Bankier.pl dotarł do informacji, z których wynika, że liczba studentów maleje, ale wydatki na szkolnictwo wyższe rosną. W roku akademickim 2013/2014 na polskich uczelniach studiowało 1 549 tys. studentów. To o 127 tys. mniej niż rok wcześniej. Równocześnie nakłady ze środków publicznych na szkolnictwo wyższe wzrosły o 800 mln zł do kwoty 13,3 mld zł względem 2012 roku. Wzrost wydatków wynika m.in. z podwyżek dla kadry akademickiej. Obecnie publiczne nakłady na szkolnictwo wyższe stanowią 0,68% PKB. Łączne nakłady na szkoły wyższe wynoszą 1,3% PKB, co i tak stawia nas na gorszej pozycji niż np. Czechy, Estonię i Finlandię, gdzie stanowią one odpowiednio 1,45; 1,7% i 1,9% PKB tych państw.
| Nakłady na szkolnictwo wyższe w Polsce | |||
|---|---|---|---|
| Rok | Wydatki w mld zł | % PKB | % budżetu państwa |
| 2000 | 5,3 | 0,72 | 3 |
| 2004 | 8,8 | 0,98 | 4 |
| 2013 | 13,3 | 0,68 | 4 |
| Opracowanie Bankier.pl, źródło GUS | |||
W 2000 roku dotacja z budżetu państwa na uczelnie wyższe wynosiła 5,3 mld zł, co stanowiło 0,72% PKB i 3% łącznych wydatków z budżetu państwa. Wówczas liczba studentów wynosiła 1,58 mln, czyli mniej więcej tyle samo co obecnie.
| Rok | Liczba studentów w tys. |
|---|---|
| 2000 | 1584 |
| 2004 | 1858 |
| 2007 | 1937 |
| 2013 | 1549 |
| Opracowanie Bankier.pl, źródło GUS | |
W 2004 roku liczba studentów przekroczyła 1,9 mln osób. Wówczas wydatki na uczelnie wyższe z budżetu państwa wynosiły 8,8 mld zł, czyli blisko 1% PKB i 4,5% ogółu wydatków budżetowych. W 2013 roku wydatki na uczelnie wyższe to 13,3 mld zł, czyli 0,68% PKB i blisko 4% wydatków z budżetu. Oznacza to, że od lat sytuacja finansowania uczelni publicznych raczej pozostaje niezmienna – zmienia się jedynie stosunek wydatków w przeliczeniu na jednego studenta.
Uczelnie wyższe odnotowują dodatni wynik finansowy
W 2013 roku przychody w sumie wyniosły 21,3 mld zł – z tego wyższe szkoły publiczne osiągnęły przychody na poziomie 18,5 mld zł, a wynik finansowy netto na poziomie 418 mln zł. Co interesujące, ujemny wynik finansowy netto odnotowały tylko szkoły ekonomiczne (minus 2,8 mln zł) i szkoły pedagogiczne (minus 7,9 mln zł). Najlepiej radziły sobie szkoły techniczne (wynik 154 mln zł) i szkoły medyczne (wynik 63 mln zł).
Na 132 uczelniach publicznych (w tym 19 uniwersytetach) obecnie studiuje 1,15 mln osób z tego 657 tys. stanowią kobiety (panie stanowią 67% studentów). Na publicznych uczelniach w trybie stacjonarnym naukę pobiera 860 tys. osób – kobiety stanowią 58% studentów dziennych. Zaocznie lub wieczorowo uczy się 291 tys. osób z tego 54% to kobiety. Panie w znacznie większym stopniu dominują na uczelniach prywatnych. Tutaj na 398 tys. studentów 62% to kobiety.
