TikTok lepszym nauczycielem od rodziców? Jak młodzież uczy się o finansach osobistych?

Najważniejsze źródła wiedzy o finansach dla nastolatków. Wyniki badania Santander Banku

Badani nastolatkowie podzieleni zostali na dwie grupy wiekowe. Młodsi to osoby w wieku 12-15 lat i starsi 16-18 lat.

Starsi nastolatkowie jako główne źródło informacji na temat zarządzania pieniędzmi wskazali:

• portale internetowe – 49%;

• TikTok – 48%;

• YouTube – 45%

• rodzice – 38%.

Młodsi nastolatkowie wskazali:

• rodziców – 50%;

• dom – 44%;

• szkołę – 43%;

• portale internetowe – 31%;

• YouTube i telewizja – 30%.

Z raportu nasuwa się wniosek, że wraz z wiekiem rozmowy z rodzicami oraz wpływ domu i szkoły na poziom wiedzy dziecka traci na znaczeniu na rzecz źródeł internetowych. co ciekawe, w związku z trudną sytuacją gospodarczą 38 proc. rodziców przyznało, że skłoniło ich to do częstszych rozmów z dziećmi na tematy dotyczące finansów.

Nieco inne wnioski płyną z raportu PISA, przygotowanego dla Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), który również dotyczy edukacji finansowej nastolatków. Wynika z niego, że 94 proc. wszystkich badanych uczniów uczy się zarządzania finansami od rodziców. Zauważono także, że uczniowie z zamożniejszych rodzin częściej od innych rówieśników rozmawiają z rodzicami na tematy finansowe.

Szkoła nie uczy o finansach?

Młodsze roczniki wskazują na rodziców i szkołę, jako źródła wiedzy o finansach. Im starsza młodzież, tym ciężar edukacji przesuwa się na korzyść internetu. Interesujące wnioski płyną z raportu PISA. Zaledwie 34 proc. polskich nastolatków wskazało, że źródłem wiedzy na temat pieniędzy są nauczyciele (50 proc. to średnia wyniku z krajów OECD).

Młodzież częściej niż od pedagogów czerpie wiedzę o finansach od znajomych (58 proc. Polska; 51 proc. OECD), telewizji lub radia (55 proc., 50 proc.). W prezentowanym zestawieniu ok. 79 proc. polskich uczniów deklaruje, że pozyskuje informacje z Internetu. Słabiej od nauczycieli w rankingu dot. Polski znalazły się tylko czasopisma (26 proc. Polska, 25 proc. OECD).

Wnioski nasuwają się same. Warto edukować zarówno młodzież, jak i ich rodziców, skoro są oni głównym źródłem wiedzy o finansach. Ma to znaczenie szczególnie w kontekście mniej zamożnych rodzin. Dla osób, które dysponują niewielkim budżetem, bardzo ważne jest, aby umiejętnie nim zarządzać. Pomóc w tym mogą dodatkowe programy edukacyjne.

Źródło wiedzy jest ważne, ale równie istotna jest jego jakość. Rodzic, który często wpada w spiralę zadłużenia, nie jest najlepszym wzorem do naśladowania. Podobnie jak influencer, który nie ma pojęcia o najprostszych rzeczach, jak np. działaniu rachunku bankowego. W sieci znaleźć można zarówno rzetelną wiedzę, jak i masę bzdur. Ważne, aby nauczyć odróżniać się jedno od drugiego.

Przeczytaj także: 10 sposobów na obniżenie codziennych wydatków.

Co nastolatkowie wiedzą o pieniądzach?

Z raportu dla Santander Bank Polska wynika, że pieniądze są ważne dla 6 na 10 osób w wieku 12-18 lat. Starsi nastolatkowie uważają, że byliby bardziej szczęśliwi, mając więcej pieniędzy, ponieważ mogliby kupować więcej rzeczy, które chcą mieć. Młodzież chce mieć pracę, która zapewni im wysokie zarobki. Uważa tak 54 proc. dzieci w wieku 12-15 lat i 65 proc. w wieku 16-18 lat. Starsi nastolatkowie na równi traktują wysokie dochody oraz poczucie spełnienia w pracy i satysfakcji z niej płynącej. Młodsi chcą dobrze zarabiać, a przy tym zależy im, aby praca była ich pasją (54%).

Wiedza o pieniądzach – źródłach dochodów, zarządzaniu nimi, a także ta o gospodarce i ekonomii nie jest mocną stroną nastolatków. Choć Polacy radzą sobie całkiem nieźle na tle innych krajów (czwarte miejsce w OECD – raport PISA 2020), to nadal ważna jest edukacja finansowa pociech.

