Płaca minimalna rośnie: kto na tym straci?

Obecna minimalne wynagrodzenie jest wyznaczane na podstawie ustawy z roku 2002. Sama idea nie jest jednak nowa, nawet w naszym kraju. Nie wszyscy wiedzą, ale w roku 1956 pensja minimalna wynosiła w Polsce 500 zł. Jeżeli weźmiemy pod uwagę denominację z 1995 roku, ma to wymiar obecnie 5 groszy miesięcznie. 

Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, że urzędowe podniesienie płacy minimalnej to nie tylko polepszenie losu przysłowiowych kasjerów w sklepach, ale wiąże się ze znacznym podniesieniem kosztów życia dla całej reszty społeczeństwa. 

Historia płacy minimalnej

Płaca minimalna to najniższa stawka, którą pracodawcy mogą legalnie płacić swoim pracownikom. Sam pomysł płacy  po raz pierwszy pojawił się pod koniec XIX wieku w Nowej Zelandii i Australii, ale prawdziwe korzenie płacy minimalnej jako globalnego zjawiska tkwią w ruchach robotniczych i reformach społecznych początku XX wieku.

1. Początki: Wielka Brytania była jednym z pierwszych krajów, które wprowadziły płacę minimalną na początku XX wieku. W 1909 roku powołano Radę ds. Płac (Trade Boards), które miały prawo ustalać minimalne stawki płac dla określonych gałęzi przemysłu.

2. Płaca minimalna w USA: w Stanach Zjednoczonych koncepcja ta zyskała na popularności podczas Wielkiego Kryzysu, kiedy to Prezydent Franklin D. Roosevelt wprowadził Ustawę o Godziwych Pracach (Fair Labor Standards Act) w 1938 roku. Ustawa ta ustalała minimalną płacę godzinową na poziomie 25 centów na godzinę.

3. Płaca minimalna po II Wojnie Światowej: idea płacy minimalnej zyskała wtedy na popularności w Europie i innych częściach świata. Wiele krajów wprowadziło swoje własne ustawy dotyczące płacy minimalnej w ramach szerszych reform społecznych.

4. Płaca minimalna w XXI wieku: obecnie jest ona tematem gorących dyskusji na całym świecie. Wiele krajów podniosło swoje stawki minimalne, a niektóre, takie jak Szwajcaria, przeprowadziły referenda na ten temat. Niektóre kraje mają stawki godzinowe, a inne obliczają kwotę miesięcznie w ramach różnorakich umów. 

Pensja minimalna a bezrobocie

Należy podkreślić, że samo zjawisko płacy minimalnej nie jest złe samo w sobie. Problemem może być jedynie za wysoki jej poziom. Stawka pensji minimalnej jest zwykle ustalana odgórnie na jednym poziomie na terenie całego kraju bez względu na doświadczenie pracownika. 

Skutkiem takiego centralnego rozwiązania może być utrudniony dostęp do rynku pracy dla młodych pracowników, a także dla osób z pewnymi ułomnościami. Każda podwyżka płacy minimalnej jest szczególnym  utrudnieniem dla tego rodzaju pracowników, konserwując zastaną sytuację na rynku. Stąd też popularność tzw. umów śmieciowych, które są de facto sposobem pominięcia sztywnych przepisów kodeksu pracy, którego jednym z elementów jest właśnie istnienie płacy minimalnej. 

Dodatkowo organizowanie w firmach tzw. “prac interwencyjnych”, które są częściowo refundowane z Urzędu Pracy, także bazują na stawkach płacy minimalnej. Są one organizowane w regionach i dla osób szczególnie zagrożonych bezrobociem. Oznacza to, że mogą być one po pierwsze, mniej chętnie oferowane, a po drugie zwiększą koszty urzędów na ich dofinansowywanie. To w naturalny sposób może doprowadzić do pogorszenia sytuacji osób szczególnie wrażliwych na kwestie zmiany pracy. 

Pensja minimalna a składki ZUS

Minimalne wynagrodzenie wpływa przede wszystkim na wysokość składek ZUS odprowadzanych przez przedsiębiorców. Każda osoba prowadząca działalność gospodarczą może wybrać kwotę, od jakiej oblicza wysokość odprowadzanych składek, ale nie może wykroczyć poniżej płacy minimalnej. 

Każda podwyżka tego parametru powoduje wobec tego automatyczną podwyżkę tych parapodatków i podnosi koszty prowadzenia własnej firmy lub tzw. samozatrudnienia. 

Pensja minimalna a kary

Prawdopodobnie mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że wysokość kary za brak posiadania czynnego ubezpieczenia OC od pojazdów jest także wyliczane proporcjonalnie do płacy minimalnej. Przez pierwszą połowę roku, od 1 stycznia do 30 czerwca, najwyższa kara za brak ubezpieczenia mechanicznego pojazdu wynosi 10 470 zł. Jednak od 1 lipca do końca roku, 31 grudnia, ta suma wzrośnie o 330 zł, osiągając łącznie 10 800 zł.

Osoby, które nie miały ubezpieczenia przez mniej niż 14 dni, będą musieli pokryć:

• 20% całkowitej kary – jeśli byli nieubezpieczeni do 3 dni, 

• 50% całkowitej kary – jeśli okres nieubezpieczenia wynosił od 4 do 14 dni.

To tylko jeden z przykładów, bowiem wiele innych kar grzywien jest obliczana na podstawie tego parametru, wobec tego możemy liczyć na wzrost zobowiązań w przypadku części  wykroczeń, które zdarzy nam się popełnić. 

Pensja minimalna a ceny

Nie należy zapomnieć o największej liczbie osób, które tracą na podwyżce minimalnego wynagrodzenia, a mianowicie klientach sklepów i punktów usługowych. Przymusowe podwyżki wraz z naliczonymi do tego składkami ZUS od każdego pracownika, przekłada się na wyższe ceny oferowanych produktów. Szczególnie odczuwalne jest to w branżach o niskich marżach. 

Kto zyskuje na płacy minimalnej?

Wielkim zwycięzcą podwyżek płacy minimalnej jest zawsze państwo. Wszelkie wymienione wyżej kary, składki, podatki czy parapodatki wpływają najczęściej do budżetu państwa lub samorządów. 

Drugim wygranym może być osoba zarabiająca minimalną krajową. Ryzykiem jest sytuacja, gdy pracodawca stwierdza, że nie stać go na zatrudnianie pracowników w takim wymiarze, jak dotąd. Rosnące koszty pracy powodują, że coraz więcej pracy jest automatyzowane i przez to maleje potrzeba zatrudniania np. kasjerów w takim wymiarze, jak to było potrzebne dotychczas. Podobne cięcia dotyczą obsługi magazynów, ochrony nieruchomości itd. 

Podsumowując, wynagrodzenie minimalne w Polsce wg danych GUS pobiera niewiele ponad 1,5 mln osób. I to oni będą głównymi beneficjentami nowych regulacji, zakładając, że zachowają swoją pracę. Wszyscy inni będą ofiarami wyższych cen i podniesionych składek oraz podatków i parapodatków. Siłą rzeczy podwyżka ta prowadzi do nominalnego wzrostu inflacji i jest rosnącą presją na podniesienie stóp procentowych. To z kolei prowadzić będzie do wzrostu kosztów kredytów i ograniczenia ich dostępności, a więc dalszym nakręcaniem spirali podniesienia obecnych cen.