Re: VAT-owskie pułapki zawieszenia działalności

SKUTKI ZAWIESZENIA DZIAŁALNOŚCI (wklejka z Rzeczpospolitej)
Remanent po dziesięciu miesiącach

Do zapłaty VAT od remanentu likwidacyjnego może być zobowiązany także przedsiębiorca, który formalnie nie zlikwidował działalności, tylko ją czasowo zawiesił.

- 31 marca 2004 r. zawiesiłem działalność gospodarczą. Od tego czasu składałem "zerowe" deklaracje VAT. Teraz zgłosiłem do urzędu jej całkowitą likwidację. Od znajomej księgowej dowiedziałem się, że muszę sporządzić tzw. remanent likwidacyjny i zapłacić VAT od samochodu ciężarowego, który był środkiem trwałym w mojej firmie, i co najgorsze, że powinienem to zrobić trzy miesiące temu. Czy to prawda? - pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.
Obowiązek zapłaty podatku od towarów będących na stanie firmy - przy zakupie których został odliczony VAT naliczony - nie jest generalnie uzależniony od tego, czy ktoś dopełnił formalności związanych z likwidacją działalności gospodarczej, ale od tego, czy dana osoba wykonuje czynności opodatkowane VAT, czy też zaprzestała ich wykonywania.
Gdy minie 10 miesięcy
Zgodnie z art. 96 ust. 6 ustawy o VAT podatnik ma obowiązek zgłosić zaprzestanie wykonywania czynności opodatkowanych do urzędu skarbowego (na druku VAT-Z). Zgłoszenie to jest podstawą do wykreślenia takiej osoby z rejestru podatników VAT. Rejestracja działalności gospodarczej to procedura czasochłonna i dość kosztowna. Jej likwidacja również może powodować niekorzystne skutki podatkowe. Dlatego wiele osób, które - z różnych przyczyn - czasowo faktycznie zaprzestają wykonywania działalności, dopóty nie decyduje się na jej wyrejestrowywanie, dopóki nie są przekonane, że nie będą już prowadzić firmy. Tak też było w przypadku naszego czytelnika. Nie wziął on jednak pod uwagę, że przepisy ustawy o VAT na równi z likwidacją działalności (formalnym zgłoszeniem jej zaprzestania) traktują taką sytuację, gdy podatnik (oczywiście cały czas chodzi o osobę fizyczną) co najmniej przez 10 miesięcy nie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu. Mimo że taka osoba nie zgłosiła do urzędu faktu zaprzestania działalności, ma obowiązek sporządzić spis z natury (remanent likwidacyjny) i odprowadzić VAT od towarów, które jej firma ma "na stanie" i przy zakupie których został odliczony VAT. Przepisy nie są jednak zbyt precyzyjne, jeśli chodzi o ustalenie, kiedy powstaje obowiązek podatkowy z tego tytułu.
Kiedy remanent
W przypadku czytelnika (przy założeniu że w marcu wykonywał jeszcze czynności opodatkowane, czyli np. sprzedawał towary lub usługi) owe10 miesięcy upłynęło z końcem stycznia br.
Z art. 14 ust. 5 i 6 ustawy o VAT wynika, że spis z natury trzeba sporządzić na dzień "zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu" w terminie 14 dni od tego dnia, a obowiązek podatkowy powstaje "w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury, nie później jednak niż 14 dnia, licząc od dnia zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu".
Dosłowne odczytanie tego przepisu prowadzi do wniosku, że czytelnik powinien sporządzić spis z natury już 10 miesięcy temu (w kwietniu 2004 r.), bo wtedy zaprzestał wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Taka interpretacja byłaby jednak nielogiczna. Jedynym sensownym rozwiązaniem - choć nie wynika to wprost z przepisu - jest przyjęcie, że osoba, która nie zgłosiła wcześniej do urzędu skarbowego zaprzestania działalności, powinna zrobić to w dniu, w którym upłynie owe 10 miesięcy i sporządzić remanent na ten dzień (który będzie traktowany jako "dzień zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu"). Tak też w praktyce interpretują to organy podatkowe. Przykładowo Urząd Skarbowy w Olsztynie w piśmie z 15 listopada 2004 r. (US IV/I/443-139/04), odpowiadając na podobne pytanie podatniczki, stwierdził: "Jeżeli przez 10 miesięcy licząc od dnia 01.05.2004 r. nie będzie pani wykonywała czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, wówczas stosownie do art. 14 ust. 3 ww. ustawy obowiązana jest pani na podstawie art. 96 ust.6 ww. ustawy zgłosić zaprzestanie działalności z dniem 28.02.2005 r.".
Kiedy podatek
Sformułowanie "spis z natury sporządzony na dzień" oznacza, że podatnik powinien ująć w nim towary, które ma na stanie w tym właśnie dniu. Natomiast na samą czynność sporządzenia spisu ma on14 dni (licząc od dnia, w którym minęło owe 10 miesięcy od zaprzestania przez niego wykonywania działalności). Ponieważ przepisy niezbyt dokładnie określają, kiedy powstaje obowiązek podatkowy z tego tytułu (mowa jest o dniu, w którym remanent powinien być sporządzony, podczas gdy został wskazany nie dzień, a 14-dniowy okres), można przyjąć, że momentem tym jest dzień, w którym podatnik faktycznie sporządził remanent, a jeśli go nie sporządził - ostatni z owych 14 dni.
W przypadku czytelnika wszystkie te terminy dawno minęły. Ponieważ powinien on sporządzić spis do 14 lutego, tego właśnie dnia powstał u niego obowiązek podatkowy. Zatem VAT od wartości posiadanego samochodu, a także innych towarów, w tym środków trwałych i wyposażenia, kupionych na firmę (liczony od ich ceny nabycia) powinien był wykazać w deklaracji VAT-7 za luty 2005 r. (składanej do 25 marca). Ponieważ tego nie zrobił, musi skorygować tę deklarację i zapłacić należny podatek wraz z odsetkami, informując jednocześnie urząd o przyczynie korekty i o wartości sporządzonego spisu z natury.

