Nowa ustawa, nowe limity. Ile będzie mogła kosztować pożyczka?

Pod koniec września prezentowaliśmy na łamach Bankier.pl efekty zmian proponowanych w ustawie „antylichwiarskiej 3.0”. Zarekomendowana przez komisję parlamentarną poprawka mocno obniżała maksymalną wysokość opłat i prowizji za wypożyczane środki. Propozycja wzbudziła protesty zarówno firm pożyczkowych, jak i banków.

Wersja ustawy uchwalona przez Sejm w październiku nie zawierała już poprawki zgłaszanej przez KP Lewicy. Posłowie odrzucili rekomendację Komisji Finansów Publicznych oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka. Można założyć, że propozycja w kształcie zbliżonym do obecnego projektu zostanie przyjęta przez Senat. Sprawdźmy, jaki będzie to miało wpływ na dopuszczalny koszt pożyczek.

Limit na odsetki i na opłaty

Przypomnijmy, że całkowity koszt kredytu gotówkowego, pożyczki pozabankowej czy innego produktu regulowanego ustawą o kredycie konsumenckim składa się zazwyczaj z:

• sumy odsetek zapłaconych jako wynagrodzenie za wypożyczony kapitał,
• sumy opłat i prowizji pobieranych zwykle obok odsetek.

Nowa ustawa antylichwiarska wprowadza zmiany w limitach dotyczących drugiego elementu. Obecnie dla opłat i prowizji granica wyznaczana jest wzorem zawartym w ustawie. Wskazuje on, że:

• pozaodsetkowe koszty nie mogą przekroczyć 25 proc. kwoty pożyczki i 30 proc. za każdy rok trwania umowy,
• wszystkie koszty łącznie nie mogą przekroczyć równowartości całkowitej kwoty kredytu.

Przegłosowana w parlamencie wersja ustawy wprowadza podział limitów na dwa scenariusze. Pierwszy dotyczy kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni. Dla nich limit kosztów pozaodsetkowych to 5 proc. całkowitej kwoty kredytu.

W pozostałych przypadkach pozaodsetkowe koszty nie mogłyby przekroczyć 10 proc. kwoty pożyczki i 10 proc. za każdy rok trwania umowy, a wszystkie koszty łącznie nie mogą przekroczyć 45 proc. całkowitej kwoty kredytu.

Największa zmiana w chwilówkach

Zmiana limitów narzuconych w ustawie o kredycie konsumenckim będzie miała najbardziej spektakularny wpływ na łączny koszt pożyczanego pieniądz w „chwilówkach”. Zaciągając pożyczkę na 15 dni, na 1 tys. zł, z jednorazową spłatą, dziś musimy się liczyć z łącznym kosztem sięgającym maksymalnie 270 zł. Zgodnie z nowymi limitami, dopuszczalny koszt spadłby do 58 zł.

Przypomnijmy, że każda podwyżka stóp procentowych (a było ich od jesieni 2021 r. łącznie 11), powoduje wzrost limitu oprocentowania kredytów konsumenckich. Jeszcze we wrześniu 2021 r. wynosił on 7,2 proc. w stosunku rocznym. Dziś sięga 20,5 proc.

W przypadku krótkoterminowych pożyczek oprocentowanie nie jest jednak znaczącym składnikiem łącznego kosztu. Ta rola przypada opłatom i prowizjom i dlatego obniżenie ich limitów przekłada się na mocny spadek obciążenia pożyczkobiorcy.

Ile będzie mogła kosztować dłuższa pożyczka?

W przypadku pożyczek i kredytów na dłuższe terminy istotne znaczenie ma nie tylko zmiana parametrów w ustawowym wzorze, ale także „twardy sufit” opłat i prowizji, czyli nieprzekraczalna granica niezależna od okresu spłaty. Obecnie wynosi on 100 proc. udostępnionej klientowi kwoty, a wydłużenie spłaty powyżej 30 miesięcy nie powoduje już zwiększenia dopuszczalnej sumy kosztów pozaodsetkowych.

W nowej wersji ustawy antylichwiarskiej „twarde” maksimum kosztów pozaodsetkowych wyniesie 45 proc. kwoty kredytu, a granica przesunie się na 42. miesiąc spłaty. Dłuższy okres spłaty nie będzie już oznaczał wzrostu możliwych do pobrania opłat i prowizji.

Obniżenie limitów kosztów pozaodsetkowych oznaczać będzie spadek dopuszczalnego obciążenia pożyczkobiorcy o kilkadziesiąt procent. Przykładowo, 12-miesięczna pożyczka na 3000 zł obecnie wiązać się może z maksymalnym łącznym kosztem 2265 zł (oprocentowanie plus opłaty). Po zmianach limit spadnie do 1215 zł, czyli o ok. 46 proc.

Warto przypomnieć, że zawarte w projektowanej ustawie limity nie byłyby na rynku zupełną nowością. Obowiązywały już, wyjątkowo, w trakcie pandemii i zbiegły się w czasie z mocnym spadkiem sprzedaży pożyczek pozabankowych. W połowie 2021 r. tymczasowe regulacje wygasły i powróciły poprzednie limity. Teraz przedstawiciele branży spodziewają się podobnych efektów.

„Ustawa przede wszystkim uderzy w konsumentów, szczególnie w segmencie pożyczek do 3 tys. zł na okres od miesiąca do roku, gdzie sektor pożyczkowy pokrywa większość zapotrzebowania. Banki ani SKOK-i  nie chcą i nie mogą pokryć tej luki. Ręce, z pewnością, zacierają właściciele lombardów, gdzie nie ma żadnych limitów cen” – komentował we wrześniu dla Bankier.pl proponowane rozwiązania Jarosław Ryba, Prezes Zarządu Polskiego Związku Instytucji Pożyczkowych, organizacji zrzeszającej pozabankowych pożyczkodawców.