Jaki model biznesowy wybrać dla swojego biznesu. Przeglądamy innowacyjne pomysły

Poniżej przyjrzymy się różnym modelom biznesowym - od sprawdzonych klasyków po innowacyjne koncepty, które przełamują tradycyjne ramy. Naszym celem jest zainspirować Cię i dostarczyć narzędzi, które pomogą Ci zdecydować, który będzie najlepszy dla Twojego przedsiębiorstwa. Propozycja wartości w modelu biznesowym jest zasadniczą wartością w twojej firmie. Rozwinięciem poniższych pomysłów jest rozrysowanie ich w business model canvas, czyli schemacie pozwalającym opisać dokładnie własny model biznesowy. 

Niezależnie od tego, czy dopiero zaczynasz swoją przygodę z biznesem, czy jesteś doświadczonym przedsiębiorcą poszukującym nowych sposobów na zwiększenie zysków i ekspansji, ten przegląd modeli biznesowych jest dla Ciebie. Przygotuj się na odkrywanie innowacyjnych pomysłów, które mogą zmienić sposób prowadzenia Twojej firmy.

Czym jest model biznesowy

Model biznesowy to koncept, który opisuje sposób, w jaki przedsiębiorstwo tworzy, dostarcza i zdobywa wartość, innymi słowy, opisuje sposób, w jaki firma zarabia pieniądze.  To obejmuje dochody i wydatki, ale także produkt lub usługę, klienta docelowego, strukturę kosztów, kanały dystrybucji i wiele innych aspektów operacyjnych.

Jest to system, według którego firma decyduje, jak będzie zarabiać pieniądze, kto będzie jej klientem, jakie wartości dostarcza, jakie koszty ponosi, jakie są jej źródła dochodów, a także,  w jaki sposób produkt lub usługa będzie dostarczana klientom. Model biznesowy jest kluczowy dla zrozumienia, jak firma funkcjonuje jako całość.

Kilka podstawowych elementów, które może zawierać szablon  modelu biznesowego to:

1. Oferta: co firma oferuje swoim klientom? Może to być produkt, usługa, czy też kombinacja obu.

2. Segmenty klientów: dla kogo jest ta oferta? Kto jest klientem docelowym?

3. Kanały dystrybucji: jak oferta dociera do klientów? Czy jest to za pośrednictwem sklepu detalicznego, sprzedaży online, dystrybutorów?

4. Relacje z klientami: jak firma nawiązuje, utrzymuje i rozwija relacje z klientami?

5. Struktura kosztów: jakie są główne koszty związane z prowadzeniem firmy?

6. Strumienie przychodów: jak i za co firma zarabia pieniądze?

7. Zasoby kluczowe: co firma musi posiadać, aby móc działać?

8. Działania kluczowe: jakie działania są niezbędne do dostarczenia oferty?

9. Partnerzy kluczowi: kto pomaga firmie w jej działaniu?

Jakie są rodzaje modeli biznesowych?

Rozważając modele biznesowe, możemy podzielić je na kilka kategorii ze względu na ich strukturę, charakter relacji z klientem, strategię zarabiania oraz kanały dystrybucji. Postanowiliśmy je zawrzeć w pięciu kategoriach, które mogą cię zainspirować, tworząc model biznesowy dla siebie. 

Modele według typu relacji biznesowych

• B2B (Business-to-Business): firmy sprzedają swoje produkty lub usługi innym firmom, zamiast sprzedawać bezpośrednio konsumentom. Intel jest przykładem firmy B2B, która dostarcza mikroprocesory dla Dell czy Apple. Wiele firm B2B działa w branży produkcji, sprzedając swoje produkty innym firmom, które następnie używają tych produktów do wytworzenia własnych towarów.

• B2C (Business-to-Consumer): firmy sprzedają swoje produkty lub usługi bezpośrednio konsumentom. Przykłady firm B2C to Amazon, Walmart, czy McDonald's. Te firmy skupiają się na tworzeniu produktów i usług, które bezpośrednio przyciągną konsumentów i spełnią ich potrzeby.

• C2C (Consumer-to-Consumer): konsumenci mogą bezpośrednio kupować od innych konsumentów, zazwyczaj za pośrednictwem platformy internetowej, która ułatwia takie transakcje. eBay jest przykładem platformy C2C, gdzie konsumenci mogą sprzedawać swoje rzeczy bezpośrednio innym konsumentom.

