Jakie są rodzaje działalności gospodarczej i którą z nich powinniśmy wybrać?

Jak wynika z danych zebranych w “Raporcie o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce” przygotowanym przez PARP, w 2022 roku działało 2,26 mln przedsiębiorstw, a aż 97% z nich to mikrofirmy. Zdecydowana większość nowo powstałych firm to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (79,7%). 

Rodzaje działalności gospodarczej w skrócie

Działalność gospodarcza w Polsce może być prowadzona w różnych formach prawnych. Poniżej przedstawiam kilka najpopularniejszych form działalności gospodarczej:

1. Jednoosobowa działalność gospodarcza - to najprostsza forma prowadzenia działalności, gdzie jedna osoba jest odpowiedzialna za wszystkie aspekty biznesu. Ta forma jest popularna wśród małych przedsiębiorców i freelancerów.

2. Spółka cywilna - to forma prowadzenia działalności przez dwie lub więcej osób, które wspólnie prowadzą działalność gospodarczą. Wszyscy partnerzy są odpowiedzialni za zobowiązania spółki.

3. Spółka jawna - jest to rodzaj spółki, w której wszyscy partnerzy są odpowiedzialni za zobowiązania spółki. Partnerzy mogą jednak zawrzeć umowę regulującą ich udziały i obowiązki.

4. Spółka partnerska - jest to specjalny rodzaj spółki przeznaczony dla niektórych wolnych zawodów, takich jak prawnicy, lekarze, czy architekci.

5. Spółka z o.o. - jest to forma prawna, która ogranicza odpowiedzialność wspólników do wysokości ich wkładu do kapitału spółki. To popularna forma dla większych przedsiębiorstw.

6. Spółka akcyjna - to forma prawna przeznaczona dla dużych przedsiębiorstw, które chcą gromadzić kapitał przez publiczną sprzedaż akcji.

7. Spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna - są to formy prawne, które łączą cechy spółki osobowej i kapitałowej. W spółce komandytowej co najmniej jeden wspólnik (komplementariusz) jest odpowiedzialny za zobowiązania spółki nieograniczenie, natomiast odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika (komandytariusza) jest ograniczona do sumy komandytu, czyli kwoty, którą zobowiązał się wpłacić do spółki.

8. Spółka prosta - nowa forma spółki istniejąca od od 2021 roku. Minimum barier biurokratycznych i słabe rozpoznanie wśród instytucji finansowych. 

Oczywiście są także mniej popularne formy prawne, jak kościoły, stowarzyszenia, fundacje, związki pracodawców, czy choćby związki zawodowe. Tutaj zajmiemy się najpopularniejszymi formami, a szczególnie ich podstawowym przeznaczeniem. 

Jednoosobowa działalność gospodarcza

Jednoosobowa działalność gospodarcza (zwana także jednoosobowym przedsiębiorstwem lub firmą jednoosobową) to najprostsza i najczęściej stosowana forma prowadzenia działalności gospodarczej, zwłaszcza przez osoby, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z biznesem.

Rekomendowana jest ona przede wszystkim dla:

1. Osób, które dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą.

2. Przedsiębiorców, którzy prowadzą małe biznesy i nie mają potrzeby zatrudniania pracowników.

3. Freelancerów, konsultantów, coachów, itp.

4. Osób prowadzących działalność w jednym określonym obszarze.

Zalety jednoosobowej działalności gospodarczej:

1. Prostota i szybkość założenia - w większości przypadków wystarczy zgłoszenie do odpowiedniego urzędu.

2. Niska początkowa inwestycja - nie wymaga dużych nakładów finansowych na start.

3. Pełna kontrola - właściciel ma pełną kontrolę nad prowadzeniem firmy.

4. Elastyczność - łatwiej jest dostosować się do zmieniających się warunków rynkowych.

5. Niższe koszty - nie ma wymogu prowadzenia pełnej księgowości, ani konieczności zakładania konta firmowe przy niższych obrotach. 

Wady jednoosobowej działalności gospodarczej:

1. Pełna odpowiedzialność - właściciel odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania firmy.

2. Trudność w pozyskiwaniu kapitału - banki i instytucje finansowe często postrzegają jednoosobową działalność gospodarczą jako większe ryzyko.

Spółka z o.o. 

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, często nazywana spółką "zoo", to forma prawna firmy, która jest szczególnie popularna wśród średnich i większych przedsiębiorstw. Jest ona zalecana dla:

1. Przedsiębiorców, którzy planują prowadzić działalność na większą skalę.

2. Osób, które zamierzają prowadzić działalność w partnerstwie z innymi osobami lub firmami.

3. Firm, które mogą potrzebować większego kapitału startowego.

4. Firm, które chcą ograniczyć osobistą odpowiedzialność właścicieli za długi i zobowiązania firmy.

Zalety spółki z ograniczoną odpowiedzialnością:

1. Ograniczona odpowiedzialność - właściciele odpowiadają za zobowiązania firmy tylko do wysokości wkładów do kapitału zakładowego. Choć zarząd odpowiada majątkiem za zobowiązania podatkowe. 

