Książeczka mieszkaniowa - czy książeczki mieszkaniowe mają wartość?

Oszczędnościowa książeczka mieszkaniowa – relikt PRL, który może się opłacać

W okresie PRL, w którym rynek nieruchomości praktycznie nie istniał, a dostęp do mieszkań był ściśle reglamentowany, książeczki mieszkaniowe PRL stanowiły jedno z nielicznych narzędzi umożliwiających zgromadzenie kapitału na cele mieszkaniowe. Środki odkładane przez lata mogły być przeznaczone na zakup mieszkania, budowę domu jednorodzinnego, a także wniesienie wkładu własnego przy zaciąganiu kredytu mieszkaniowego.

Czas prowadzenia książeczki wliczał się dodatkowo do kolejki oczekujących na mieszkanie. Dzięki temu młody dorosły, którego rodzice założyli książeczkę jeszcze w dzieciństwie, miał szansę szybciej otrzymać lokal – a państwo gwarantowało premię gwarancyjną.

Inflacja, denominacja i pomoc państwa

Po transformacji ustrojowej wiele się zmieniło. W 1995 roku przeprowadzono denominację: 10 000 starych złotych zamieniło się w 1 PLN. Sąd Najwyższy orzekł, że oszczędności zgromadzone na książeczkach nie będą waloryzowane, co skutkowało drastycznym spadkiem ich realnej wartości.

Państwo jednak nie wycofało się całkowicie z odpowiedzialności. Do dziś obowiązuje ustawa o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii – czyli tzw. ustawa "o pomocy państwa". To właśnie na jej podstawie można uzyskać wypłatę premii gwarancyjnej.

Czy coś się zmieni?

Obecnie trwają prace legislacyjne mające na celu rozszerzenie celów uprawniających do wypłaty premii. Proponuje się m.in. umożliwienie likwidacji książeczek mieszkaniowych z premią w przypadkach takich jak:

• wykup mieszkań komunalnych,

• wpłaty do spółdzielni mieszkaniowych,

• pomoc państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych,

• refundacja bankom wypłaconych premii gwarancyjnych.

Zmiany te mogłyby otworzyć drogę do skorzystania z książeczek osobom, które do tej pory nie spełniały warunków. Właściciele książeczek mieszkaniowych powinni więc śledzić doniesienia prasowe oraz komunikaty banków i Rzecznika Praw Obywatelskich.

Ile osób ma dziś książeczki mieszkaniowe?

Szacuje się, że książeczkę mieszkaniową PKO posiada jeszcze około 1 miliona Polaków. Według różnych źródeł łączna wartość zobowiązań państwa może sięgać nawet 1,2 mld zł. Jednak wysokość premii zależy od wielu czynników – w tym rejestracji książeczki i jej zgodności z ustawą.

Aby uzyskać prawo do premii, książeczka mieszkaniowa PKO musi być założona przed 23 października 1990 roku. Wówczas właściciel książeczki, po spełnieniu określonych warunków, może złożyć wniosek o likwidację książeczki mieszkaniowej z premią.

Likwidacja książeczki mieszkaniowej – krok po kroku

Aby przeprowadzić likwidację książeczki mieszkaniowej z premią, trzeba:

1. Złożyć wniosek właściciela książeczki o likwidację – osobiście, w oddziale banku prowadzącego obsługę rachunku (zazwyczaj PKO BP).

2. Dołączyć dokumenty potwierdzające spełnienie warunków – np. akt notarialny zakupu nieruchomości, potwierdzenie budowy domu, umowę o kredyt hipoteczny lub dokument potwierdzający wpłatę do funduszu remontowego wspólnoty mieszkaniowej.

3. Zrobić to w ciągu 90 dni od dnia dokonania czynności uprawniającej do premii.

4. W razie braków formalnych wniosek zostanie odesłany – mamy 30 dni na uzupełnienie.

Premia gwarancyjna wypłacana jest po pozytywnej weryfikacji dokumentacji. W praktyce średnia kwota wypłaty to dziś ok. 8 000 zł – wystarczająca np. na remont lokalu mieszkalnego, wymianę stolarki okiennej lub modernizację instalacji ogrzewania.

Na co można przeznaczyć środki z książeczki?

Do celów mieszkaniowych kwalifikujących do wypłaty premii należą m.in.:

• zakup lokalu mieszkalnego lub domu,

• budowa domu jednorodzinnego,

• spłata kredytu mieszkaniowego,

• wniesienie wkładu własnego do kredytu,

• wpłata partycypacyjna do TBS,

• przebudowy budynku mieszkalnego,

• wpłaty na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej,

• rejestracja dokonywana na potrzeby odrębnej własności lokalu mieszkalnego,

• zawarcie umowy najmu instytucjonalnego.

Uwaga na ograniczenia

Obecnie likwidację książeczki z premią można przeprowadzić tylko w określonych przypadkach. Niektóre scenariusze (np. zakup działki, darowizna, dziedziczenie) nie są uwzględniane. Trwają jednak prace legislacyjne, które mają rozszerzyć katalog uprawnień. Właściciele książeczek powinni śledzić sytuację na bieżąco – szczególnie że wartość premii gwarancyjnej z roku na rok może się zmieniać.

Czy warto dziś jeszcze walczyć o książeczkę mieszkaniową?

Tak, warto. Choć dziś oszczędnościowa książeczka mieszkaniowa nie jest już narzędziem, które wystarczy na zakup mieszkania, nadal daje możliwość uzyskania realnego wsparcia – szczególnie przy realizacji celów mieszkaniowych. Aby z niej skorzystać, trzeba działać zgodnie z procedurą, terminowo, a przede wszystkim – znać swoje prawa.

Jeśli jesteś posiadaczem książeczki, nie zwlekaj z jej likwidacją. W najgorszym wypadku zyskasz kilka tysięcy złotych. W najlepszym – otrzymasz realną pomoc państwa, która może ułatwić ci wkroczenie do własnego mieszkania lub przeprowadzenie ważnego remontu.