• B2G (Business-to-Government): firmy sprzedają produkty i usługi rządom. Firmy B2G zazwyczaj dostarczają usługi technologiczne, sprzętu, konsulting, i tak dalej, dla różnych agencji rządowych. Przykładem firmy B2G jest Lockheed Martin, która dostarcza sprzęt wojskowy dla rządu Stanów Zjednoczonych.

• C2B (Consumer-to-Business): ten model biznesowy odwraca tradycyjny model B2C. W modelu C2B, konsumenci oferują swoje usługi lub produkty firmom. Przykładem są freelancerzy, którzy oferują swoje usługi firmom.

• P2P (Peer-to-Peer): tuta jednostki bezpośrednio współpracują ze sobą bez pośrednictwa firmy lub innej organizacji. Przykładem może być udostępnianie plików jak w przypadku sieci BitTorrent, lub systemy pożyczek społecznościowych.

• B2B2C (Business-to-Business-to-Consumer): ten model biznesowy łączy B2B i B2C, oferując produkty i usługi, które przechodzą od jednej firmy do drugiej, zanim dotrą do końcowego konsumenta. Przykładem jest firma produkująca części do samochodów, która sprzedaje te części do producenta samochodów, który z kolei sprzedaje gotowe samochody konsumentom.

Modele według strategii cenowej

• Model freemium: jest to strategia cenowa, w której podstawowe usługi lub produkty są dostarczane bezpłatnie, ale za dodatkowe funkcje, usługi lub dobra wirtualne jest pobierana opłata. Spotify jest typowym przykładem modelu freemium, gdzie podstawowy dostęp do muzyki jest bezpłatny, ale doświadczenie bez reklam, możliwość słuchania offline i inne zaawansowane funkcje są dostępne tylko dla płatnych subskrybentów.

• Model subskrypcji: w tym modelu, klienci płacą regularną opłatę (zazwyczaj miesięczną lub roczną), aby uzyskać dostęp do produktu lub usługi. Netflix i Spotify Premium są dobrymi przykładami modelu subskrypcji.

• 'Pay as you go': polega na płaceniu tylko za to, czego faktycznie używamy. Jest to często stosowane w branżach takich jak telekomunikacja (płatne na kartę) i technologia chmur (gdzie płacisz za zużycie zasobów jak w Amazon Web Services).

• 'Pay what you want': klienci mogą sami zdecydować, ile chcą zapłacić za produkt lub usługę. Zespół Radiohead zasłynął z zastosowania tego modelu, pozwalając fanom płacić dowolną kwotę za ich album "In Rainbows".

• Model patronowania: twórcy ustalają miesięczne lub per-creation (za każde utworzone dzieło) poziomy subskrypcji dla swoich patronów i oferują im różne korzyści w zależności od poziomu subskrypcji. Może to obejmować dostęp do dodatkowego kontentu, możliwość wpływania na przyszły kontent, produkty fizyczne, osobiste interakcje i wiele innych.

• Model High Touch:  firma skupia się na dostarczaniu wysokiej jakości, spersonalizowanych usług klientom, często z dużym zaangażowaniem personelu. Luksusowe hotele, które oferują skoncentrowane na kliencie, indywidualne podejście to przykład tego modelu.

• Model Low Touch: polega on na minimalnej interakcji z klientem, niskich kosztach operacyjnych i skupieniu na efektywności. To jest model, który jest często stosowany przez firmy takie jak Aldi, które oferują "self-service" sklepy.

• Model Low-Cost Carrier: ten model jest najbardziej znany z branży lotniczej, gdzie linie lotnicze, takie jak Ryanair i EasyJet, oferują tanie loty, rezygnując z dodatkowych usług, takich jak darmowe posiłki i wybór miejsca.

• Model Premium: polega na oferowaniu produktów lub usług o wyższej jakości za wyższą cenę. Luksusowe marki, takie jak Gucci, Rolex, czy Louis Vuitton stosują ten model, sprzedając produkty o wyższej jakości, które są często postrzegane jako symbol statusu.

• Model Economy Pricing: polega na oferowaniu niskich cen dla masowego rynku. Jest to często stosowane w branżach, takich jak spożywczej i detalicznej, gdzie firmy, takie jak dyskonty, oferują niskie ceny na swoje towary.