2. Wiarygodność - jest postrzegana jako bardziej wiarygodna przez klientów, partnerów biznesowych i instytucje finansowe.

3. Możliwość pozyskania kapitału - łatwiejszy dostęp do finansowania, także poprzez  możliwość emisji udziałów.

4. Trwałość - firma nie przestaje istnieć po śmierci właściciela.

Wady spółki z ograniczoną odpowiedzialnością:

1. Skomplikowany i kosztowny proces założenia - wymaga sporządzenia umowy spółki przez notariusza, wniesienia kapitału zakładowego (minimum 5000 zł), rejestracji w KRS.

2. Wyższe koszty prowadzenia - wymóg prowadzenia pełnej księgowości, opłat za wpis do rejestru sądowego, obowiązek sporządzania sprawozdań finansowych.

3. Mniejsza kontrola - decyzje muszą być podejmowane wspólnie przez wspólników.

4. Podatki - 1% podatek PCC od wartości zakupu udziałów, a także dodatkowe opodatkowanie uzyskiwanej dywidendy. 

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna jest rekomendowana dla:

1. Przedsiębiorstw z dużym kapitałem początkowym (od 100 tys. zł), które potrzebują struktury korporacyjnej do zarządzania.

2. Firm, które chcą przyciągnąć inwestorów zewnętrznych lub planują wejść na giełdę.

3. Przedsiębiorstw, które chcą zbudować silną markę i reputację na rynku.

4. Firm, które chcą przyciągnąć i zatrzymać kluczowych pracowników poprzez udostępnianie opcji na akcje.

Zalety spółki akcyjnej:

1. Wiarygodność: ta forma działalności odróżnia się w sposób zasadniczy od innych.

2. Ograniczona odpowiedzialność: akcjonariusze nie są odpowiedzialni za długi spółki poza wartością wniesionych przez nich akcji.

3. Atrakcyjność dla inwestorów: łatwość zbywalności akcji oraz możliwość przeprowadzenia IPO (pierwsza oferta publiczna) czyni spółki akcyjne atrakcyjnymi dla inwestorów.

4. Możliwość zgromadzenia dużego kapitału: poprzez sprzedaż akcji, spółka akcyjna ma możliwość zgromadzenia znacznej ilości kapitału.

Wady spółki akcyjnej:

1. Wysokie koszty: zakładanie i prowadzenie spółki akcyjnej wiąże się z wysokimi kosztami, w tym kosztami notarialnymi, opłatami rejestracyjnymi, kosztami bieżącej obsługi prawnej i księgowej.

2. Złożoność zarządzania: jest to proces zdecydowanie bardziej skomplikowany w tej formie prawnej, niż spółki z o.o. 

3. Brak prywatności: spółki są zobowiązane do publikacji regularnych swoich sprawozdań finansowych, co oznacza, że informacje o ich wynikach finansowych są dostępne publicznie.

4. Rozproszenie kontroli: w przypadku dużego rozproszenia akcji, pierwotni założyciele mogą stracić kontrolę nad firmą. 

Spółka cywilna

Spółka cywilna to forma prowadzenia działalności, której wspólnikami mogą być zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, a także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, ale posiadające zdolność prawną. 

Jest rekomendowana dla:

1. Małych przedsiębiorców, którzy chcą prowadzić wspólną działalność gospodarczą.

2. Osób, które cenią sobie prostotę i elastyczność w zarządzaniu firmą ze wspólnikami.

Zalety spółki cywilnej:

1. Prosty proces rejestracji - spółka cywilna nie wymaga wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).

2. Niskie koszty założenia i prowadzenia - nie ma obowiązku wniesienia minimalnego kapitału zakładowego.

3. Elastyczność - partnerzy mogą swobodnie ustalać zasady funkcjonowania spółki w umowie spółki.

4. Możliwość korzystania z ulg podatkowych - możliwość skorzystania z ulgi na start i opodatkowania według skali podatkowej.

Wady spółki cywilnej: 

1. Solidarna odpowiedzialność - wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki wszystkim swoim majątkiem, również osobistym.

2. Trudności w pozyskiwaniu finansowania - banki i inne instytucje finansowe postrzegają spółki cywilne jako mniej wiarygodne niż spółki kapitałowe.

3. Konieczność podziału zysków - zyski generowane przez spółkę muszą być dzielone między wszystkich wspólników, niezależnie od wkładu każdego z nich w pracę na rzecz spółki.

Spółka jawna

Spółka jawna jest rekomendowana dla osób, które:

1. Planują prowadzić większą działalność gospodarczą w porównaniu do jednoosobowej działalności gospodarczej czy spółki cywilnej.

2. Chcą prowadzić działalność wraz z innymi partnerami i są gotowi ponieść wspólną odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

3. Cenią sobie zaufanie i wiarygodność na rynku, które zapewnia forma spółki prawa handlowego.

Zalety spółki jawnej:

1. Wiarygodność na rynku: jest postrzegana jako bardziej stabilna i pewna w porównaniu do jednoosobowej działalności gospodarczej czy spółki cywilnej.

