Zaletą tego systemu jest to, że nie absorbuje on organów skarbowych na etapie oceny czy zobowiązanie powstało oraz przy określaniu jego wysokości. System ten wymaga jednak mechanizmów, które pozwalałyby organom podatkowym po pierwsze powziąć wiadomość o zaistnieniu zobowiązania podatkowego, po drugie zweryfikować poprawność wyliczenia kwoty podatku do zapłaty. Realizacji tych celów służyć mają składane przez podatników deklaracje o wysokości dochodu osiągniętego w trakcie roku oraz zeznania, w których wykazywany jest dochód ostatecznie osiągnięty w danym roku podatkowym.
Ponieważ w najbliższym czasie dla wielu podatników przypada ostateczny termin rozliczenia w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, warto przyjrzeć się bliżej zeznaniom dotyczącym tego podatku.
Zasady składania zeznań w podatku dochodowym od osób prawnych reguluje art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zgodnie z tym artykułem, podatnicy zobowiązani są składać urzędom skarbowym zeznanie o wysokości dochodu lub straty osiągniętej w danym roku podatkowym. Zeznanie to oznaczone jest symbolem CIT-8. Cechą charakterystyczną rozliczeń podatku dochodowego od osób prawnych jest to, iż zeznania składać należy dwukrotnie. Zeznanie wstępne – do końca trzeciego miesiąca roku następującego po roku, którego dotyczy deklaracja, zeznanie ostateczne – w terminie 10 dni od dnia, w którym zatwierdzono roczne sprawozdanie finansowe, nie później jednak niż przed upływem dziewięciu miesięcy od zakończenia roku podatkowego. Konieczność składania dwóch zeznań podatkowych związana jest z obowiązkami ciążącymi na podatnikach na podstawie ustawy o rachunkowości. Sporządzenie sprawozdania finansowego oraz poddanie go (w większości przypadków) badaniu biegłego spowodować może zmianę niektórych danych, na których oparto się przy sporządzaniu zeznania podatkowego. Możliwość złożenia zeznania ostatecznego pozwala uniknąć komplikacji w zakresie korekty zeznania składanego przed zakończeniem operacji rachunkowych (przygotowanie sprawozdania, audyt). Krąg podmiotów zobowiązanych do złożenia zeznania CIT-8 został zakreślony bardzo szeroko. Obowiązek ten dotyczy wszystkich podatników, którzy prowadzili działalność objętą podatkiem dochodowym od osób prawnych. Warto pamiętać, iż do złożenia zeznania obowiązani są nie tylko podatnicy, którzy wykazują dochód do opodatkowania, ale także ci, których wynik za dany rok podatkowy zamknął się wynikiem zerowym lub stratą.
Obowiązek złożenia zeznania rocznego nie dotyczy jednostek, które zostały podmiotowo zwolnione z podatku (np.: państwowe jednostki budżetowe, Agencja Rynku Rolnego, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, Narodowy Bank Polski) oraz podatników, którzy w danym roku podatkowym osiągnęli wyłącznie przychody, do których nie stosuje się przepisów o podatku dochodowym (dochody z działalności rolniczej, gospodarki leśnej, czynności nie mogących być przedmiotem prawnie skutecznej umowy). Obowiązek złożenia zeznania CIT-8 nie dotyczy także podatników, którzy w roku podatkowym osiągnęli wyłącznie przychody opodatkowane podatkiem ryczałtowym, których nie łączy się z pozostałymi przychodami (dywidendy, odsetki w przypadku zagranicznych osób prawnych).