Nastolatkowie oceniają swoją wiedzę o finansach, ekonomii i gospodarcze jako przeciętną. Zaledwie 22 proc. osób w wieku 16-18 lat uważa, że ma dużą lub bardzo dużą wiedzę na wspomniane zagadnienia. U młodszych osób w wieku 12-15 lat zaledwie 7 procent deklaruje, że ich wiedza jest duża.

Podczas badania sprawdzono wiedzę respondentów w praktyce. Ankieterzy pytali młodzież m.in. o to, czym jest inflacja i jak wpływa na siłę nabywczą pieniądza. Aż 80% dzieci w wieku 12-15 lat dobrze rozumie to zagadnienia. Co ważne, wraz z wiekiem zwiększa się wiedza na temat mądrego kupowania i konsumowania produktów oraz usług. W tym obszarze 60 proc. badanych po 16 roku życia ocenia swoją wiedzę jako duża.

Niewiedza prowadzi do długów, a tych u młodych nie brakuje

BIG InfoMonitor i Biuro Informacji Kredytowej podali (październik 2023), że Polacy w wieku od 18 do 24 lat mają łącznie zadłużenie w wysokości 1 mld złotych. W ubiegłym roku rekordzistką była 20-latka ze Śląska, która zalegała instytucjom finansowym ponad 788 tys. złotych. Trzy lata wcześniej ten tytuł należał do 24-latka z Lubelszczyzny, który miał 3,5 mln złotych długu.

BIG InfoMonitor podaje, że w lipcu 2022 r. zaległości pokolenia Z wyniosła ponad 853 mln złotych. Liczba nierzetelnych dłużników zwiększyła się ze 125 tys. do 132 tysięcy. Duży wpływ na budżety młodych miała inflacja. Wzrost cen odbił się na wszystkim, co kluczowe dla funkcjonowania, w tym wynajmu mieszkań, transportu i żywności.

Strategie zarządzania finansami przez nastolatków

Badanie PISA wskazuje, że ponad 75 proc. nastolatków porównuje ceny w sklepach i ceny ze stacjonarnego punktu z cenami w e-sklepie. Popularną taktyką wśród 55 proc. badanych jest powstrzymanie się przed zakupem do momentu, aż produkt stanieje.

(shutterstock/Motortion Films)

Skąd pieniądze trafiają do portfeli młodzieży? Polacy czerpią je głównie z kieszonkowego (58 proc.) i dorywczych prac wakacyjnych. Młodzi Polacy częściej niż ich rówieśnicy z krajów OECD zarabiają pieniądze w sezonie wakacyjnym lub dorabiają po szkole – 46 proc. w porównaniu do średniej OECD 39 procent.

Potrzeba zmian w edukacji dorosłych i nastolatków?

Rodzice mają wpływ na swoje dzieci, co stwarza okazją do transferu wiedzy na temat finansów. Jednak 60 proc. opiekunów określa swoją wiedzę na temat ekonomii lub finansów jako średnią. Ogranicza to możliwość wspierania i edukowanie dzieci w tym obszarze. Rodzice sami potrzebują wsparcia w obszarze pieniędzy ze szczególnym naciskiem na edukację finansową.

Obecnie w sieci znaleźć można znaleźć inicjatywy realizowane przez instytucje finansowe i prywatnych przedsiębiorców. Warto poczytać opinie na temat danego portalu lub firmy, które oferują materiały edukacyjne. W ten sposób można uniknąć „sprzedawców marzeń” i hochsztaplerów, którzy żerują na niewiedzy. 

Czy warto poświęcić czas na edukację finansową? Zdecydowanie tak! Pieniądze to ważny element codzienności niemal każdej osoby na świecie. Potrzebne są do kupna jedzenia, niezbędnego wyposażenia domu i opłat. Pieniądze to także możliwości, np. zwiedzania świata, odkrywania nowych zainteresowań i zdobywania nowej wiedzy. Warto więc, aby od najmłodszych lat rozmawiać o finansach i stale pogłębiać wiedzę w tym zakresie.

 Informacje o badaniach

• Firma IQS dla Banku Santander przeprowadziła analizę na próbie 1500 osób w tym 500 rodziców, 500 młodszych i 500 starszych nastolatków. (2023 r.)

• Badanie PISA ( Programme for International Student Assessment, Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów) prowadzony jest od 2012 roku. W opisanym badaniu wzięło udział 13 państw członkowskich OECD i siedem krajów partnerskich, w tym Polska. Przebadano łącznie 117 tys. piętnastolatków z wybranych krajów, w tym ponad 4,2 tys. Polaków. Kompetencje finansowe były sprawdzane za pomocą testu, który składał się z 43 pytań. Analiza objęła takie zagadnienia jak: zarządzanie finansami, analiza i korzystania z informacji finansowych, ryzyko finansowe czy środowiska rodzinne i szkolne w kontekście finansów. (2020 r.)