Gdy płatnik składek ma zaległości w ZUS i nie jest możliwa jednorazowa spłata całego zobowiązania, ZUS może rozłożyć zaległości na raty. W tym celu konieczne jest podjęcie przez zadłużonego płatnika określonych działań. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych ZUS może na wniosek dłużnika, ze względów gospodarczych lub innych przyczyn, rozłożyć należności z tytułu składek na raty, umożliwiając płatnikowi składek uregulowanie należności w uzgodnionym przez ZUS terminie.
foto: SXC
Przy podejmowaniu decyzji ZUS kieruje się przede wszystkim możliwościami płatniczymi dłużnika oraz stanem finansów ubezpieczeń społecznych. Rozłożenie zaległości z tytułu składek na raty następuje w formie umowy cywilnoprawnej, zwanej układem ratalnym, określającej szczegółowo warunki oraz harmonogram spłat zaległości.
Co przemawia za rozłożeniem zobowiązań wobec ZUS na raty?
Przede wszystkim niższe są koszty związane z rozłożeniem zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Zgodnie z art. 29 ust. 2 ustawy od składek, które rozłożono na raty nie nalicza się odsetek za zwłokę począwszy od następnego dnia po dniu wpływu wniosku o udzielenie ulgi. Należy jednak pamiętać, że w takiej sytuacji naliczana jest, odrębnie dla każdej z rat, opłata prolongacyjna, na zasadach określonych w Ordynacji podatkowej, w wysokości stanowiącej 50% odsetek za zwłokę. W związku z powyższym zadłużony płatnik składek powinien dokładnie przeanalizować wysokość oraz liczbę rat, o które wnioskuje, biorąc pod uwagę swoje możliwości płatnicze. Dodatkową korzyścią jest to, że rozłożenie zaległości z tytułu składek na raty powoduje zawieszenie prowadzonych postępowań egzekucyjnych dotyczących tych należności, które po całkowitej spłacie zadłużenia oraz uregulowaniu kosztów egzekucyjnych, podlegają umorzeniu.
Co podlega rozłożeniu na raty?
 | » Jakie ulgi w ZUS przysługują przedsiębiorcy? |
Zasadą jest, że udzielenie ulgi w postaci rozłożenia zaległości na raty dotyczyć może jedynie należności z tytułu składek w części finansowanej przez płatnika. Tym samym, układem ratalnym mogą być objęte składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w części finansowej przez płatnika, składka na ubezpieczenia wypadkowe oraz składka na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zgodnie bowiem z art. 30 ustawy składki finansowane przez ubezpieczonych niebędących płatnikami nie mogą być rozłożone na raty. W przypadku płatników opłacających składkę wyłącznie na własne ubezpieczenie, rozłożenie na raty może obejmować pełną kwotę należności z tytułu składek.
ReklamaJakie warunki musi spełnić płatnik składek?
W celu rozłożenia zaległości z tytułu składek na raty konieczne jest wystąpienie do ZUS z wnioskiem zawierającym uzasadnienie dla udzielenia ulgi. Należy jednak pamiętać, że do warunków niezbędnych do uzyskania ulgi w postaci rozłożenia zaległości na raty należy również uregulowanie należności z tytułu składek za ubezpieczonych niebędących płatnikami składek na własne ubezpieczenia.
Z uwagi na fakt, iż zasadą jest terminowe opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne, wniosek zadłużonego płatnika o rozłożenie na raty powinien być należycie umotywowany i wskazywać okoliczności, z powodu których uregulowanie składek stało się niemożliwe. We wniosku dłużnik wskazuje propozycje odnośnie do liczby i wysokości poszczególnych rat, uwzględniając swoje możliwości płatnicze, czyli środki, które może przeznaczyć na spłatę zobowiązań w ramach układu ratalnego. Z uwagi na fakt, iż ZUS może dokonać zróżnicowania wielkości poszczególnych rat, konieczne jest dokładne określenie przez płatnika propozycji spłaty zadłużenia.
 | » Jak uzyskać umorzenie zaległości składek ZUS – abolicja 2013 |
Wraz z wnioskiem dłużnik powinien przedstawić dokumentację umożliwiającą ocenę zasadności rozłożenia zaległości z tytułu składek na raty, a przede wszystkim dokonanie oceny kondycji finansowej i możliwości płatniczych zadłużonego płatnika. Przepisy ustawy nie określają, jakie dokumenty mają być załączone do wniosku. Rodzaje oraz zakres przedstawionych dokumentów zależą m.in. od wysokości zadłużenia, okresu proponowanej spłaty zadłużenia czy formy prowadzonej działalności. W związku z powyższym możliwe jest, po uprzednim złożeniu wniosku w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS, uzyskanie informacji z ZUS o zakresie dokumentów niezbędnych do rozłożenia zaległości z tytułu składek na raty.
