Ustawa z 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców (Dz. U. z 1995 r. nr 1, poz. 2 z późn. zm.) w art. 4 daje przedsiębiorcom prawo do ustalenia przyrostu przeciętnej płacy na drodze porozumienia z organizacją związkową uprawnioną do zawarcia zbiorowego układu pracy.
Porozumienie musi uwzględniać możliwości finansowe przedsiębiorcy oraz wskaźniki określone przez Trójstronną Komisję do spraw Społeczno-Gospodarczych lub Radę Ministrów; powinno ono być zawarte do końca lutego każdego roku. Brak uzgodnień uprawnia przedsiębiorcę do ustalenia wzrostu średniej płacy do 10 marca danego roku w wydanym przez siebie zarządzeniu.
Wskaźniki określiła Rada Ministrów w rozporządzeniu z 9 listopada 2004 r., opublikowanym w Dz. U. nr 247, poz. 2475. Maksymalny roczny wskaźnik przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2005 r. wynosi 4,5 proc. w stosunku do poziomu uzyskanego w roku minionym. Natomiast wskaźniki na poszczególne kwartały bieżącego roku wynoszą:
- 3,5 proc. na pierwszy kwartał,
- 4,5 proc. na kwartał drugi,
- 4,5 proc. na trzeci,
- 5,5 proc. w ostatnim kwartale 2005 r.
Przepisami art. 1 i 2 omawianej ustawy objęci są przedsiębiorcy zatrudniający powyżej 50 osób i prowadzący działalność gospodarczą. W myśl ustawy przedsiębiorcami są też jednostki organizacyjne działające na podstawie prawa bankowego, prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej, a także samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej zatrudniające powyżej 50 osób. Według GUS takich przedsiębiorców jest w Polsce ponad 14 tys.
Wzrost przeciętnej płacy tworzy warunki do podwyżek indywidualnych wynagrodzeń za pracę. Wedle art. 78 kodeksu pracy wynagrodzenie powinno być tak ustalane, aby odpowiadało rodzajowi wykonywanej pracy i wymaganym kwalifikacjom, a także uwzględniało ilość i jakość pracy. Przy ustalaniu wynagrodzenia mogą być uwzględniane dodatkowe kryteria: staż pracy, zaangażowanie pracownika oraz biegłość w wykonywaniu powierzonej pracy.
Pracodawca w indywidualnej umowie nie może ustalać wynagrodzenia według stawek niższych od przewidzianych w przepisach. Przedsiębiorcy sektora prywatnego ustalając wynagrodzenie pracowników muszą przestrzegać przepisów ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. nr 200, poz. 1679 z późn. zm.). Aktualnie wynosi ono 849 zł miesięcznie. Jeśli pracodawca jest związany postanowieniami układu zbiorowego lub regulaminu określającego poziom płac na poszczególnych stanowiskach, to w umowach o pracę nie może ustalać stawek niższych od przewidzianych w przepisach.
Nie ma formalnych przeszkód, aby płaca pracownika została ustalona w sposób dla niego korzystniejszy od wymienionych przepisów (w tym wskaźników przyrostu przeciętnego wynagrodzenia za pracę).
(na podst.: Rzeczpospolita)