| Rodzaj uczelni publicznej | Przychody w mln zł | Koszty w mln zł | Wynik finansowy netto w mln zł |
|---|---|---|---|
| Ogółem | 2130 | 20900 | 418 |
| Uniwersytety | 6529 | 6511 | 17,8 |
| Wyższe szkoły techniczne | 5100 | 4963 | 154 |
| Wyższe szkoły rolnicze | 1192 | 1184 | 7,7 |
| Wyższe szkoły ekonomiczne | 700 | 703 | -2,8 |
| Wyższe szkoły pedagogiczne | 384 | 392 | -7,9 |
| Wyższe szkoły medyczne | 2120 | 2055 | 63,8 |
| Wyższe szkoły artystyczne | 579 | 578 | 1,6 |
| Opracowanie Bankier.pl, źródło GUS | |||
Przychody wyższych szkół niepublicznych łącznie osiągnęły poziom 2,7 mld zł, a ich wynik finansowy to 130 mln zł.
| Uczelnie niepubliczne | Przychody w mln zł | Koszty w mln zł | Wynik finansowy netto |
|---|---|---|---|
| Ogółem | 2761 | 2735 | 130,9 |
| Opracowanie Bankier.pl, źródło GUS | |||
Na 306 prywatnych uczelniach w 2013 roku uczyło się łącznie 398 tys. studentów (z tego 247 tys. stanowiły kobiety). To spadek o 40 tys. względem 2012 roku i o 262 tys. względem szczytowego 2007 roku. Pomimo tak drastycznego spadku liczby studentów przez ostatnie 7 lat liczba prywatnych uczelni wyższych spadła tylko o 18 – z 324 w 2007 roku do 306 obecnie.
Co czwarty polski student wybiera kierunku ekonomiczne lub administracyjne; 18% wybiera kierunki inżynieryjne. Aż 30% decyduje się na nauki społeczne lub pokrewne; 7,6% na medycynę, a 1,4% dyscypliny rolnicze. Prawo studiuje 3% studentów.
Coraz mniej osób chce iść na studia
Odsetek osób w wieku 30-34 lata z wykształceniem wyższym w Polsce wynosi 40,5%. To o 3,9% więcej niż wynosi średnia UE. Najwyższy odsetek ludzi z wyższym wykształceniem w tej grupie wiekowej odnotowano w Irlandii – ponad 51%. Najniższy we Włoszech – ok. 21%. W najbogatszym europejskim kraju, czyli w Niemczech wynosi on 32%.
Obecnie wskaźnik skolaryzacji, czyli liczby studentów na ogół osób w danej grupie wiekowej wynosi 49,2% (w 2000 roku – 40%, w 1990 roku – 12,9%). To o 1,6% mniej niż rok wcześniej i blisko 4% mniej niż w 2011 roku. Oznacza to m.in, że coraz częściej młodzi ludzie rezygnują z posiadania wyższego wykształcenia na rzecz wcześniejszego rozpoczęcia pracy zawodowej.
Dlaczego?
Obecna stopa bezrobocia wynosi 11,5% - na 1,8 mln bezrobotnych aż 1 mln stanowią ludzie do 35. roku życia. Osoby z wyższym wykształceniem wciąż mają większe szanse na znalezienie pracy, ale niekoniecznie lepiej płatnej.
Przeciętne wynagrodzenie w Polsce wynosi 3,9 tys. zł brutto (2,8 tys. zł netto). Modalne wynagrodzenie waha się w przedziale od 1,7 tys. zł netto do 2,3 tys. zł netto. Większość studentów po uzyskaniu dyplomu magistra oczekuje zarobków na poziomie ok. 3,5 tys. zł netto. Z praktyki wynika, że najczęściej mają szansę na pensje w wysokości ok. 1,8 tys. zł netto. Dominują umowy o pracę o charakterze terminowym. Na 800 tys. osób pracujących na podstawie umów-zlecenia ok. 40% stanowią ludzie do 30 roku życia.
Na szkolnictwo wyższe wydajemy bardzo dużo i wiele wskazuje na to, że pomimo ubytku studentów raczej będziemy wydawać coraz więcej. Otwarte pozostaje pytanie, ile z tego wydajemy tylko na produkcję dyplomów, a ile na rzeczywiste wykształcenie?
Łukasz Piechowiak