2. Elastyczność zarządzania: wspólnicy mają dużą swobodę w ustalaniu zasad funkcjonowania spółki.

3. Łatwość przekazywania udziałów: możliwość przekazywania udziałów w spółce innym osobom bez konieczności zmiany umowy spółki.

4. Brak minimalnego kapitału zakładowego: nie ma wymogu posiadania minimalnego kapitału zakładowego przy tworzeniu spółki jawnej.

Wady spółki jawnej:

1. Nieograniczona odpowiedzialność: wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, nie tylko wkładem do spółki. W praktyce oznacza to, że w przypadku problemów finansowych spółki, wierzyciele mogą sięgać po osobisty majątek wspólników.

Spółka partnerska

Spółka partnerska jest zalecana dla osób, które:

1. Są przedstawicielami części tzn. “wolnych zawodów”, takich jak adwokaci, lekarze, architekci, biegli rewidenci, notariusze itp. i chcą prowadzić działalność razem.

2. Cenią sobie zaufanie i wiarygodność na rynku, które zapewnia forma spółki prawa handlowego.

3. Chcą zabezpieczyć swoje osobiste aktywa przed zobowiązaniami spółki.

Zalety spółki partnerskiej:

1. Większa wiarygodność. 

2. Ochrona majątku osobistego: w przeciwieństwie do spółki jawnej, w spółce partnerskiej tylko majątek spółki jest narażony na zobowiązania spółki. Majątek osobisty partnerów jest zabezpieczony, chyba że są oni ściśle odpowiedzialni za zobowiązania spółki.

3. Brak minimalnego kapitału zakładowego.

4. Możliwość przekazywania udziałów bez konieczności zmiany umowy spółki.

Wady spółki partnerskiej:

1. Ograniczona elastyczność: jest dostępna tylko dla określonych grup zawodowych, takich jak adwokaci, lekarze, architekci, biegli rewidenci, notariusze itp.

2. Brak osobowości prawnej. 

Spółki komandytowe

Spółka komandytowa jest rekomendowana dla:

1. Przedsiębiorców, którzy chcą podzielić się odpowiedzialnością i zasobami, ale również chcą zachować różne poziomy zaangażowania i odpowiedzialności.

2. Firm, które chcą łączyć bezpośrednią odpowiedzialność niektórych partnerów (komplementariuszy) z ograniczoną odpowiedzialnością innych partnerów (komandytariuszy).

3. Przedsiębiorstw, które chcą przyciągnąć inwestorów, nie udzielając im jednak pełnej kontroli nad działalnością.

Zalety spółki komandytowej:

1. Ograniczona odpowiedzialność: komandytariusze odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionego wkładu.

2. Elastyczność: pozwala ona na różne poziomy zaangażowania i odpowiedzialności partnerów.

3. Łatwość przekazania udziałów: Komandytariusz może sprzedać swoje udziały bez zgody komplementariuszy.

Wady spółki komandytowej:

1. Nielimitowana odpowiedzialność: komplementariusze odpowiadają za zobowiązania spółki swoim majątkiem osobistym.

2. Konflikt interesów: może wystąpić konflikt pomiędzy komplementariuszami a komandytariuszami, jeśli ich cele biznesowe nie są zgodne.

3. Trudności w zarządzaniu: spółka komandytowa może być trudna do zarządzania, zwłaszcza jeśli jest wielu komandytariuszy.

Spółka komandytowo-akcyjna jest rekomendowana dla:

1. Firm, które chcą pozyskać inwestorów bez udzielania im praw do zarządzania.

2. Przedsiębiorców, którzy chcą łączyć cechy spółki akcyjnej i spółki komandytowej.

Zalety spółki komandytowo-akcyjnej:

1. Ograniczona odpowiedzialność: wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionych akcji.

2. Łatwość przekazania udziałów: udziały mogą być sprzedawane lub kupowane bez wpływu na strukturę firmy.

Wady spółki komandytowo-akcyjnej:

1. Nielimitowana odpowiedzialność: komplementariusze odpowiadają za zobowiązania spółki swoim majątkiem osobistym.

2. Złożoność: wymaga skomplikowanej struktury i zrozumienia zarówno prawa spółek komandytowych, jak i spółek akcyjnych.

3. Koszty: zawarcie umowy spółki i wpisanie jej do Krajowego Rejestru Sądowego wiąże się z pewnymi kosztami. Ponadto, prowadzenie takiej spółki jest zazwyczaj droższe niż prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej czy spółki cywilnej.

Podsumowując, wybór formy prowadzenia działalności gospodarczej zależy od specyfiki działalności, planowanego rozmiaru biznesu, gotowości do podjęcia ryzyka finansowego i chęci współpracy z innymi. Każda forma prawna ma swoje zalety i wady, które staraliśmy się powyżej wykazać.