• Model Price Skimming: firmy zaczynają od wysokiej ceny i stopniowo ją obniżają. Jest to często stosowane w technologii i elektronice konsumenckiej, gdzie nowe produkty (takie jak nowe modele iPhone) często są wprowadzane na rynek z wysoką ceną, która jest stopniowo obniżana.

• Model Penetracyjny: przeciwieństwo skimmingu, tutaj firma ustala niską początkową cenę, aby przyciągnąć klientów, a następnie stopniowo ją podnosi. Jest to często stosowane w usługach internetowych.

• Model wartości: polega na ustaleniu ceny na podstawie postrzeganej przez klienta wartości produktu, a nie faktycznych kosztów.

Modele według kanału dystrybucji

• Model sprzedaży bezpośredniej/Direct-to-Consumer (D2C): w tym modelu, firma sprzedaje swoje produkty bezpośrednio do klientów, pomijając tradycyjne kanały dystrybucji, takie jak sklepy detaliczne czy hurtownie. D2C daje firmom większą kontrolę nad swoją marką, relacjami z klientami oraz zyskami. Dell jest przykładem firmy, która sprzedaje swoje komputery bezpośrednio do klientów.

• Model Dropshipping: przedsiębiorstwo nie sprzedaje produkty, których fizycznie nie posiada. Gdy klient składa zamówienie, firma kupuje produkt od trzeciej strony (często hurtownika lub producenta), która wysyła go bezpośrednio do klienta. Ta metoda jest popularna wśród sklepów internetowych, które nie chcą trzymać dużej ilości towaru. Przykładem może być wiele sklepów na Shopify, które wykorzystują Dropshipping, podobnie jak połowa sprzedawców przez platformy aukcyjne. 

• Model Marketplace: firma tworzy platformę, która łączy sprzedawców i kupujących. Firma zarabia, pobierając prowizję od transakcji, które odbywają się na jej platformie. Etsy jest przykładem platformy marketplace, na której rzemieślnicy mogą sprzedawać swoje produkty bezpośrednio konsumentom.

• Model Bricks and Clicks: firma prowadzi sprzedaż zarówno w sklepach stacjonarnych, jak i internetowych. Model ten pozwala na korzystanie z zalet obu kanałów: bezpośredniego kontaktu z klientem i możliwości zaprezentowania produktu w sklepie oraz wygody zakupów online. Konwergencja polega na łączeniu zalet obu tych kanałów. 

• Model Franchisingu: firma (franczyzodawca) udziela prawa do sprzedaży swoich produktów lub usług innym firmom (franczyzobiorcom) na określonych warunkach. Franczyzodawca  dostarcza wsparcie w zakresie marketingu, szkoleń i operacji. 

• Model sprzedaży bezpośredniej/Multi-Level Marketing (MLM): w tym modelu, produkt jest sprzedawany bezpośrednio do klienta przez sprzedawców niezależnych, którzy zazwyczaj zarabiają prowizję zarówno z bezpośredniej sprzedaży produktów, jak i z rekrutowania nowych sprzedawców. Przykładem jest firma Avon. 

Modele według strategii zarabiania

• Model sprzedaży afiliacyjnej: w tym modelu, firma płaci prowizje za skierowanie klientów lub prowadzenie sprzedaży. Przykładem jest Amazon, który oferuje prowizje za sprzedaż produktów skierowanych przez afiliantów na swoją stronę. Afiliant może być na przykład blogerem, który umieszcza linki do produktów Amazon na swoim blogu. Popularne sa modele księgarniane. 

• Model Aggregator: firma zbiera informacje z różnych źródeł i dostarcza je w jednym miejscu, ułatwiając klientom porównanie i wybór najlepszej opcji. Przykładem są porównywarki ofert firm lotniczych lub hotelowych. 

• Model 'White Label': w tym modelu, firma produkuje produkty, które są sprzedawane pod marką innego przedsiębiorstwa. Przykładem mogą być producenci suplementów diety, którzy produkują suplementy, które są następnie sprzedawane pod marką sklepu.

• Model 'Licensing': firma sprzedaje licencje na swoje produkty lub technologię innym firmom. Pozwala to firmie na zarabianie pieniędzy na swoich wynalazkach bez konieczności samodzielnego produkcji czy sprzedaży produktu. 