Warto pamiętać, iż obowiązek złożenia zeznania CIT-8 dotyczy roku podatkowego przyjętego przez podatnika. Gdy rok podatkowy pokrywać będzie się z rokiem kalendarzowym, termin do złożenia zeznania przypadać będzie na 31 marca roku następnego. W sytuacji, gdy rok podatkowy jest inny niż rok kalendarzowy, termin do złożenia zeznania przypadnie na ostatni dzień trzeciego miesiąca roku następnego po roku podatkowym. Może także zdarzyć się, że w danym roku kalendarzowym nie złożymy żadnego zeznania. Sytuacja taka mięć będzie miejsce, gdy rozpoczynając działalność w drugiej części roku kalendarzowego, który jest dla nas również rokiem podatkowym, zdecydujemy się na połączenie pierwszego roku podatkowego z drugim. Wówczas nasz rok podatkowy trwać będzie od 13 do 18 miesięcy. Analogiczna sytuacja mieć będzie miejsce w przypadku zmiany roku podatkowego – pierwszy rok po zmianie trwać będzie do 23 miesięcy, co spowodować może, że nie powstanie u nas obowiązek złożenia zeznania w danym roku kalendarzowym. W niektórych sytuacjach natomiast zmuszeni będziemy do złożenia dwóch zeznań w trakcie jednego roku kalendarzowego. Taka konieczność powstaje np.: w wyniku likwidacji lub przekształcenia formy prawnej.
Dla podatników, u których rok podatkowy pokrywa się rokiem kalendarzowym termin złożenia wstępnego zeznania CIT-8 za rok 2001 upływa w dniu 2 kwietnia 2002 r. Przesuniecie terminu na kwiecień wynika ze specyficznego układu dat, w którym 31 marca przypada w 2002 r. na niedzielę, a 1 kwietnia jest dniem wolnym. Zgodnie z wprowadzoną przez ordynację podatkowa zasadą, jeżeli ostatni dzień terminu przypada na sobotę lub dzień wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych (pierwszym dniem wolnym jest w tym przypadku 2 kwietnia 2002 r.). Jako że ostateczny termin złożenia zeznania wstępnego jest jednocześnie terminem do dokonania ostatecznego rozliczenia podatku, najpóźniej w dniu 2 kwietnia 2002 r. uiścić powinniśmy podatek za rok podatkowy 2001 (wyrównać różnicę pomiędzy wpłaconymi zaliczkami a podatkiem do zapłaty wynikającym z zeznania wstępnego). Warto przypomnieć, iż terminem zapłaty przy dokonywaniu rozliczeń bezgotówkowych jest dzień obciążenia rachunku podatnika na podstawie polecenia przelewu. Wystarczy więc, iż w dniu 2 kwietnia 2002 r. złożymy stosowną dyspozycję w banku. Nie musimy martwić się o to czy pieniądze dotrą do urzędu na czas.
Termin do złożenia zeznania jest terminem prawa materialnego i jako taki nie podlega przywróceniu. W sytuacji, gdy przewidujemy, że nie uda nam się złożyć zeznania lub zapłacić podatku w terminie, możemy wystąpić z wnioskiem o jego odroczenie. Organ podatkowy, ze względu na ważny interes podatnika, może wydać decyzję pozytywną. Mając jednak na uwadze, że w zakresie odraczania terminów organy podatkowe mają pełna swobodę (pełna uznaniowość) liczyć trzeba się z decyzja odmowną.
Złożenie zeznania lub wpłata należności po terminie narazić może podatnika na sankcję karną z ustawy – kodeks karny skarbowy. Odpowiedzialność w tym zakresie, w zależności od rodzaju uchybienia, waha się od kary grzywny w wysokości do 720 stawek dziennych (stawka dzienna - od 25 zł. do ok. 10 tys. zł.) aż do kary pozbawienia wolności do lat trzech. Podatnik, który pomimo uiszczenia należnego podatku w terminie nie składa zeznania CIT-8 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe (od 1/10 do dwudziestokrotnej wysokości najniższego miesięcznego wynagrodzenia).
