Płaca minimalna: dlaczego jest taka ważna i na co wpływa? Tłumaczymy

W 2023 r. minimalne wynagrodzenie zostanie zwaloryzowane dwa razy. Już od stycznia wynosić będzie 3383 zł. Aktualnie wynosi ono 3010 zł, a minimalna stawka godzinowa to 19,70 zł. Od płacy minimalnej zależy wiele świadczeń, które w 2023 roku zmienią się dwukrotnie. Wyjaśniamy, o jakie świadczenia chodzi.

Zgodnie z danymi GUS płacę minimalną otrzymuje około 2,2 mln Polaków. Rząd zakłada, że minimalne wynagrodzenie ma wzrosnąć od 1 stycznia 2023 r. do kwoty 3383 zł, a od 1 lipca 2023 r. – do 3450 zł. Minimalna stawka godzinowa ma także wzrosnąć odpowiednio do 22,10 zł i 22,50 zł. Jak płaca minimalna wpływa na inne wskaźniki? Wyjaśniamy w poniższej publikacji.

Minimalne wynagrodzenie za pracę i minimalna stawka godzinowa

Stawka minimalnego wynagrodzenia wzrasta od kilkunastu lat. Po raz pierwszy minimalne wynagrodzenie zostało ustalone 1 stycznia 2003 r. – wynosiło wówczas 800 zł brutto. Od tego czasu wysokość minimalnego wynagrodzenia w Polsce stale rośnie, a 2023 r. ma zostać zwaloryzowane dwukrotnie.

Z kolei minimalna stawka godzinowa obowiązuje od 2016 roku. W 2022 r. wynosi 19,70 zł, a w przyszłym roku ma wzrosnąć do kwoty 22,50 zł. W przypadku, w którym wzrasta wysokość płacy minimalnej, w górę idzie również minimalna stawka godzinowa.

Wyższe minimalne wynagrodzenie - wyższe świadczenia dla pracowników

Wiele świadczeń otrzymywanych przez pracowników jest obliczanych na podstawie stawki minimalnego wynagrodzenia w danym roku. W oparciu o obowiązujące przepisy Kodeksu pracy podwyżka minimalnego wynagrodzenia w 2023 roku wpłynie na takie świadczenia jak:

1) wynagrodzenie za przestój

Zgodnie z art. 81 kodeksu pracy, pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a wystąpiły ku temu przeszkody po stronie pracodawcy, przysługuje:

• wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, lub
• 60% wynagrodzenia obliczonego jak wynagrodzenie za urlop jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania.

W każdym z tych przypadków wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów ( w 2022 r. jest to kwota 3010 zł). W 2023 r. wysokość minimalnego wynagrodzenia ma wzrosnąć dwukrotnie, stąd wzrost płacy minimalnej wpłynie na ten wskaźnik.

2) dodatek z pracę w porze nocnej

Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek, który jest obliczany poprzez podzielenie minimalnego wynagrodzenia przez wymiar czasu pracy pracownika przypadający w danym miesiącu, w którym doszło do pracy w nocy (art. 1518 § 1 KP). Dodatek do wynagrodzenia za taką godzinę pracy różni się w 2022 r. w zależności od liczby godzin pracy w danym miesiącu. Wysokość dodatku, który wynosi 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, prezentuje poniższa tabela. Stawki dodatku w 2023 r. wzrosną wraz z wzrostem minimalnego wynagrodzenia.

3) wysokość odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi a minimalne wynagrodzenie za pracę

Pracodawcy objęci przepisami ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z dnia 13 marca 2003 r., wypłacają odprawę pieniężną w wysokości:

•     jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
•     dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
•     trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Maksymalna wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy. W 2022 r. maksymalna odprawa wynosi 3010 zł x 15 = 45 150 zł. W 2023 r. w przypadku wzrostu minimalnego wynagrodzenia do kwoty 3383 zł - 50 745 zł. W przypadku wzrostu minimalnego wynagrodzenia do kwoty 3450 zł odprawy będą mogły wynosić nawet 51 750 zł.

4)   odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu a wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę

Pracownik, wobec którego pracodawca naruszył zasadę równego traktowania w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów (2022 r. – 3010 zł), zasada ta wynika z art. 183d kodeksu pracy.

5)   wynagrodzenie przysługujące pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy

W sytuacji, kiedy pracownik nie wykonuje pracy, a był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje mu wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Takie samo wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za czas niezawinionego przez niego przestoju (art. 81 § 1 i 2 KP);

6)   odszkodowanie z tytułu rozwiązania przez pracownika umowy o pracę na skutek stosowania mobbingu

Pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów, w 2022 r. jest to kwota 3010 zł).