Zdarza się, że przedsiębiorca postanawia zlikwidować firmę, ale jednocześnie nie oznacza to dla niego "zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu". Będzie tak np. w sytuacji, gdy obok działalności gospodarczej wynajmował własny lokal użytkowy i nadal - po likwidacji firmy - będzie ów najem kontynuował. Wówczas taka osoba nie musi składać zgłoszenia o zaprzestaniu działalności ani sporządzać remanentu likwidacyjnego. Jak wyjaśnił Urząd Skarbowy w Szczytnie w piśmie z 17 grudnia 2004 r. (USVIII/443-77/04), podatnik jest zobowiązany zgłosić zaprzestanie działalności, tylko jeżeli w ogóle nie wykonuje czynności podlegających opodatkowaniu. Natomiast jeśli jedynie ogranicza krąg wykonywanych przez siebie czynności podlegających opodatkowaniu, to w dalszym ciągu pozostaje podatnikiem VAT. Podatnik taki nie ma też obowiązku zgłoszenia ograniczenia zakresu wykonywanych przez siebie czynności podlegających opodatkowaniu. W wyjaśnieniach urzędu czytamy: "Ponieważ zakupiony przez pana lokal użytkowy będzie w dalszym ciągu wynajmowany w celach zarobkowych, nie może być mowy (...) o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, o którym mowa w art. 96 ust. 6 ustawy. Z tytułu wynajmu lokalu nadal więc będzie pan podatnikiem podatku od towarów i usług. Dlatego też nie powinien pan sporządzać spisu z natury, o którym mowa w art. 14 ust. 5 pkt 1 ustawy (...) jak też składać zgłoszenia o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT-Z)". Dodajmy jednak, że ewentualna sprzedaż towarów kupionych na firmę (czy np. przekazanie ich na potrzeby osobiste) już po jej likwidacji będzie w takiej sytuacji opodatkowana VAT (trzeba ją będzie wykazać w deklaracji VAT).
ANNA KOLEŚNIK

