natomiast ustawa o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej.
Ustawa zamiast pojęciem „odpowiedzialności za wady fizyczne rzeczy” posługuje się pojęciem „niezgodności towaru z umową”.
Uprawnienia konsumenta, który stwierdzi niezgodność towaru z umową są następujące. Może on żądać nieodpłatnej naprawy albo wymiany towaru na nowy, chyba że naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów. Przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby kupującego inny sposób zaspokojenia jego żądań.
Jeżeli kupujący z powyższych przyczyn nie może żądać naprawy ani wymiany, albo jeżeli sprzedawca nie zdoła uczynić zadość takiemu żądaniu w odpowiednim czasie lub gdy naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności, ma on prawo domagać się stosownego obniżenia ceny albo odstąpić od umowy. Od umowy nie można odstąpić, jeżeli niezgodność jest nieistotna.
Kupujący ma dwa miesiące na zawiadomienie sprzedającego o stwierdzonych wadach. Jeśli tego w tym terminie nie zrobi, to traci swoje uprawnienia. Do zachowania terminu wystarczy wysłanie zawiadomienia przed jego upływem.
Odpowiedzialność sprzedającego wobec konsumenta trwa dłużej niż odpowiedzialność wobec innego przedsiębiorcy. Sprzedawca odpowiada bowiem za niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową w przypadku jej stwierdzenia przed upływem dwóch lat od wydania tego towaru kupującemu (art. 10 ust. 1 powołanej ustawy). Natomiast przez pierwsze sześć miesięcy od wydania rzeczy w przypadku stwierdzenia wad domniemuje się, że istniały one w chwili wydania. Oznacza to, że w takim przypadku w razie sporu to przedsiębiorca będzie musiał wykazać, że rzecz nie była wadliwa, lecz np. konsument ją uszkodził.
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 27.07.2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej… (Dz. U. nr 141, poz. 1176 ze zm.),
- ustawa z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.).
Gazeta Podatkowa Nr 415 z dnia 2007-12-31