• Model Crowdsourcing/Crowdfunding/Peer-to-Peer: firma korzysta z pomocy dużej grupy osób (tłumu) do wykonania pewnych zadań (crowdsourcing), gromadzenia funduszy na rozwój produktu lub usługi od grupy osób (crowdfunding) lub do połączenia się i wymiany usług, lub zasobów (peer-to-peer). Przykładem jest Wikipedia, która korzysta z wiedzy tysięcy wolontariuszy do tworzenia swojej encyklopedii online; Kickstarter, Wspieram.to, czy Indiegogo, które pozwalają firmom gromadzić fundusze na nowe projekty.

• Model Franchisingu: w tym modelu, firma pozwala innym na prowadzenie biznesu pod swoją marką, oferując wsparcie operacyjne i marketingowe w zamian za opłatę franchisingową i procent od sprzedaży. 

• Model Value Added Reseller (VAR): firma dodaje wartość do istniejących produktów i sprzedaje je jako nowe rozwiązania.

• Model ekonomii współdzielenia: w tym modelu, zasoby są dzielone między użytkownikami, często za pomocą platformy cyfrowej. Użytkownicy mogą udostępniać, wynajmować lub sprzedawać swoje zasoby innym użytkownikom. Przykładem jest Uber, czy AirbnB który pozwala kierowcom na udostępnianie swoich samochodów jako usługi transportu dla innych użytkowników.

• Model Data Monetization: firma zbiera i analizuje dane, a następnie sprzedaje te informacje lub wykorzystuje je do tworzenia spersonalizowanych produktów, lub usług. Przykładem są firmy technologiczne, takie jak Google lub Facebook, które zbierają dane od użytkowników i wykorzystują je do sprzedaży reklam.

• Model Direct-to-Consumer (D2C): firma sprzedaje swoje produkty bezpośrednio konsumentom, omijając tradycyjne kanały dystrybucji, które dotychczas były stosowane. 

Inne modele

• Model Cash and Carry: jest to model, w którym klienci płacą za większe pakiety towarów na miejscu i sami je zabierają. Jest to popularny model w hurtowniach, gdzie małe firmy kupują towary w dużych ilościach do odsprzedaży lub użytku. 

• Model Network Effects: w tym modelu wartość produktu lub usługi rośnie wraz z ilością użytkowników. 

• Model Razor and Blades/Reverse Razor and Blades: Modele te polegają na sprzedaży jednego produktu tanio (np. maszynkę do golenia), czy ekspresu do kawy, a dochód uzyskiwany jest z drogich dodatków (np. ostrzy) lub kapsułek z kawą. W modelu Reverse Razor and Blades jest odwrotnie - główny produkt jest drogi, a dodatki są tanie.

Na tym oczywiście nie kończą się ani same modele, ani ich rodzaje. Od modelu równie ważne są kluczowe zasoby, którymi dysponujemy. Przykładowy model biznesowy, który możemy znaleźć w opowieściach zwykle, nie uwzględnia tego, że ich twórca miał do dyspozycji finanse, lokalizację, znajomości czy inne elementy przewyższające znaczeniem opracowany model, by w końcu pozyskać swoich klientów. 

Podsumowując, model biznesowy, który wybierzesz, będzie miał jednak znaczący wpływ na wszystkie aspekty Twojego biznesu. Wybierając go, powinieneś wziąć pod uwagę swoją ofertę, swoją grupę docelową, swoje kanały dystrybucji, a także swoje koszty i zasoby. Masz być też być otwarty na eksperymentowanie z ich zmianą i dostosowywanie ich potem do swojego biznesu. Nie ma jednego "najlepszego" modelu biznesowego - to, co działa dla jednej firmy, niekoniecznie musi działać dla innej. Kluczem jest znalezienie takiego, który najlepiej pasuje do Twojej firmy i do Twojej wizji.

Model biznesowy to nie jest coś, co ustanawia się raz na zawsze. Trzeba być gotowym na jego modyfikację, dostosowanie go do zmieniających się warunków rynkowych i oczekiwań klientów. Otwartość na innowacje, elastyczność i zdolność do uczenia się z doświadczeń - zarówno swoich, jak i innych - to cechy, które mogą przyczynić się do sukcesu biznesu.