Dla ułatwienia wklejam odpowiednie przepisy z ustawy o PTU

Art. 14. 1. Opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku:
1) rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej;
2) zaprzestania przez podatnika, o którym mowa w art. 15, będącego osobą fizyczną wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, obowiązanego, na podstawie art. 96 ust. 6, do zgłoszenia zaprzestania działalności naczelnikowi urzędu skarbowego.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się do podatników zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9.
3. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, w przypadku gdy podatnik, o którym mowa w art. 15, będący osobą fizyczną nie wykonywał czynności podlegających opodatkowaniu co najmniej przez 10 miesięcy.
4. Przepisy ust. 1 i 3 stosuje się do towarów, w stosunku do których przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
5. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 3, podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, zwany dalej "spisem z natury". Podatnicy są obowiązani:
1) sporządzić spis z natury w terminie 14 dni, licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu, oraz
2) zawiadomić o dokonanym spisie z natury, o ustalonej wartości i o kwocie podatku należnego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia zakończenia tego spisu.
6. Obowiązek podatkowy w przypadku, o którym mowa w ust. 1, powstaje w dniu, w którym powinien być sporządzony spis z natury, nie później jednak niż 14. dnia, licząc od dnia rozwiązania spółki lub zaprzestania wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu.
7. Dostawa towarów dokonywana przez byłych wspólników spółek, o których mowa w ust. 1 pkt 1, której przedmiotem są towary objęte spisem z natury, podlega zwolnieniu od podatku przez okres 12 miesięcy od dnia, o którym mowa w ust. 6, pod warunkiem rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury.
8. Podstawą opodatkowania jest wartość towarów podlegających spisowi z natury, ustalona zgodnie z art. 29 ust. 10.
9. W przypadku gdy w rozliczeniu podatku za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy, o którym mowa w ust. 6, kwota podatku naliczonego jest wyższa od kwoty podatku należnego, podatnikowi przysługuje prawo zwrotu z urzędu skarbowego różnicy podatku. Przepisy art. 87 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
10. Do rozliczenia podatku od towarów objętych spisem z natury przepisy art. 99 stosuje się odpowiednio.


Art. 96. 1. Podmioty, o których mowa w art. 15, są obowiązane przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5 złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne, z zastrzeżeniem ust. 3.
2. W przypadku osób fizycznych, o których mowa w art. 15 ust. 4 i 5, zgłoszenie rejestracyjne może być dokonane wyłącznie przez jedną z osób, na które będą wystawiane faktury przy zakupie towarów i usług i które będą wystawiały faktury przy sprzedaży produktów rolnych.
3. Podmioty wymienione w art. 15, zwolnione od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 lub wykonujące wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 i art. 82 ust. 3, mogą złożyć zgłoszenie rejestracyjne.
4. Naczelnik urzędu skarbowego rejestruje podatnika i potwierdza jego zarejestrowanie jako "podatnika VAT czynnego" lub w przypadku podatników, o których mowa w ust. 3 - jako "podatnika VAT zwolnionego".
5. Jeżeli podmioty, o których mowa w ust. 3, rozpoczną dokonywanie sprzedaży opodatkowanej, utracą zwolnienie od podatku lub zrezygnują z tego zwolnienia, obowiązane są do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w ust. 1, a w przypadku podatników zarejestrowanych jako podatnicy VAT zwolnieni - do aktualizacji tego zgłoszenia, w terminach:
1) przed dniem dokonania pierwszej sprzedaży towaru lub usługi, innych niż zwolnione od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-13 oraz art. 82 ust. 3, w przypadku rozpoczęcia dokonywania tej sprzedaży;
2) przed dniem, w którym podatnik traci prawo do zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 1 i 9, w przypadku utraty tego prawa;
3) przed początkiem miesiąca, w którym podatnik rezygnuje ze zwolnienia, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 3 oraz w art. 113 ust. 1, w przypadku rezygnacji z tego zwolnienia;
4) przed dniem wykonania pierwszej czynności określonej w art. 5, w przypadku rezygnacji ze zwolnienia, o którym mowa w art. 113 ust. 9.
Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio.
6. Jeżeli podatnik zarejestrowany jako podatnik VAT zaprzestał wykonywania czynności podlegającej opodatkowaniu, jest on obowiązany zgłosić zaprzestanie działalności naczelnikowi urzędu skarbowego; zgłoszenie to stanowi dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podatnika z rejestru jako podatnika VAT.
7. Zgłoszenia o zaprzestaniu działalności w wyniku śmierci podatnika dokonuje jego następca prawny.
8. W przypadku gdy zaprzestanie wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu nie zostało zgłoszone zgodnie z ust. 6 i 7, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT.
9. Naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika, jeżeli w wyniku podjętych czynności sprawdzających okaże się, że podatnik nie istnieje lub mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem.