Louis Marcoussis: Autor przełomu

Louis Marcoussis nazywany jest często uczniem Lẻgera, choć formalnie nigdy u niego nie studiował. Związek ten uznać należy raczej za twórczą wymianę myśli i poglądów.

Studia rozpoczął w 1901 r. w Warszawie, ale zaraz przeniósł się do Krakowa. Początkowo malował pod wpływem symbolicznego malarstwa Jana Stanisławskiego, który wraz z Józefem Mehofferem wykładał na krakowskiej ASP. Markus nie zagrzał tu miejsca zbyt długo – w 1903 r. wyjechał do Paryża, gdzie kontynuował naukę w Akadẻmie Julian u Lefebvre’a. Nie on jednak wywarł największy wpływ na młodego Ludwika Markusa.

Markus był świetnym rysownikiem i miał duże poczucie humoru. Jeszcze w Polsce rysował karykatury, m.in. dla „Liberum Veto” i „Muchy”. W Paryżu współpracował z satyrycznymi periodykami "La Vie Parisienne" i "L´Assiette au Beurre". Tantiemy za te rysunki były podstawą domowego budżetu.

Przylgnął do bohemy Montmartre´u i Montparnasse´u, która do historii przeszła pod nazwą École de Paris. Spotykał się z Jeanem Moréasem, Alfredem Jarry´m i Edgarem Degasem, utrzymywał kontakty z Rogerem de la Fresnay. Poszukiwał własnego języka, eksperymentował z impresjonizmem i fowizmem. Z obrazów był jednak wiecznie niezadowolony. W 1907 r. przeszedł bardzo poważny kryzys, zniszczył wszystkie prace i zarzucił malowanie. Na zmianę decyzji wpłynęło poznanie awangardowego środowiska paryskiego z Apollinairem, Picassem, Grisem, Jacobem i Metzingerem na czele. Apollinaire namówił go na modyfikację nazwiska. Od tego momentu Ludwik Markus stał się Louisem Marcoussisem i zaczął tworzyć w duchu kubizmu.


Markus nazywany jest często uczniem Lẻgera, choć nigdy formalnie u niego nie studiował. Analizowali te same malarskie problemy, często dochodząc do podobnych rozwiązań. Wraz z Picassem, Braque`m i Grisem tworzyli podstawy kubistycznego przełomu w historii sztuki europejskiej. W 1912 r. Markus wprowadził do swoich prac elementy kolażu i typografii: napisy, daty i fotografie. Paletę barw ograniczył do brązów i szarości. Zaczął malować widoki Sacrẻ-Coeur, portrety i martwe natury o zgeometryzowanej strukturze.

W 1913 r. ożenił się z malarką Alicją Halicką, a rok później wstąpił do Legii Cudzoziemskiej, gdzie służył w polskich oddziałach do 1919 r. Po powrocie rozpoczął współpracę z krakowskim pismem „Formiści”, prezentującym koncepcje pierwszej polskiej awangardy. Był jednym z kilkudziesięciu czołowych europejskich artystów, którzy odpowiedzieli na wezwanie łódzkiej grupy a.r., tworzącej pierwszą w Europie publiczną kolekcję sztuki nowoczesnej. Przekazał kilka swoich prac, z których w Muzeum Sztuki zachował się Koncert.

Po 1919 r. tworzyć zaczął tableau-objets: przestrzenne kompozycje z użyciem szkła, które były prekursorskie nawet w stosunku do dokonań Picassa. W następnych latach upraszczał formę prac, przełamywał surowość kompozycji, wprowadzając efekty fakturalne. W 1927 r., podczas wakacji w Bretanii, doszedł do własnej, oryginalnej formuły kubizmu. Namalował tam 8 pejzaży, pozbawionych jakiegokolwiek sztafażu, w których wykorzystał efekty światłocieniowe, osiągając charakterystyczny dla swojego malarstwa nastrój tajemniczości. Pejzaże o syntetycznie ujętych, zgeometryzowanych formach architektonicznych i opustoszałych przestrzeniach zachowywały kubistyczną dyscyplinę, bez dbałości o płaski charakter obrazu. W jego pracach pojawił się nowy, charakterystyczny kształt ­­– bretońskiego chleba. Markus malował go przede wszystkim w martwych naturach sytuowanych we wnętrzach, wraz z rybami, muszlami i instrumentami muzycznymi.

W latach 30. zbliżył się do poetyki surrealizmu w klimacie prac Paula Klee lub Joana Miró. Jak zwykle szedł własną drogą, która określana bywa jako surrealiz architektoniczny. Projektował dywany, uprawiał grafikę, doskonalił umiejętności w zakresie akwaforty, akwatinty i suchej igły. Ilustrował poematy m.in. Tristiana Tzary i "Alcools" Apollinaire´a.

Uczestniczył w paryskich Salonach. W 1912 r. wziął udział w salonie Section d´Or w Galerie La Boëtie. Indywidualne wystawy artysty odbyły się w paryskich galeriach Pierre Chareau (1925), Bernheim (1929) i Jeanne Bucher (1929) oraz w Nowym Jorku w Knoedler Gallery (1933, 1935) i w Brukseli w Palais des Beaux-Arts (1936, 1937). Markus brał udział w ekspozycjach polskiej sztuki w Paryżu – w Galerie du Musée Crillon (1922) i Galerie Bonaparte (1935). Zmarł w 1941 r. Pośmiertna prezentacja jego twórczości została zorganizowana w 1964 r. w Musée d´Art Moderne w Paryżu.