Raty a pomoc publiczna
Z uwagi na fakt, iż udzielenie ulgi w formie rozłożenia płatności na raty stanowi, co do zasady, pomoc publiczną dla przedsiębiorcy, do wniosku o rozłożenie składek na raty, zgodnie z ustawą o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, konieczne jest również załączenie informacji dotyczących rodzaju pomocy, o jaką płatnik się ubiega wraz z odpowiednimi dokumentami. Płatnik składek powinien załączyć również informację odnośnie do wartości otrzymanego wsparcia przez ostatnie trzy lata lub oświadczenie o niekorzystaniu z takiej pomocy.
Sposoby i forma złożenia wniosku o rozłożenie na raty
Płatnik składek ma możliwość złożenia wniosku o rozłożenie zaległości z tytułu składek w różnych formach. Dopuszczalne jest złożenie wniosku osobiście - w formie pisemnej w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS właściwej ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania dłużnika bądź też za pośrednictwem poczty. Dłużnik może ponadto złożyć wniosek w formie elektronicznej za pośrednictwem strony internetowej ZUS.
 | » Kogo zatrudnić, aby płacić mniej do ZUS? |
Należy jednocześnie pamiętać, że sam fakt złożenia przez zadłużonego płatnika wniosku do ZUS nie powoduje automatycznie rozłożenia zobowiązania na raty ani zawieszenia postępowania egzekucyjnego. W przypadku wydania przez ZUS decyzji odmownej płatnik składek obowiązany jest uregulować swoje zobowiązanie wraz z odsetkami za zwłokę do dnia zapłaty.
W przypadku niespełniania przez płatnika określonych przez ZUS warunków, wniosek o rozłożenie zaległości z tytułu składek pozostawia się bez rozpatrzenia. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w których zadłużony płatnik, w terminie 14 dni od dnia wezwania przez ZUS, nie uregulował należności niepodlegających uldze wraz z należnymi odsetkami, nie przedstawił dokumentacji niezbędnej do stwierdzenia zasadności udzielenia ulgi lub nie dostarczył informacji dotyczących pomocy publicznej. Zakład ubezpieczeń społecznych przekazuje na piśmie informacje o pozostawieniu wniosku dłużnika bez rozpatrzenia.
Obowiązki i uprawnienia płatnika po zawarciu układu ratalnego
W związku z zawarciem układu ratalnego dłużnik jest obowiązany do terminowego spłacania ustalonych w układzie rat, zgodnie z harmonogramem spłaty zadłużenia. Jeżeli zadłużony płatnik nie wywiązuje się z tych zobowiązań, pozostała do zapłaty kwota staje się natychmiast wymagalna wraz z odsetkami za zwłokę. W takim przypadku ZUS może niezwłoczne podjąć działania w celu przymusowego (w trybie egzekucji) dochodzenia należności.
 | »Interwencja Bankier.pl: ZUS każe płacić składki z ogromnymi odsetkami |
Należy zaznaczyć, że mimo zawarcia układu ratalnego, płatnik zobowiązany jest do terminowego i w pełnej wysokości opłacania składek bieżących.
Dłużnikowi przysługują również pewne uprawnienia w związku z zawarciem układu ratalnego. Oprócz możliwości spłaty zadłużenia w dłuższym okresie, na warunkach ustalonych w harmonogramie spłat, w przypadku braku możliwości pozyskania środków na spłatę zadłużenia na warunkach określonych w umowie w zakresie dotyczącym rat, których termin płatności jeszcze nie upłynął, dłużnik może wystąpić o zmianę warunków udzielonej ulgi. W tym celu konieczne jest przedstawienie dokumentacji uzasadniającej wprowadzenie zmian w obecnym harmonogramie spłat. Zmiana dotychczasowych warunków spłaty może polegać na wydłużeniu okresu spłaty należności, zmianie terminu płatności rat lub ich wysokości.
Agata Iwanow
aplikantka radcowska w kancelarii prawnej Chajec, Don-Siemion & Żyto w Warszawie
