Sądy mają stosować interpretację prawa zgodną z konstytucją, a ... maglu

Znacie już ten wyrok?

I SA/Ka 1414/99 Wyrok NSA z dnia 4 grudnia 2000 r.
Skład Sędziowski:
Mudrecki Artur /sprawozdawca/ * Dumana Przemysław * Karpińska Ewa

(...) Zdaniem R. Mastalskiego, szukając sensu słów ustawy podatkowej należy mieć na względzie zarówno obowiązujący porządek prawny, jego systematykę, jak i cele tej regulacji. W ten sposób można uniknąć jednostronnego, fiskalnego spojrzenia na sens norm prawa podatkowego /R. Mastalski: Wprowadzenie do prawa podatkowego, Warszawa 1995, str. 115/. W związku z tym dopiero łączne przeprowadzenie wykładni językowej, systemowej i funkcjonalnej pozwoli na wyciągnięcie prawidłowych wniosków.
Przechodząc do wykładni systemowej nie sposób nie posłużyć się systemową regułą interpretacyjną zewnętrzną zawartą w Konstytucji. Wykładnia prawa pozostaje w zgodzie z obowiązującym porządkiem prawnym, gdy jest zgodna z Konstytucją. Ustalony sens normy prawnej nie może bowiem być sprzeczny z konstytucyjnym porządkiem prawnym. W ten sposób wykładnia prawa nabiera pewnych elementów wykładni obiektywnej, dynamicznej, odnosząc interpretowane prawo do woli współczesnego normodawcy, której wyrazem są bez wątpienia normy konstytucyjne /R. Mastalski: Wprowadzenie (...), op. cit., str. 106/.

Na możliwość bezpośredniego stosowania Konstytucji wskazuje art. 8 ustawy zasadniczej, który stanowi, że Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej. Oznacza to, że sądy - w tym Naczelny Sąd Administracyjny - mają prawo przy dokonywaniu interpretacji przepisów prawa podatkowego do posługiwania się zasadami zawartymi w Konstytucji. Podobny pogląd wyrażono w wyroku NSA z dnia 9 października 1998 r. /wyrok NSA z dnia 9 października 1998 r., II SA 1246/98 - Glosa 1999 nr 3 str. 29/.

Brak jest podstaw do przyjęcia, że interpretacja przepisów konstytucyjnych zarezerwowana została wyłącznie dla Trybunału Konstytucyjnego. Nawet ewentualna rozbieżność orzecznictwa Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i sądów powszechnych, która występuje również w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, nie daje jedynie temu ostatniemu prawa do dokonywania wykładni przepisów prawa w zakresie norm konstytucyjnych.
Przepis art. 2 Konstytucji stanowi, że Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Z cytowanej normy prawnej wynika zasada pewności prawa podatkowego oraz zasady sprawiedliwości. Według R. Mastalskiego pewność prawa traktowana jest często jako bezpieczeństwo prawne rozpatrywane z punktu widzenia ochrony praw jednostki, uznawana jest współcześnie za jeden z najbardziej istotnych czynników funkcjonowania prawa w społeczeństwie, co należy zwłaszcza odnieść do prawa interpretacyjnego. Wyrazem pewności prawa jest możliwość jego jednolitego rozumienia i stosowania, co na gruncie wykładni oznacza możliwość przewidywania, że podmioty stosujące prawo wydadzą, rozstrzygnięcie mieszczące się w granicach zakreślonych przez obowiązujące prawo. Pewność i sprawiedliwość opodatkowania są wartościami nie kwestionowanymi, a często uważa się, że zasada pewności praw ma służyć realizacji zasady sprawiedliwości podatkowej w procesie stosowania prawa /R. Mastalski: Wprowadzenie (...), op. cit., str. 99/.

Z kolei w wyroku NSA z dnia 12 maja 2000 r. /III SA 957-958/99 - Glosa 2000 nr 9 str. 33/ wyrażono pogląd, że zasada państwa prawnego wyklucza możliwość obciążenia podatnika skutkami błędu spowodowanego przez pracownika urzędu skarbowego. Tym bardziej dotyczy to sytuacji, gdy ekonomiczny rozmiar skutków wielokrotnie przewyższa rozmiar błędu. W uzasadnieniu orzeczenia stwierdzono, że powyższy błąd powinien być naprawiony już w decyzji wymiarowej, a nie w odrębnym postępowaniu o umorzenie zaległości podatkowej na podstawie przepisu art. 57 par. 1 Ordynacji podatkowej.
Przechodząc na grunt wykładni systemowej wewnętrznej, istotnego znaczenia nabiera treść art. 121 Ordynacji podatkowej. Przepis ten stanowi, że postępowanie podatkowe powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych. Organy podatkowe w postępowaniu podatkowym obowiązane są na wniosek strony udzielać niezbędnych informacji o przepisach prawa podatkowego pozostających w związku z przedmiotem tego postępowania. A zatem jedną z podstawowych zasad postępowania zawartych w Ordynacji podatkowej jest zasada pogłębiania zaufania obywateli do całego aparatu podatkowego oraz zasada udzielania informacji.
C. Kosikowski, H. Dzwonkowski, A. Huchla, autorzy komentarza do Ordynacji podatkowej, /C. Kosikowski, M. Dzwonkowski, A. Huchla: Ustawa - Ordynacja podatkowa. Komentarz, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2000/ uważają, że dotychczasowy dorobek orzecznictwa w zakresie udzielenia błędnych informacji nie może negatywnie obciążać podatnika, który z niej skorzystał. Bez względu na to, jaki jest zakres odpowiedzialności i komu się ją przypisuje, najistotniejszy problem stanowi kwestia odpowiedzialności za skutki niewłaściwej informacji. "Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem NSA, podatnik nie może ponosić niekorzystnych konsekwencji w związku z udzieloną przez organ informacją" /wyrok NSA z dnia 23 maja 1997 r., SA/Lu 2249/95 - nie publ./. Dotyczy to w szczególności uzyskania w urzędzie informacji nieprawidłowej, wprowadzającej w błąd /wyrok NSA z dnia 11 kwietnia 1996 r., SA/Wr 1931/95 - Glosa 1997 nr 8 str. 32/. "Dopuszcza się obrazy art. 8 i art. 9 Kpa organ administracji, który skutki nieznajomości prawa przez podległych mu pracowników lub niedopełnienia przez nich obowiązków służbowych przerzuca na obywateli" /wyrok NSA z dnia 20 lipca 1981 r., SA 1461/81 - ONSA 1981 nr 2 poz. 72/. Udzielanie informacji jest bowiem kategorią obowiązku organu administracji /wyrok NSA z dnia 17 marca 1995 r., III SA 1054/94 - Monitor Podatkowy 1995 nr 9 str. 278. Orzecznictwo słusznie wskazało, że bez znaczenia są przyczyny, które powodują niewłaściwą informację. Wyrazem tego jest stanowisko, że "nie można skutecznie twierdzić, iż negatywne skutki zmiany wykładni powinny dotykać podatnika" /wyrok NSA z dnia 28 listopada 1997 r., I SA/Wr 744/96 - nie publ./.

Całość uzasadnienia http://www.nsa.gov.pl/ramki/main/main.php3?plikk=i_sa_ka_1414_99.html