7)   podstawę wymiaru zasiłków

Minimalna podstawa zasiłku wynika z art. 45 ust 1 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę zależy dzienna wysokość zasiłku.

8)   koszty zatrudnienia a płaca minimalna

Wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę wpływa również na koszty zatrudnienia. Pracodawca nie tylko wypłaca pracownikowi minimalne wynagrodzenie za jego pracę, musi jeszcze ponieść dodatkowe koszty związane z etatem. Takimi kosztami jest między innymi składka emerytalna czy rentowa. Przy minimalnym wynagrodzeniu, jakie w 2022 roku wynosi 3010 zł brutto, pracodawca ponosi koszt w wysokości 3626,46 zł. Ponadto zatrudniając pracownika pracodawca musi także pamiętać o innych wydatkach. Obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie badań lekarskich, szkoleń BHP czy wynagrodzenia chorobowego przez konkretny okres.

9)   mandaty karnoskarbowe a wynagrodzenie minimalne

Od wysokości minimalnego wynagrodzenia zależy też wysokość mandatów karnoskarbowych.

Karą za wykroczenia skarbowe jest kara grzywny, którą określa się kwotowo. Jej wysokość jest uzależniona od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Kara grzywny – co do zasady - może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej. Mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.

W 2022 r. kara grzywny wynosi od 301 zł do 60 020. zł. Maksymalny mandat karny z kolei wynosi 15 050 zł. Maksymalna kara grzywny nałożona wyrokiem nakazowym 30 100 zł. W sytuacji kiedy wzrośnie wynagrodzenie minimalne tak jak jest to prognozowane:

• kara grzywny wyniesie od stycznia 2023 r. -  338 zł do 67 660 zł,
• maksymalny mandat karny wyniesie od stycznia 2023 r. - 16 915 zł,
• maksymalna kara grzywny nałożona wyrokiem nakazowym wyniesie od stycznia 2023 r. - 33 830 zł.

W lipcu 2023 r. jeżeli wynagrodzenie minimalne wrośnie do kwoty 3450 zł:

• kara grzywny wyniesie od 345 zł zł do 69 000 zł,
• maksymalny mandat karny wyniesie od stycznia 17 250 zł,
• maksymalna kara grzywny nałożona wyrokiem nakazowym wyniesie 34 500 zł.

Wysokość minimalnego wynagrodzenia a wynagrodzenie netto pracownika

Płaca minimalna w wyższej kwocie to po zmianach w ramach "Polskiego ładu" również wyższe wynagrodzenie, które wpłynie na konto pracownika. Podwyżka minimalnego wynagrodzenia za pracę wpłynie na składniki wynagrodzenia i rzeczywistą wysokość wynagrodzenia pracownika. Podniesienie minimalnego wynagrodzenia spowoduje również odprowadzanie wyższych składek na ubezpieczenie społeczne czy wpływów do pracowniczego planu kapitałowego. Trzeba pamiętać, że od 1 stycznia 2022 r. podatnicy płacą w I progu podatkowym niższy podatek dochodowy, jednak osoby rozliczające się na zasadach ogólnych opłacają 9 proc. składkę na ubezpieczenie zdrowotne, która nie jest odliczana jak dotąd. Podatnik, który otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości płacy minimalnej, które aktualnie wynosi 3010 zł musi zapłacić następujące składki:

• emerytalna - 293,78 zł
• rentowa - 45,15 zł
• chorobowa - 73,75 zł
• zdrowotna - 233,76 zł

W sytuacji kiedy minimalne wynagrodzenie za pracę wzrośnie do kwoty 3450 zł w 2023 r. składki na ubezpieczenie społeczne będą wynosiły odpowiednio:

• emerytalna - 336,72 zł
• rentowa - 51,75 zł
• chorobowa - 84,53 zł
• zdrowotna -  267,93 zł

Wynagrodzenie netto przysługujące pracownikowi wzrośnie z kwoty 2363,56 zł do kwoty 2688,07 zł. Pracownik zarabiający w 2023 r. 3450 zł będzie miał pomniejszane wynagrodzenie o zaliczkę na podatek dochodowy w wysokości 21 zł/mc.

Wysokość minimalnego wynagrodzenia w 2023 r.

Zgodnie z art. 10 §  2 Kodeksu pracy państwo określa minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę. Jego wysokość jest corocznie przedmiotem negocjacji w ramach Rady Dialogu Społecznego. Jaka będzie wysokość minimalnego wynagrodzenia w 2023 r., dowiemy się już we wrześniu 2023 r. Aktualnie przewidywania wskazują, ze minimalne wynagrodzenie w styczniu wyniesie 3383 zł, a od 1 lipca 2023 r. - 3450 zł.

Źródło: