Czy Konto Mieszkaniowe programu Pierwsze Mieszkanie to pieniądze za darmo?

W obecnych czasach możliwość zakupu własnego mieszkania wydaje się coraz bardziej odległa. Rosnąca inflacja i spadająca zdolność kredytowa w okresie wysokich stóp procentowych nie ułatwiają tego celu. W odpowiedzi na tę sytuację, rząd wprowadził specjalny program, który ma oficjalnie ruszyć 1 lipca 2023 roku. Jego celem jest wspieranie systematycznego gromadzenia środków na własne mieszkanie. Specjalna premia mieszkaniowa ma pomóc w zachęceniu obywateli do oszczędzania na zakup nieruchomości.

Czym jest program „Pierwsze Mieszkanie”?

Program Pierwsze Mieszkanie w ramach którego można otworzyć Konto Mieszkaniowe, jest skierowany do osób poniżej 45 roku życia, które mają zamiar nabyć swoje pierwsze mieszkanie zarówno z rynku pierwotnego, jak i wtórnego. 

Opiera się na dwóch filarach. Pierwszym z nich jest Bezpieczny Kredyt 2% (system wsparcia w postaci dopłat do kredytu na zakup pierwszego mieszkania), a drugim jest właśnie omawiane tutaj Konto Mieszkaniowe (umożliwiające pomoc w systematycznym oszczędzaniu na cel zakupu mieszkania). Cały program opiera się on na współpracy między bankami a Bankiem Gospodarstwa Krajowego. O Bezpieczny Kredyt będzie można się starać do 31 grudnia 2027 roku. 

Czym jest Konto Mieszkaniowe?

Konto Mieszkaniowe będzie osobistym rachunkiem bankowym w ramach którego będzie można zgromadzić większą sumę pieniędzy na wkład umożliwiający inwestycję we własną nieruchomość. By zacząć oszczędzać trzeba będzie najpierw oczywiście założyć takie Konto Mieszkaniowe w jednym ze współpracujących z BGK banków. Następnie konieczne będzie dokonywanie minimalnej miesięcznej wpłaty w wysokości od 500 zł do 2000 zł miesięcznie. Co roku każdy będzie miał prawo do jednomiesięcznej przerwy w oszczędzaniu bez żadnych konsekwencji.  Wpłat będzie można dokonywać w różnych kwotach. 

Jeśli w danym roku ktoś nie spełni  tego warunku, będzie miał możliwość otrzymania premii w następnym roku, pod warunkiem spełnienia ponownie wymogu 11 wpłat. Minimalny okres oszczędzania wynosi 3 lata, natomiast maksymalny to 10 lat. Gdy zdecydujemy się zakończyć oszczędzanie w tym trybie, możemy przekształcić takie konto w lokatę, gdzie będziemy trzymać pieniądze przeznaczone na wkład mieszkaniowy. Jeśli sami tego nie zrobimy, konto automatycznie stanie się lokatą po 10 latach. Ona z kolei będzie prowadzona przez maksymalnie pięć lat, chyba że odnowienie lokaty następuje przed ukończeniem przez oszczędzającego 30 lat. W takim przypadku lokata jest odnawiana bez względu na liczbę poprzednich odnowień. 

Kto może skorzystać z Konta Mieszkaniowego?

Konto Mieszkaniowe będzie mógł otworzyć każdy, kto będzie spełniał następujące kryteria:

1. Brak posiadania obecnie lub w przeszłości domu jednorodzinnego, lub spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego albo domu jednorodzinnego.

2. Albo zamieszkiwanie w mieszkaniu z co najmniej dwójką własnych lub przysposobionych dzieci, gdy powierzchnia mieszkania nie przekracza:

   • 50 m² w przypadku 2 dzieci,

   • 75 m² w przypadku 3 dzieci,

   • 90 m² w przypadku 4 dzieci,

   • bez ograniczeń w przypadku 5 lub większej liczby dzieci.

Program jest również dostępny dla osób, które mają prawo do mieszkania, jeśli:

1. Nabyte zostało w drodze dziedziczenia po rozpoczęciu oszczędzania.

2. Dotyczy lub dotyczyło współwłasności nie więcej niż jednego mieszkania, lub domu jednorodzinnego o udziale nie większym niż ½ (50%), nabytego w drodze dziedziczenia przed rozpoczęciem oszczędzania.

3. Odnosi się do mieszkania lub domu jednorodzinnego, które zostało wyłączone z użytkowania z powodu katastrofy budowlanej lub w wyniku działania żywiołu.

4. Prawo do mieszkania powstało w wyniku roszczenia, o którym mowa w art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (dotyczy spółdzielczego prawa do lokalu).

Istnieje także możliwość założenia Konta Mieszkaniowego dla swojego dziecka nawet w przypadku, gdy rodzice posiadają już nieruchomość. 

Ile będzie można zarobić poprzez oszczędnościowe Konto Mieszkaniowe?

Osoba odkładająca pieniądze na Koncie Mieszkaniowym zyska trzykrotnie. Po pierwsze uzyska odsetki od banku. Po drugie oszczędności oraz premia będą zwolnione z podatku Belki. A po trzecie, co roku uzyska specjalną Premię Mieszkaniową.  Ile ona będzie wynosić?

Tego tak naprawdę dokładnie nie wiadomo. Jej wartość będzie odpowiadać rocznemu wskaźnikowi inflacji lub wskaźnikowi zmiany cen 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkań. Premia będzie naliczana raz w roku. Maksymalna premia nie przekroczy 15%. W przypadku wyższej inflacji, premia nie zrekompensuje jej wzrostu. 

Oszczędności zgromadzone na kontach zaakceptowanych przez rząd będą oprocentowane. Oprocentowanie nie może być niższe niż 75% oprocentowania standardowych kont oszczędnościowych w danym banku. Co istotne, według projektu, po roku będzie można bezpłatnie przenieść konto mieszkaniowe do innego banku. 

Premia Mieszkaniowa oraz zwolnienie z podatku Belki będą dostępne jedynie, gdy zaoszczędzone środki zostaną wykorzystane na:

• zakup mieszkania

• zakup lub budowę domu jednorodzinnego,

• sfinansowanie części kosztów inwestycji realizowanej przez kooperatywę mieszkaniową lub uzyskanie spółdzielczego prawa do lokalu,

• wpłatę mieszkaniową do spółdzielni mieszkaniowej,

• udział w SIM lub TBS,

• zakup prawa własności gruntów lub ich części w celu wybudowania na nich domu jednorodzinnego.

Warto jednak zaznaczyć, że nie można nabyć od małżonka, dzieci, wnuków, pasierba, zięcia, synowej, rodzeństwa, ojczyma, macochy i teściów. W przypadku zakończenia oszczędzania będziemy mieli 5 lat na wykorzystanie zgromadzonych środków. Do środków będzie można dodać oszczędności zgromadzone na PPK. Nabytej tak nieruchomości nie będzie można sprzedać przez następne pięć lat, a w razie skorzystania z Bezpiecznego Kredytu 2%, przez 10 lat. 

W chwili, gdy wpłaty spadną poniżej założonego 500 zł, konto zostanie przekształcone w lokatę. Podobna sytuacja będzie miała miejsce przy wcześniejszym, niż założone 3 lata wypłaceniu środków z konta. Od odsetek zostanie wtedy dodatkowo naliczony podatek Belki. Jeśli oszczędzający wpłaci z kolei więcej niż 2 tys. zł, nadwyżka zostanie przekierowana na lokatę lub rachunek, ale nie pozbawi to prawa do premii.

Czym są SIM i TBS?

Może nie każdy wie, czym są SIM i TBS, więc warto je krótko przybliżyć. 

Społeczne Inicjatywy Mieszkaniowe (SIM) działają na zasadzie współpracy pomiędzy samorządami, deweloperami i bankami. Deweloperzy realizują inwestycje mieszkaniowe, a samorządy występują jako gwarant wsparcia finansowego dla uczestników programu. Banki z kolei udzielają preferencyjnych kredytów na zakup mieszkań dla rodzin, które spełniają kryteria programu.

TBS jest z kolei projektem skierowanym dla osób, którym nie przysługuje nieruchomość komunalna, a wciąż mogą skorzystać z preferencyjnych warunków zakupu tego typu mieszkania. Na niższe koszty budowy mieszkań TBS, takich jak korzystne kredyty z Banku Gospodarstwa Krajowego czy zaangażowanie gmin, które posiadają część udziałów. Budowa nieruchomości ze wsparciem państwa wpływa na czynsz, który podlega regulacjom prawnym. Właściciele nie mają prawa do podnajmu lub dzierżawy takich lokali. 

Kto może używać nazwy Konto Mieszkaniowe? 

Wraz z nowym prawem, wchodzą w życie duże obostrzenia, jeśli chodzi o posługiwanie się pojęciami Konto Mieszkaniowe i wciąż mało popularnym sformułowaniem Lokata Mieszkaniowa. 

Jak mówi art. 12. ustawy o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe: “Uprawnione do używania nazwy „Konto Mieszkaniowe” oraz „Lokata Mieszkaniowa” do określenia prowadzonej działalności lub reklamy są wyłącznie bank prowadzący konto oraz Bank Gospodarstwa Krajowego”.

Natomiast w art. 20 czytamy, że “Kto, nie będąc do tego uprawnionym, używa do określenia prowadzonej działalności lub reklamy nazwy „Konto Mieszkaniowe” lub „Lokata Mieszkaniowa”, podlega grzywnie albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie”.

Gdzie można znaleźć Konto Mieszkaniowe?

Ustawa stanowi, że lista banków uczestniczących w projekcie zostanie opublikowana na stronie internetowej BGK. Pojawia się zatem pytanie, czy warto założyć Konto Mieszkaniowe, komu może się to opłacić i czy wiąże się z tym jakiekolwiek ryzyko. Mając na uwadze los składek na OFE, które zostały znacjonalizowane, można mieć pewne obawy wobec programów rządowych. Niemniej jednak, pomijając to, warunki programu wydają się bardzo atrakcyjne. Gwarancja dodatkowej premii mieszkaniowej oraz zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych mogą stanowić dużą zachętę do oszczędzania na własny wkład mieszkaniowy w ten sposób.