Jak wcześniej wskazano, termin do złożenia zeznania wstępnego jest jednocześnie terminem do dokonania wpłaty należnego podatku lub do uregulowania różnicy pomiędzy podatkiem należnym wynikającym z zeznania, a sumą należnych zaliczek. W praktyce pojawiały się wątpliwości, czy dla ustalenia definitywnej kwoty podatku należnego za dany rok podatkowy wiążący jest termin do złożenia zeznania wstępnego, czy też zeznania ostatecznego. Przyjąć jednak należy, że termin ten wyznaczany jest przez końcową datę do złożenia zeznania wstępnego. Za takim podejściem opowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 27 lipca 1992 r. sygn. akt III SA 714/92. W tym zakresie wypowiadało się także Ministerstwo Finansów, wskazując na termin do złożenia zeznania wstępnego jak na termin wiążący odnośnie terminu uiszczenia podatku należnego za dany rok. Zdaniem Ministerstwa, decydujące znacznie dla ustalenia terminu płatności podatku ma termin złożenia zeznania wstępnego, natomiast zeznanie ostateczne ma jedynie na celu porównanie stanu rzeczywistego, który wynika ze złożonego zeznania ze stanem jaki powinien być uwidoczniony w tym zeznaniu. Zeznanie ostateczne ma więc charakter informacyjny, wykazuje jakiego rodzaju zmiany zostały dokonane np.: w wyniku badania sprawozdania przez biegłego rewidenta (pismo Ministerstwa Finansów z 16 stycznia 1998 r. PO 4/AS-802060330653/97, Biuletyn Skarbowy 1998/1/14).
Termin do złożenia zeznania wstępnego ma więc istotne konsekwencje w zakresie podatku należnego za rok podatkowy. Przede wszystkim, ustawa przyjmuje domniemanie, iż podatek wykazany w zeznaniu jest podatkiem należnym za dany rok podatkowy. Do chwili, gdy urząd skarbowy nie obali tego domniemania poprzez wydanie decyzji określającej wysokość zaległości podatkowej, formalnie podatek uiszczony w wysokości wynikającej z zeznania będzie uznawany za podatek należny za dany rok. Dodatkowo, po bezskutecznym upływie terminu do złożenia zeznania wstępnego i uiszczenia należnego podatku powstaje zaległość podatkowa, od której naliczane są odsetki za zwłokę.
Złożenie zeznania CIT-8 ma także istotne znaczenie w zakresie możliwości prowadzenia egzekucji zobowiązań podatkowych. Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji pozwala na wystawienie tytułu wykonawczego (dokumentu będącego podstawą do egzekucji należności podatkowej) na podstawie złożonego przez podatnika zeznania, bez konieczności wszczynania odrębnego postępowania w tym zakresie. Warunkiem koniecznym do wystawienia takiego tytułu jest jednak zamieszczenie w zeznaniu pouczenia, że stanowi ono podstawę do wystawienia tytułu (pouczenia takie od jakiegoś czasu stanowią integralną część deklaracji i zeznań podatkowych).
Z kolei, gdy podatek zostanie zadeklarowany i wpłacony w wysokości wyższej od należnej, termin złożenia zeznania wstępnego jest równocześnie dniem powstania nadpłaty w podatku dochodowym od osób prawnych. Zwrot nadpłaty powinien nastąpić w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia tego zeznania. Tak więc nawet w sytuacji, gdy nadpłata powstaje w wyniku błędnego zaksięgowania przychodu w styczniu danego roku podatkowego i uiszczenia nadmiernej zaliczki za ten miesiąc, jej zwrotu spodziewać możemy się dopiero w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wstępnego CIT-8 za ten rok podatkowy.
Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera wskazówek, które z urzędów skarbowych są właściwe w sprawie rocznych zeznań podatkowych. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z ordynacji podatkowej, właściwość miejscową ustala się według siedziby podatnika. Wątpliwości pojawiają się jednak w sytuacji, gdy siedziba ta zostaje zmieniona w trakcie roku podatkowego. W takiej sytuacji, organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach podatku dochodowego od osób prawnych (w tym w sprawach zeznania CIT-8) za dany rok podatkowy, jest organ właściwy miejscowo w ostatnim dniu roku podatkowego. Należy jednak pamiętać, iż właściwość miejscową organu podatkowego ustala się w oparciu o siedzibę podatnika ujawnioną w stosownym rejestrze. Jeżeli więc zmiana siedziby spółki handlowej nie zostanie do ostatniego dnia roku podatkowego ujawniona w rejestrze przedsiębiorców, właściwość miejscowa organów podatkowych dla tej spółki nie ulegnie zmianie.
Adres właściwego urzędu ustalić można na internetowych stronach Ministerstwa Finansów – www.mofnet.gov.pl
Jarosław Hałoń
Źródło:
